ABD merkezli Popular Mechanics dergisi KAAN'ı analiz etti

21 Şubat'ta Türkiye'nin ilk yerli yapım savaş uçağı ilk kez gökyüzüne çıktı.

Başkent Ankara'nın 35 km kuzeyinde bulunan Mürted Hava Meydan Komutanlığı'ndan havalandı.

Kontrollerde TUSAŞ test pilotu Barbaros Demirbaş vardı.

Prototip jet 13 dakika boyunca, Türk Hava Kuvvetleri'ne ait iki kişilik bir F-16D savaş uçağı eşliğinde, 8,000 feet yüksekliğe kadar ve saatte 265 milden daha hızlı olmayacak şekilde (iniş takımları açık olarak) dikkatli bir şekilde uçtu.

Kaan daha sonra geri dönerek Mürted'e (eski adıyla Akıncı Hava Üssü, F-16 filolarının 2016'daki başarısız askeri darbeye katılması nedeniyle adı değiştirilmeden önce) paraşüt destekli bir iniş gerçekleştirdi.

Sonraki testler giderek daha yüksek irtifaları ve ses hızının yaklaşık iki katı hıza ulaşmayı içerecek.

Kaan, modern savaş uçakları üretmenin getirdiği yüksek maliyet ve teknik karmaşıklığa rağmen, Türkiye'nin nihayetinde kendi kendine yeten bir ordu geliştirme planlarında kilit bir rol oynamaktadır.

Milli Muharip Uçak (MMU) olarak da bilinen çift motorlu jet, 2023 yılının Mart ayında kamuoyuna tanıtıldı.

O yıl rüzgar tüneli, radar kesiti ve fırlatma koltuğu testlerine tabi tutuldu; bu testler için TUSAŞ tarafından büyük yeni yatırımlar yapıldı. Ancak ilk uçuşu planlanandan iki ay sonra gerçekleşti.

Kaan, ABD'nin F-22A Raptor stealth savaş uçağına büyük ölçüde benzeyen bir profile sahiptir.

Alüminyum burun ve titanyum orta gövdeye sahip olan Kaan'ın yüzeyleri, Türk şirketlerinin F-35 jetleri için ürettikleri hafif, düşük radar yansıtma özelliğine sahip kompozit karbon termoplastiklerle kaplanmıştır.

Dışarıdan monte edilen silahlar stealth özelliğini bozduğu için, motorların yanında her biri iki kısa menzilli havadan havaya füze taşıyabilen iki küçük iç 'yanak' bölmesi vardır.

Ancak, dört adede kadar daha uzun menzilli havadan havaya füze ya da havadan karaya silah taşıma kapasitesine sahip ana gövde altı bölmesinin konfigürasyonunun tamamlanmasının daha uzun sürdüğü bildirilmektedir; ancak dolaşımda olan bir resim bu sorunun çözülmüş olabileceğini düşündürmektedir.

Daha da sorunlu olan şey, prototipin Amerikan F110-GE-129 turbofan motorları (F-16 savaş uçaklarında da kullanılır) stealth için optimize edilmemiştir.

Bir jetin radar kesiti (RCS) geometrisi ve radar emici malzemelerin kullanımı ile ne kadar azaltılırsa, düşman avcı uçaklarına ve hava savunmalarına o kadar yaklaşabilir ve onlar tepki vermeden önce yanlarından geçebilir veya onlara saldırabilir.

RCS azaltımının avcı uçağının yan ve arka tarafına (sadece ön tarafına değil) ne ölçüde uygulandığı, düşman hava sahasına ne kadar derin nüfuz edebileceğini belirler.

Kinematik açısından Kaan'ın tipik modern avcı uçağı performans kriterlerine uyması hedeflenmektedir: Mach 1.8 ila 2.2 maksimum hız, 55,000 ft servis tavanı, 9 G'ye kadar manevralara tolerans ve dahili yakıtla 700 mil menzil.

Ayrıca supercruise kabiliyetine sahip olması, yani yakıt tüketen art yakıcılara başvurmadan süpersonik hızlarda sürdürülebilir bir şekilde uçabilmesi beklenmektedir.

İki motor kullanılması maliyetleri arttıracak ancak motor arızalarından kaynaklanan kayıpları azaltacaktır.

Kaan, Meteor gibi NATO standardı füzelerin yanı sıra kısa menzilli Bozdoğan ve orta menzilli Gökdoğan havadan havaya füzeler, SOM seyir füzeleri ve MAM-T tanksavar füzeleri gibi yerli Türk silahları da dahil olmak üzere keşif podları ve uzak menzilli hassas güdümlü silahlarla donatılacak.

