İngiltere'de seçime geri sayım: Başbakan Sunak, iktidarı İşçi Partisi'ne devredebilir
Anketler, İşçi Partisi'nin en az yüzde 37'ye ulaşacağını söylüyor. İktidar milli güvenlik temelinde ilerlerken, muhalefet ise ekonomiyi öne çıkarıyor.
İngiltere'de seçmenler, 4 Temmuz Perşembe günü sandığa gidecek. Anketler, Başbakan Rishi Sunak liderliğindeki Muhafazakar Parti iktidarının sonunu işaret ediyor. Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nden Dr. Polat Üründül, seçimi gdh için değerlendirdi.
Adaylar genel seçimler öncesinde son kozlarını oynarken, İşçi Partisi'nin yüzde 37'nin altına düşmediğine dikkat çekiliyor. Bu durum, muhalefetin açık ara zafere koştuğunu söylüyor.
İngiltere'de oy kullanmak için kayıt yaptıran yaklaşık 50 milyon seçmen, yarın ülkeyi 5 yıllığına yönetecek hükümeti ve meclisi seçmek için sandık başına gidecek.
Ülke genelinde sabah 07.00'de başlayacak oy kullanma işlemi akşam 22.00'de sona erecek. Geçerli kimlik kartları ile sandıklara gidecek seçmenler, evlerine gönderilen oy pusulalarında seçtikleri adayı işaretleyerek sandıklara atacak.
Sonuçlar 5 Temmuz'da kesinleşecek
Seçim akşamı, sandıklardaki oylarla birlikte, postayla kullanılan oylar ve seçimini vekaletle yapanların pusulaları da sayılmaya başlanacak.
Sonuçların 5 Temmuz Cuma öğlen saatlerinde kesinleşmesi beklenirken, seçimi önde tamamlayan partinin lideri Kral 3. Charles'tan kabineyi kurma yetkisi alacak.
İşçi Partisi 'ekonomi', Muhafazakar Parti 'milli güvenlik' diyor
Ülkede seçimin favorisi görünen İşçi Partisi, öne çıkan 10 vaadiyle halkın oyunu istiyor. Bunların başında, ülkede yıllardır çözülemeyen hastanelerdeki muayene sırası konusu geliyor.
İşçi Partisi, iktidar olması halinde her yıl 2 milyon yeni hastane randevusu oluşturabilecek imkan sağlamayı vadediyor. Bunu da yeni sağlık çalışanları istihdam ederek, maaş ve fazla mesai ücretlerini artırarak gerçekleştireceğini anlatıyor.
Partinin bir diğer vaadi ise düzensiz göçün önüne geçip İngiltere'de bulunan düzensiz göçmenleri güvenli ülkelere yollamak.
Asgari ücreti artırmak, ulaşım ücretlerini düşürmek ve okullarda ücretsiz yemek vermek gibi ekonomiye yönelik vaatleri bulunan İşçi Partisi, hem ekonomik hem de siyasi istikrarı sağlama sözü veriyor.
Muhafazakar Parti ise dünyanın daha güvensiz hale geldiğini belirterek, İngiltere için güvenlik vadediyor. Daha güçlü ordu, daha güvenli sokaklar ve sıfır düzensiz göç için projeler üreten Muhafazakarlar, ücretsiz çocuk bakımı ve kreş gibi sözlerle ailelerin oylarını hedefliyor.
Başbakan Rishi Sunak liderliğindeki Muhafazakar Parti, 14 yılda ekonomi, sağlık, göç ve eğitim gibi alanlarda atılan adımların devam edeceğini, enflasyonun ve vergilerin düşeceğini kaydediyor.
Anketler İşçi Partisi zaferini gösteriyor
İngiltere'deki anketler ise açık ara farkla İşçi Partisinin seçimi kazanacağını gösteriyor. Ülkede 20 Haziran'dan bu yana yapılan anketlerde İşçi Partisinin yüzde 37 ile 42 arası, Muhafazakar Parti'nin ise en yüksek yüzde 25, en düşük ise yüzde 15 oy alacağı öngörülüyor.
Bu durum, İşçi Partisinin 650 sandalyeli Avam Kamarasında tek başına iktidar olması için gereken sandalyenin çok üzerinde, yaklaşık 430 milletvekiliyle temsil edileceği sonucuna işaret ediyor.
