Wagner savaşmak için mahkum topluyor

Wagner’in Leningrad vilayetinde mahkumları Ukrayna’ya karşı savaşmak için ikna ettiğine ilişkin ilk haberler temmuz başında Gulagu.net isimli insan hakları projesinin internet sitesinde yer almıştı. Ardından “Vajnıe istorii” gazetesi de bu haberleri doğruladı. İki hafta sonra Rusya’nın diğer bölgelerinde de Ukrayna’da savaşmak için mahkum toplandığı ortaya çıktı. 

Temmuz sonunda cezaevlerine bizzat Wagner’in kurucusu, Putin’in dostu Prigojin’in gittiğine ilişkin haberler yayıldı. Gulagu.net’in kurucusu Vlasimir Oseçkin, Prigojin’in önce eski kolluk kuvvetleri çalışanlarından oluşan mahkumları ikna turuna çıktığını, ardından yüksek güvenlikli cezaevlerini ziyarete başladığını duyurdu. 

Yüzlerce mahkum cepheye sürüldü

Muhalif basın kuruluşlarından “Vyorstka”nın elde ettiği bilgilere göre, Wagner’in ikna grupları Rusya’nın en az 10 vilayetinde 17 cezaevini ziyaret etti:

“Parmaklık arkasındaki Rusya” adlı insan hakları örgütünün verilerine göre, mahkumların savaşa gönderilmek için ikna edilmesi kampanyası daha baharda başladı. O zaman Wagner elemanları cezaevlerini eski kolluk kuvvetleri mensupları için ziyaret ediyorlardı. Yazın yeni mahkum toplama dalgası başladı. 26 Temmuz’dan itibaren mahkumlar ve aileleri insan hakları savunucularına genel, ağır rejimli ve çok ağır rejimli ceza kolonilerine ikna gruplarının gelmeye başladığını haber verdiler. İkna grupları Rusya’nın 10 bölgesinde en az 17 cezaevini ziyaret ettiler. Bunların arasında Tula’daki 1,4 ve 5 sayılı, Yaroslavl’daki 2,3 ve 12 sayılı, Leningrad’daki 3 sayılı, Ryazan’daki 3 ve 5 sayılı, Novgorod’daki 7 sayılı, Arhangelsk’deki (numarası güvenlik gerekçesiyle açıklanmıyor), Pskov’daki 6 sayılı, Komi Cumhuriyeti’ndeki 19 ve 25 sayılı, Kareliya Cumhuriyeti’ndeki 7 sayılı, St.Petersburg’daki 6 ve 7 sayılı ceza kolonileri bulunuyor.  Bilgiyi bu cezaevlerinde bulunan mahkumlar da teyit ediyor”.

“Vyorstka” ve “Parmaklıklar arkasındaki Rusya”nın hesaplamalarına göre, Wagner’in önerisini yüzlerce mahkum kabul etti. Mahkumların ve ailelerinin verdiği bilgilere göre, Yaroslavl’daki 2 sayılı ceza kolonisinden ve Ryazan’daki 5 sayılı cezaevinden 300’er, Yaroslavl’daki  3 sayılı koloniden 280, Tula’daki 5 sayılı koloniden 270, Arhangelsk’deki cezaevinden 250, Yaroslavl’daki 12 sayılı cezaevinden 100, Komi’deki cezaevinden 130, Ryazan’daki 3 sayılı cezaevinden 100 civarında, Pskov’daki 6 sayılı ceza kolonisinden en az 72, Petersburg’daki 7 sayılı cezaevinden ise en az 40 kişi Ukrayna’ya karşı savaşmayı kabul etti. 

İnsan hakları savunucularının elde ettiği verilere göre, Wagner ikna grupları 9 bölgede daha ikna ziyaretleri gerçekleştirdiler. Bu bölgelerin Nigegorod, Vladimirsk, Smolensk, Vologda, Murmansk, Tıva, Adige, Mordovya ve Perm olduğu bildiriliyor. Ancak “Vyorstka” bu ziyaretlerle ilgili mahkumlardan henüz teyit alamadığını bildiriyor. 