Aviyonik sistemler arasında pilotun bilincini kaybetmesi halinde uçağı indirebilecek, sesli komuta sahip yapay zekalı otopilota sahip modern bir cam kokpit ve bir İngiliz Martin-Baker fırlatma koltuğu (muhtemelen US-16E modeli) yer alacak.

TUSAŞ ayrıca birleştirilmiş sensörler (Türk firması ASELSAN tarafından üretilen sıkışmaya dayanıklı ve stealth bir AESA galyum nitrür radarı dahil), buruna monte edilmiş bir kızılötesi sensör ve gövdenin altında 360 derecelik kapsama alanına sahip bir elektro-optik hedefleme sistemi (her ikisi için de bağlantı parçaları zaten görülüyor), açık mimari görev sistemleri, kaska monte bir görüş ve eşlik eden Anka-3 insansız savaş uçaklarını kontrol etme yeteneği vaat ediyor.

Gerçekte Kaan'ın önünde hâlâ uzun bir yolculuk var. Mevcut prototip görev sistemlerinden yoksun.

Ancak 2025 ve 2026'da uçması planlanan iki prototipte bu eksikliklerin çoğunun giderilmiş olması bekleniyor.

Toplamda 7 ila 10 prototip üretildikten sonra, askeri hizmete yönelik ilk on Blok 1 uçağının teslimatı 2030-2033 yılları arasında planlanmaktadır.

Ancak o zaman, Türkiye'nin F-16 filosunun yerini alacak ve 2070'lere kadar hizmet verecek on yıllık bir seri üretime (yılda 24 uçak hızında) başlanacaktır.

Türkiye toplam siparişleri artırmak ve birim maliyetleri düşürmek için ihracat siparişlerini güvence altına alamazsa, her bir Kaan'ın uçak başına 100 milyon doları aşması muhtemeldir - Türkiye'nin muhtemelen daha üstün stealth özelliklerine sahip ABD yapımı F-35 jetlerini tedarik etmesinden daha fazla.

Bu, Kaan'ın görsel menzil içinde havadan havaya muharebe için potansiyel olarak daha iyi performans ve Türkiye'nin büyüyen yerli silahlar, sensörler, insansız hava araçları ve savaş yönetim ağları ekosistemine entegrasyon dahil olmak üzere belirli Türk gereksinimlerine uyacak şekilde potansiyel olarak daha iyi uyarlanmayacağı anlamına gelmez.

Tıpkı Güney Kore'nin benzer KF-21 Boramae savaş uçağını geliştirmeyi planlaması gibi, Türkiye de Kaan'ı yapay zeka güdümlü yeteneklere sahip daha tam özellikli bir stealth jetin temeli olarak kullanmayı umuyor.

Azerbaycan ve Ukrayna'nın (her ikisi de Türk savaş uçaklarının yerleşik müşterileri) yanı sıra Pakistan, Endonezya ve BAE gelecekteki potansiyel alıcılar olarak gösteriliyor.

Ancak en önemlisi, Türkiye'nin ABD ve Almanya ile ilişkileri yıprandıkça, Kaan şimdi Türkiye'ye Batılı ülkelerle ilişkilerinden bağımsız olarak kendi uçağını inşa etme seçeneği sunmanın ek önemini üstleniyor.

Kaan -daha doğrusu TF-X- 2010 yılında, Türkiye'nin büyük bir tek motorlu F-35 stealth jet filosu edinme yolunda ilerlediği bir dönemde geliştirilmeye başlandı.

Ancak ABD ile kötüleşen ilişkiler, 2019 yılında Türkiye'nin F-35 programından çıkarılması ve Türkiye'nin büyük F-16 savaş uçağı filosuna yönelik yükseltmelerin ve yeni siparişlerin reddedilmesiyle doruğa ulaştı.

Bu da Kaan'ı hava üstünlüğü odaklı bir avcı uçağından çok rollü bir uçağa evrilmeye zorladı.

Türkiye'nin nispeten olgunlaşmış insansız hava aracı endüstrisi, gelecekteki insansız savaş uçaklarının insanlı Kaan jet avcı uçaklarıyla ekip oluşturmada bir rol üstlendiğini de gördü - özellikle, transonik jet avcı uçağı benzeri Kızılelma ve daha geleneksel olan Anka-3, her ikisi de jet motorlu.