Anketlere göre, İngiltere'yi 14 yıldır yöneten Muhafazakar Parti ise bir önceki seçimde kazandığı 365 sandalyenin çok altında kalarak 100'lere kadar geriliyor.
Seçim öngörülerine göre, ülkede aşırı sağı temsil eden Reform UK Partisi, yüzde 15'lerde oy alarak üçüncü parti olsa da ülkedeki dar bölge seçim sisteminin sonucu olarak en fazla 5 milletvekili çıkarabiliyor.
İngiltere yeni dönemin arifesinde
Görüşlerini gdh ile paylaşan Dr. Polat Üründül, "Anketlere göre şu an muhalefette olan İşçi Partisi’nin büyük bir zafer elde etmesi bekleniyor." dedi. Üründül, bu durumun, 14 yıldır Muhafazakar Parti tarafından yönetilen İngiltere'de yeni bir dönemin başlangıcını ifade ettiğine dikkati çekti.
Üründül, İngiliz parlamentosunda oluşabilecek tabloyla ilgili şunları söyledi:
Halihazırda 344 sandalyeye sahip olan Muhafazakar Parti’nin milletvekili sayısının yaklaşık üçte ikisini kaybedeceği öngörülüyor. Eskiden 205 sandalyeye sahip İşçi Partisi’nin ise 400’ün üzerinde sandalye kazanacağı tahmin ediliyor.
Fransa, İtalya ve Almanya gibi ülkelerde seçimlere damga vuran aşırı sağ modasının, Birleşik Krallık’taki seçimlerde de rüzgarını estirmesinin beklendiği söylenebilir. Nitekim şu an iktidarda olan Muhafazakar Parti’nin oy oranı anketlere göre yaklaşık yüzde 20 olarak tahmin edilirken, siyasi yelpazenin daha da sağında yer alan popülist Reform Partisi’nin oylarının yüzde 17 civarında olabileceği düşünülüyor.
Dış politikanın nasıl şekilleneceği merak konusu oldu
İşçi Partisi iktidarında Birleşik Krallık dış politikası da merak edilen konular arasında bulunuyor. Üründül, şunları söyledi:
Yakın zamanda başlaması beklenen İşçi Partisi döneminde Birleşik Krallık’ın AB ve NATO gibi uluslararası kuruluşlarla ilişkilerinde büyük bir değişim beklenmiyor. Müstakbel Başbakan Keir Starmer, ülkesinin Rusya karşısında Ukrayna’ya desteğini sürdüreceğini ifade ediyor. İşçi Partisi, Ukrayna’nın NATO üyeliğine de daha sıcak bir şekilde yaklaşıyor.
İşçi Partisi döneminde dış politikada yaşanabilecek bir başka gelişme de, yeni hükümetin Filistin devletini tanıyabilecek olmasıdır. Ancak Starmer’ın ülkesinin İsrail ile olan ilişkileri sebebiyle bu konuda daha tedbirli davranması beklenebilir.
Birleşik Krallık’ın son yıllarda Asya-Pasifik’te izlediği proaktif politikanın devam etmesi, Britanyalıların Çin ile olan ilişkilerini çıkar ve tehditleri doğru hesaplayarak ihtiyatlı bir şekilde devam ettirmeleri, ve İngiliz Milletler Topluluğu’na üye Avustralya, Kanada, Hindistan gibi ülkelerle iş birliğini daha da arttırmaları beklenebilir.
Yüzyılın en büyük kayıplarından biri gelebilir
Muhafazakar Parti'nin oylarındaki erimenin sebeplerini sıralayan Üründül, şunları paylaştı:
Sağlık sistemindeki sorunlar Muhafazakar Parti’nin oy kaybetmesindeki önemli etmenlerden biri. Birleşik Krallık’ta Ekim 2022’de yüzde 11 iken şu sıralar yüzde 2 dolaylarına kadar gerileyen enflasyona rağmen, Britanyalılar tarafından ülkenin en büyük sorunu insanların alım gücünün düşmesi olarak görülüyor.
Tüm bu meselelere Muhafazakar Parti içerisindeki liderlik sorunu da eklenince, Birleşik Krallık kamuoyunda Muhafazakarların yüzyılın en büyük kayıplarından birini yaşayacağı beklentisi oluştu.