Ceza kolonilerinden teyit edilen bilgilere göre, Wagner ikna grupları daha çok katı rejimli cezaevlerini tercih ediyor. Zira ziyaret edilen 17 koloniden 14’ü katı rejimli. Bu cezaevlerinden birinde ise eski mahkeme ve kolluk kuvvetleri mensupları bulunuyor. 

Ceza kolonilerinden en az ikisinde – Komi’deki 19 sayılı ve Kareliya’daki 7 sayılı cezaevlerinde çoğu mahkumların önce teklifi kabul ettikleri, sonra ise fikir değiştirdikleri, bu nedenle baskılarla karşılaştıkları bildiriliyor. 

Kolonilerden birinde – Tula’daki 4 sayılı cezaevinde Wagner ikna heyeti ile birlikte bölge cezaevleri müdürü İvan Prokopenko’nun da mahkumların karşısına çıktığı kaydediliyor. “Vajnıe istorii” sitesinin haberine göre, ikna heyeti içerisinde FSB’nin bölgesel idarelerinin elemanları da yer alıyor. 

Başka bir cezaevinin mahkumları, ikna heyeti gittikten sonra cezaevi yönetiminin onlara “iyi düşünmelerini” ve Wagner’ sıralarında savaşmaktan vazgeçmelerini önerdi. Güvenlik nedeniyle bu bölge ve koloninin adı açıklanmıyor. 

Farklı cezaevlerinden 3 mahkum, insan hakları savunucularına başvurarak kendilerini ikna etmeye çalışanların içerisinde Wagner’in kurucusu olduğu bildirilen iş insanı Yevgeni Prigojin’in de olduğunu bildiriyorlar. 

“Vyorstka”  bu konu ile ilgili Prigojin’in “Konkord” şirketine mektup gönderdi ve bu cevabı aldı: “Evet, sizden bir şey saklayacak değilim. Cezaevlerinde 1980’li yıllarda olduğumu eminlikle söyleyebilirim. Hepsini hatırlamıyorum, 40 yıl geçmiş. Ama Leningrad cezaevleri değildi, bu kesim; Komi’de, Vyatlag’da idi. Rusya’da çoğu kişi cezaevine girdi, bir kısmı kayboldu, bir kısmı akıllandı ve ülkesinin refahı için çalışıyor”.

Ya savaşa ya hücreye

“Vyorstka”ya konuşan mahkumlar, ikna heyetlerinin küçük gruplarla geldiklerini ve cezaevi arazisinde silahla dolaştıklarını söylüyorlar. Onlar mahkumlar karşısında konuşarak “Vatanı korumaya” çağırıyor, karşılığında ayda 200 bin ruble civarında ödeme, yaralanarak hastaneye düşmeleri durumunda 300 bin, ölmeleri durumunda ise ailelerine 5 milyon ruble para vaadinde bulunuyorlar. 

“Parmaklıklar arasındaki Rusya” örgütünün verilerine göre, ikna heyetlerinin her ziyaretinden sonra cezaevlerindeki mahkumların yaklaşık yüzde 20’si paralı asker olmayı kabul ediyor. Aynı gün onlarla ilk mülakat yapılıyor. Mahkumlardan birinin verdiği bilgiye göre, mülakatta onlarda kendileri ve savaşa katılma niyetleri ile ilgili bilgi vermeleri isteniyor. İkna kampanyası daha sonra içeride devam ediyor. Genellikle cezaevi yönetimleri ile işbirliği yapan mahkumlar bu kampanyada yer alıyor. Bu kampanyalarda ise mahkumların yaklaşık yüzde 10’unun paralı askerliğe ikna edildiği bildiriliyor. İkna olmayan mahkumlar hücre cezası ile tehdit ediliyor. 

İkna gruplarının en önemli kriterlerinden birisi fiziksel hazırlık. Bu nedenle Wagner heyeti, yaşlı ve ciddi hastalığı olan adayları kabul etmiyor. Adayları denemek için yerde şınav çekmeleri, oturup kalkmaları ve diğer fiziksel egzersizleri yapmaları isteniyor. 