Kaan'ın önemi Türkiye'nin diğer NATO ülkeleri, Rusya, Ukrayna ve Orta Doğu ve Asya'daki diğer devletlerle değişken ve çoğu zaman çatışmalı ilişkilerinden kaynaklanmaktadır.

Örneğin Türkiye, Almanya ve ABD'den Tip 214 dizel-elektrik denizaltıları, F-16 ve F-4 jet avcı uçakları ile Patton ve Leopard 2A4 ana muharebe tanklarını işletmektedir.

Ancak 2010'larda bu ülkeler, Türkiye'nin Rus hava savunma füzelerini satın alması, insan hakları endişeleri ve çatışan Orta Doğu gündemleri nedeniyle Türkiye'yi F-35'lerden, Eurofighter jetlerinden ve Alman tank motorlarından ayırmıştır.

Türkiye'nin 2019'da F-35 programından çıkarılması, Türkiye'nin F-35B modelini inşa halindeki Anadolu uçak gemisine (şu anda bir İHA gemisi) yerleştirme umutlarını suya düşürdü ve Türkiye'nin modernize edilmiş (ancak yaşlanan) üçüncü nesil F-4E Terminator 2020 saldırı uçaklarının emekliliğini geciktirerek 2020'lerde Türk Hava Kuvvetleri için bir modernizasyon boşluğu açtı.

Son olarak, 2023'te Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İsveç'in NATO'ya katılmasını Türkiye'nin kabul etmesini, uzun süredir reddedilen F-16 ve F-16 modernizasyonu ABD'ye satışına dönüştürdü.

Erdoğan ayrıca Almanya'nın blokajını kaldırmasını gerektirecek 40 adet 4.5 nesil Eurofighter 2000 jeti için de anlaşma sağlamayı umuyor.

ABD'li yetkililer geçtiğimiz günlerde Rus yapımı S-400 hava savunma sistemlerini bırakması halinde Türkiye'ye F-35 satma isteklerini yinelediler.

S-400'ün Ukrayna hava sahası üzerinde bazı başarıları olsa da, Ukrayna'ya teslim edilen daha kısa menzilli ABD Patriot sistemi tarafından gölgede bırakıldı.

Ancak Erdoğan bunun siyasi olarak kabul edilemez olduğu görüşünü yineledi.

Türkiye'nin ezeli rakibi Yunanistan'ın (aynı zamanda NATO ittifakının bir üyesi) ABD'den F-35'ler ve Fransa'dan (Türkiye'nin Libya ve Akdeniz politikalarına karşı çıkan) ilave Rafale savaş uçakları almasına onay verilmesi bu durumu daha da kötüleştirdi.

Akdeniz adaları üzerinde uzun süredir devam eden anlaşmazlıklar, Yunan ve Türk jetlerinin sık sık karşı karşıya gelmesine ve her iki devletin de sürekli olarak olası bir savaş için plan yapmasına neden oluyor.

Daha genel olarak, Erdoğan'ın otoriter eğilimleri -özellikle 2016'daki başarısız darbeden bu yana- Batılı devletlerdeki hevesi azalttı.

Ancak Türkiye'nin Akdeniz'i Karadeniz'e bağlayan İstanbul Boğazı'nı kontrol etmesi, sık sık yaşanan çıkar çatışmalarına rağmen NATO müttefiklerinin Erdoğan'ı tamamen dışlamasını uzun zamandır zorlaştırıyor.

Karadeniz'in Rusya ve Ukrayna arasında çekişmeli bir savaş alanı haline gelmesiyle birlikte Türkiye'nin savaş gemilerine geçit vermeme yeteneği daha da kritik hale geldi.

NATO'ya yardımcı olacak şekilde, Erdoğan'ın 2010'ların sonlarında Rusya ile flört etmesi, Ukrayna ile insansız hava araçları, toplar ve küçük savaş gemileri konusunda artan savunma sanayi ortaklıkları ile kısmen dengelendi. Ancak ilişkiler pek çok yerde gerginliğini koruyor.

Türkiye, güvenlik ortağı olarak giderek daha fazla Hindistan ve Fransa'ya yönelen, Rusya'nın sözde müttefiki Ermenistan ile savaşında Azerbaycan'ı kararlı bir şekilde destekledi.

Ancak Türkiye'nin İngiltere ve Güney Kore ile savunma ortaklıkları sağlıklı görünmektedir.