'Tarihe geçecek sonuç' beklentisi hakim
Parlamentonun seçimle iş başına gelen kanadını oluşturan Avam Kamarasında üçüncü en büyük grubu 45 civarında milletvekili kazanacağı tahmin edilen Liberal Demokratlar oluştururken, dördüncü sırada yaklaşık 20 milletvekiliyle İskoçya Ulusal Partisi yer alıyor.
Anket sonuçları, en son 2001'de 166 sandalye kazanarak en kötü seçim mağlubiyetlerinden birini yaşayan Muhafazakar Parti'nin "tarihe geçecek" yeni bir kötü seçim tecrübesi yaşayacağını gösteriyor.
Seçim öncesine bahis skandalı ve ırkçılık damga vurdu
Ülke, bazı skandalların gölgesinde seçime gitti. Bu skandallardan ilki, Muhafazakar Parti ve hükümetin önemli pozisyonlarında yer alan isimlerin seçim tarihi açıklanmadan önce seçim tarihi üzerine bahis oynaması oldu.
Dijital, Kültür, Medya ve Spor Bakanlığı Şans Oyunları Komisyonunun bahis şirketlerinden bazı bilgiler talep etmesiyle ortaya çıkan skandala milletvekili adayları, bakanlar, polisler ve Muhafazakar Parti'nin kampanyalardan sorumlu isimlerinin adı karıştı.
Muhafazakar Parti, milletvekili adayı olan iki isimden, İşçi Partisi ise "rakibinin kazanacağı" üzerine bahis oynayan milletvekili adayından desteğini çekti.
Bir diğer skandal ise aşırı sağı temsil eden Reform UK Partisi'nde yaşandı. Parti lideri Nigel Farage'ın kampanyalarını yürüten bir isim, Hindistan kökenli Başbakan Sunak, İslam dini ve düzensiz göçmenlerle ilgili ırkçılık, Müslüman karşıtlığı (İslamofobi) ve şiddet içeren açıklamalar yaptı.
Parti kendisine zor günler yaşatan bu ismi, kampanyadan uzaklaştırdı.
Rishi Sunak'ın sürpriz seçim çağrısı
İngiltere'de genel seçimler beş yılda bir yapılıyor. Son genel seçim Aralık 2019'da yapıldı. Bu da Başbakan Sunak'ın seçimleri aralık ayına kadar gerçekleştirme hakkı olduğu anlamına geliyordu. Ancak 44 yaşındaki siyasetçi, 22 Mayıs'ta aldığı ani seçim kararıyla ülkeyi şaşırttı.
Muhafazakarların kötü performansının nedenleri
Liverpool Üniversitesi Siyaset Profesörü Jonathan Tonge'a göre 2019'da seçimi kazanan Muhafazakarlar, o tarihten bu yana "güvenlik" ve "yetkinlik" sorunlarıyla mücadele veriyor.
Koronavirüs salgını sırasında "partygate" olarak bilinen skandal, halkın hükümete güvenini sarstı. Boris Johnson, 2022'de başbakanlıktan istifa etmek zorunda kaldı. İngiliz halkına sıkı karantina kuralları uygulandığı bir dönemde Johnson, yasakların ihlal edildiği bir doğum günü partisi ve diğer birçok etkinlik düzenlemekle suçlandı.
Johnson'ın yerine Liz Truss geldi. Ancak Truss da bekleneni veremedi. İngiltere'de 5 Eylül'de göreve geldikten 44 gün sonra istifa etti ve ülke tarihinde "en kısa süre görevde kalan başbakan" olarak kayıtlara geçti.
Boris Johnson sahada
Bu arada Boris Johnson, seçimler öncesinde sahaya indi. Brexit'in sıkı savunucusu olan Johnson, bir dizi skandalın ardından 2022'de kendi Muhafazakar milletvekilleri tarafından devrildikten sonra, Londra'daki parti mitinginde ortaya çıktı.
Seçmenlere çağrıda bulunan Johnson, onlardan seçimi "kesinleşmiş sonuç" olarak görmemelerini istedi.
"Bunun böyle olduğunu biliyorum." diyen Johnson, muhalefetteki İşçi Partisi Lideri Keir Starmer'ın İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana "en solcu İşçi hükümetini getirmeye çalışacağını" savundu.