Fiziksel egzersiz ve mülakat kısmını geçen adaylar yalan makinesine tabi tutuluyor. Bunun için Wagner elemanları yeniden cezaevine gidiyor. Savaşa katılmak isteyenlerden Rusya iktidarına bakışları ve Ukrayna’dan kaçıp kaçmayacakları soruluyor. Bundan sonra mahkumları 30-36 kişilik gruplar halinde koloniden çıkartıyorlar ve özel eğitime gönderiyorlar. 

“Parmaklıklar arkasındaki Rusya” örgütünün verdiği bilgiye göre, Rostov’da bütün bir ceza kolonisi bu amaç için ayrılmış. Eğitimler orada yapılıyor. Bir mahkumun ve başka bir mahkumun ailesinin verdiği bilgiye göre, orada mahkumlar günde 20 saatlik eğitime tabi tutuluyorlar.  Geri kalan 4 saat ise uyumak için ayrılıyor. Bu eğitimlerden geçen ilk grubun 20 Temmuz’da savaşa gönderildiği bildiriliyor. Mahkumlara, 6 aylık hizmetten sonra cezaevlerinden afla çıkacakları vaat ediliyor. Ancak insan hakları savunucuları bu vaadin gerçekçi olmadığını bildiriyor. 

Mahkumlarla sözleşme imzalanıp imzalanmadığı belli değil. Daha önce Rus basını sözleşmenin yazılı olmadığını yazmıştı. Ancak insan hakları savunucuları Wagner üniforması giydiklerinde bir belge imzalatıldığını bildiriyorlar.

İnsan hakları savunucularının elde ettiği verilere göre, Luhansk’da 12 mahkum yaralanarak hastaneye kaldırıldı. En az 5 mahkumun ise öldüğü bildiriliyor. 

Mahkumların Wagner’e katılmaya zorlandığına ilişkin iddialar sadece “Verstka”nın araştırması ile sınırlı değil. 

Wagner ikna grupları daha çok katil ve soyguncularla ilgileniyor

Yaroslavl ve Tula vilayetlerindeki mahkumların Rusya’nın muhalif “Mediazona” sitesine verdiği bilgiye göre, yakasında “Rusya Kahramanı” yıldızı olan, orta boylu, kel bir adam cezaevlerini ziyaret ederek Ukrayna’da savaşma karşılığında özgürlük ve para vaadinde bulundu. Mahkumlar, bu kişinin Wagner’in kurucusu Yevyeni Prigojin olduğunu söyledi…

Yaroslavl vilayetindeki Rıbinsk bölgesinde bulunan, 2 sayılı katı rejimli ceza kolonisinden bir mahkumun anlattığına göre, bu görüşme 1 Ağustos’ta gerçekleşti: “Bizim hepimizi – engelliler ve çeşitli nedenlerle avluya çıkmaması gereken kişiler de dahil olmak üzere tüm mahkumları tören alanına götürdüler. Yani fiziksel imkanı olan herkes oraya toplandı. Sanayi bölgesinde çalışan mahkumları da tören alanına getirdiler. Sadece hücredekileri getirmediler”.

Wagner temsilcisi tek değildi. Cezaevi arazisine giren beyaz minibüsten resmi giyimli 8 kişi indi.  Onlardan sırt ve el çantalı dördü bir kenarda beklerken diğer dördü mahkumların yanına gitti: “Üç iriyarı adam belinde silah taşıyordu. Dördüncüsü daha yaşlı, orta boylu, kel bir adamdı, göğsünde “Rusya Kahramanı” yıldızı parlıyordu”. Mahkum, göğsünde yıldız olan Yevgeni Prigojin’i tanıdığını söyledi: “Mahkumlardan birisi ondan kim olduğunu sorduğunda, sonra İnternet’te ararsınız diye cevap verdi.  Ancak ben yüzde bin bu adamın Prigojin olduğundan eminim”.