Türkiye'nin karmaşık dış ilişkileri, bağımsız uçak kapasitesi arzusunu, müttefikleriyle daha istikrarlı ilişkileri olması durumunda olabileceğinden çok daha acil hale getiriyor.

Ancak Türkiye Kaan'ın %80-85 oranında yerli bileşenler kullanacağı konusunda ısrarcı olsa da, Tusaş Motor Sanayii (TEI) tarafından monte edilen ancak yerel olarak üretilmeyen ABD yapımı F110 motorlarına bağımlılık en önemli engel olmaya devam ediyor.

Şimdilik, ABD'nin Türkiye'nin Kaan için tedarik edilen 10 motorun ötesinde F110 motorlarını lisansla üretme talebini kabul edeceği garanti değil.

Yüksek performanslı turbofanların mükemmelleştirilmesi son derece zordur ve bu konuda hatırı sayılır kaynaklara sahip olan Çin hala Rus motorlarına bağımlılıktan kurtulmaya çalışmaktadır.

Türkiye, F110'un yerini alacak 35,000 lb itiş gücüne sahip bir motor için, biri Türk şirketi Kale ve İngiliz Rolls Royce'u, diğeri ise TEI ve Ukraynalı Ivchenko Progress'i içeren rakip teklifleri değerlendiriyor.

Türk yetkililer, belki de Çin, Rusya veya Ukrayna gibi NATO üyesi olmayan bir ülkeye atıfta bulunarak, üçüncü bir motor seçeneğinin de kapsam dahilinde olduğunu söylediler.

Türkiye ayrıca tamamen yerli turbofan tasarımları (TF6000 ve TF10000) geliştiriyor, ancak bunlar şimdilik Kaan'ın itki gereksinimlerini karşılamıyor gibi görünüyor.

Bunun yanı sıra, Türk sanayisi Kaan için uyarlayabileceği nispeten olgun ve savaşta test edilmiş mühimmatlar, ağlar, insansız hava araçları ve sensörlerden faydalanmaktadır.

Bununla birlikte, ABD havacılık sektörünün F-35'in geliştirilmesini tamamlama konusunda yaşadığı meşhur zorluklar, sistemlerin entegrasyonunun genellikle beklenenden daha zor olduğuna işaret ediyor - özellikle de ağırlık sınırlarına ve stealth uçaklara özgü geometri ve hacim kısıtlamalarına uymaya çalışırken.

Türkiye'nin ABD'nin askeri ihracatını reddetme konusundaki kırılganlığı nedeniyle Kaan'ın geliştirme sürecini tamamlaması muhtemel görünüyor.

Kaan'ın hizmete girdiğinde uygulanabilir kalması için motorların temin edilmesi ve gecikmelerden ve maliyet aşımlarından kaçınılması (Türkiye'nin devam eden enflasyon krizi ve çalkantılı dış ilişkileri göz önüne alındığında) en büyük zorluk olmaya devam ediyor.

Karşılaştırma yapmak gerekirse, Hindistan'ın yerli bir avcı uçağı geliştirme programı Tejas Mk1 ile sonuçlandı ve bu uçak (geliştirmesi tamamlandığında) yabancı alternatiflerin gerisinde kalarak sadece sınırlı bir tedarikle sonuçlandı.

Ancak Hindistan Tejas'a yaptığı yatırımın, Tejas Mark 1A ve Mark 2 jetlerinin ve nihayetinde bir AMCA stealth avcı uçağının geliştirilmesine zemin hazırlayarak kendisine daha fazla havacılık bağımsızlığı kazandıracağını umuyor.

Türkiye, Kaan'ın Tejas'a kıyasla daha yüksek bir kabiliyet spektrumuna çıkacağını ve böylece daha büyük bir ilk üretimi haklı çıkaracağını umuyor.

Bir F-35A kadar stealth olmasa bile, tamamen geliştirilmiş bir Kaan eninde sonunda daha gelişmiş bir altıncı nesil stealth uçak ve yapay zeka teknolojisi (Türkiye'nin yakın zamanda araştırmaya başladığı bir şey) için temel olarak kullanılabilir ve sürdürülebilir ve uygulanabilir bir Türk jet avcı uçağı üretim kabiliyetine yol açabilir.

Kuşkusuz, 21. yüzyılda insanlı jet avcı uçaklarının kesin rolü ve uzun ömürlülüğü hala belirsizliğini koruyor, ancak Türk endüstrisi alternatif olarak ortaya çıkan daha ucuz savaş uçaklarını inşa etme konusunda halihazırda güçlü bir başlangıca sahip.