Mahkumun anlattığına göre, görüşmeye yaklaşık olarak 1500 kişi katıldı – ayağı yer tutan hükümlüler ve tüm cezaevi çalışanları. Gelenler onlara “Üçüncü dünya savaşı”nın yaşandığını anlattılar ve Rusya’nın tarafında savaşmayı teklif ettiler: “Prigojin “biz ordu değiliz, ancak gerçek paramiliter organize grubuz. Benim çocuklarım Afrika’da savaşmaya gidiyorlar ve iki gün sonra orada kimseyi sağ bırakmıyorlar. Aynı şekilde şimdi de Ukrayna’da düşmanı öldürüyorlar. Sizin Wagner’de hizmet etme kararınız şeytanla anlaşmaya benziyor. Ya buradan benimle çıkacaksınız, özgür insan olarak hayata döneceksiniz, ya da öleceksiniz. Siz düşmanı yok etmek ve yönetimin emirlerini yerine getirmekten sorumlusunuz. Geri kaçmak isteyeni yerinde kurşuna dizilme bekliyor” diye konuşma yaptı”.

Wagner temsilcisi, savaşmayı kabul eden mahkumlara aylık 100 bin ruble, o kadar da ödül, “onurlu ölüm” halinde ise ailesine 5 milyon ruble tazminat vadetti: “Bütün sözleşmelerin resmi olarak imzalanacağını, evrakların ilgili kurumlarda korunacağını söyledi. Bizim “yem” olmayacağımızı, ölüm şansının yüzde 15, yaralanma şansının yüzde 25 olduğunu ekledi. Firar, uyuşturucu kullanımı ve yağma cezasının ise ölüm olduğunu bildirdi”.

Mahkumun anlattığına göre, “Rusya kahramanı” yıldızlı kişi, mahkumların savaşa götürülmesi denemesini 12 Temmuz’da yaptıklarını söyledi. Petersburg’dan 42 mahkumun cepheye götürüldüğünü, onlardan sadece 5’nin öldüğünü bildirdi: “Onların aslan gibi savaştığını, bir bıçakla herkesi katlettiklerini anlattı… Onları daha çok katiller ve soyguncular ilgilendiriyor, uyuşturucu bağımlılarına ve tecavüzcülere daha temkinli yaklaşıyorlar. Sıradan değil, bilinçli katil olmasını tercih ediyorlar. Genel olarak adam manyak izlenimi veriyordu. Ancak bu arada, herhangi zorlama yoktu. “Size ne lazım olduğunu kendinizin anlaması lazım” dedi.  Ve gerçekten de çok kişi orada Wagner’e üye oldu. En az 200 kişi. Bunların büyük kısmı da uzun süre mahkumluğu olanlar ve “ideolojik” düşünenler idi”.

Ukrayna’ya karşı savaşmayı kabul eden mahkumların çok aşamalı incelemeden geçmesi gerekiyor: mülakat, fiziksel hazırlık testi, evrak incelemesi. Ek olarak mahkumun firar etmek niyetinin olup olmadığını, uyuşturucu kullanıp kullanmadığını, insan öldürmeye hazır olup olmadığını ortaya çıkartacak yalan makinesi incelemesi… Eğer aday poligraf testinden geçiyorsa, iki hafta sonra tatbikata çağrılıyor. Mediazona’ya yazan mahkum, ikna etmeye gelenlerin söylediklerini şu şekilde aktarıyor: “Cezaevinden yakındaki askeri havalimanına gideceğiz, oradan uçakla sınırın sessiz, tenha bir yerine uçacağız, orada siz askeri üniformaları giyerek birkaç hafta askeri eğitimden geçeceksiniz. Bu andan itibaren mahkum değil, benim savaşçılarım olacaksınız. Günde 20 saat eğitim göreceksiniz, benim diğer savaşçılarım gibi mahrumiyet göreceksiniz, onlar gibi  siperlerde yatacaksınız. Bu eğitim kursundan sonra helikopterle Ukrayna sınırını geçeceksiniz, gerçek başarılı asker olacaksınız ve bu andan itibaren affınız için 6 aylık geri sayım başlayacak”.

Mahkumun söylediğine göre, Wagner’cilerin cezaevini terk etmesinin ardından mahkumların Zonatelecom servisine erişimi kesildi. Mahkumlar, cezaevi yönetiminden gizli içeriye alabildikleri telefonlarla gizli irtibat kuruyorlar. 

Tula vilayetinde Plavsk bölgesinde bulunan 4 sayılı ceza kolonisinde ceza çeken bir mahkum ise Yevgeni Prigojin’in onları daha 25 Temmuz’da ziyaret ettiğini bildiriyor. Mahkumun sözlerine göre, o gün ikna turuna çıkanlar helikopterle birkaç cezaevini dolaştılar: “Ben onun kim olduğunu biliyorum. O kendisi de bir sonraki gün gelişinden Rusya’nın yarısının haberdar olacağını söyledi.

Tula’daki mahkumun söyledikleri de Rıbinsk’teki mahkumun sözleri ile örtüşüyor: “Ölüm oranının yüzde 15 civarında olduğunu söyledi. “Biz önde, siz arkamızda geleceksiniz. Bize “yem” lazım değil, piyadeye ihtiyacımız var” dedi. Mahkumlardan biri Çeçenistan savaşına katıldığını, askeri uzmanlığının olduğunu söyledi. Prigojin cevabında uzmanlarla ilgilenmediğini, yeteri kadar uzmanının olduğunu, sadece piyade topladığını bildirdi. “Beni devlet başkanı yetkilendirdi, diğerleri umurumda değil, bu lanet olası savaşı ne pahasına olursa olsun kazanmamız lazım” dedi”. 

Tula’da olduğu gibi, Yaroslavl’da da Prigojin, “Kuzey’de cezaevinde yattığını” itiraf etti. 

Savaşa katılmak karşılığında ise sadece para değil, af, mahkumluğun iptali, Rusya vatandaşlığı olmayanlar için ise pasaport vaadinde bulundu: “Ben cezaevinde 10 yıldır yattım, bu nedenle de teklifim hoşunuza gidecek diye düşünüyorum. Savaş uzun sürmeyecek, bunu anlamayanlar “bulutlarda uçuyorlar””…

Mahkumun anlattığına göre, Wagner temsilcisi, 50 yaş üstü ve “aşağılanmışlar” hariç, herhangi bir sınırlama koymadıklarını söyledi: “Wagner’e üye olmayı kabul edenler arasında uzun süre hapis cezası kalanlar da, 1-2 yılı kalanlar da var. Hatta bu sene ekimde tahliye olacak birini tanıyorum. “Niye kabul ediyorsun” diye sordum. Af için dedi. Sabıka kaydının ömür boyu damga olmasından, sabıka kaydıyla kimseye gerekmeyeceğinden korkuyor”.

Tula’daki cezaevinden 100-150 mahkum Wagner’e üye olmayı kabul etti.  Mediazona’nın kaynağı, mahkumların büyük çoğunluğunun Wagner ikna grubuna samimi olarak inandığını söylüyor: “Burada çoğu insan medyaya, onlara gösterilenlere inanıyor ve Wagner’e üye olursa çok yakında evine döneceğini umuyor. Tehlikenin farkında bile değiller. Kimseyi para ilgilendirmiyor. Prigojin’in hitabet yeteneği sayesinde kandırılmayacaklarına inanıyorlar, oysa bunda hiçbir mantık yok”. 

Mediazona’ya konuşan mahkum, Ukrayna’dan bu mahkumların sadece bir kaçının döneceğine inanıyor: “Hatta ceza süremi arttırsalar bile savaşa gitmeyeceğim”.

Rıbinsk’te olduğu gibi Plavsk’ta da Wagner heyetinin ziyaretinin ardından yasal irtibat yasağı getirildi.  Başka bir mahkumun yakını, cezaevinden kendisine gelen mesajı Mediazona’ya ulaştırdı. Mesaja göre, cezaevi yönetimi,  gerekli sayıda gönüllü toplanana kadar ankesörlü telefonların çalışmayacağını söyledi. Yazı yayınlandığı sırada kolonide Zonatelecom servisi yeniden çalışmaya başladı. 

Mesaj gönderen mahkumun yakını ise arkadaşının bir sonraki “toplama partisi”nde Ukrayna’ya gidebileceğinden endişe ediyor. Zira Wagner ikna heyeti, iki üç ay sonra yeniden geleceklerini belirtti.