ABD-Suudi Arabistan ilişkisi, Çin’in arabulucu rolü üstlendiği Tahran-Riyad anlaşmasına rağmen iyi yönde seyrediyor

Axios'a konuşan iki üst düzey ABD'li yetkili, Biden yönetiminin Riyad ile ilişkisinde, Suudi Arabistan ile İran arasında diplomatik ilişkilerin inşa edilmesine ilişkin Çin'in arabulucu olduğu anlaşmaya rağmen aşamalı ama önemli bir gelişme kaydedildiğini söyledi.

Bu neden önemli?

Biden yönetiminin göreve başlamasından bu yana ABD ile Suudi Arabistan arasındaki ilişkilerde gerginlik yaşanmıştı.

Söz konusu gerilim, Suudilerin küresel petrol üretimini azaltmak için harekete geçtiği Ekim ayında tırmandı. ABD bu eylemi, Biden'ın Suudi Arabistan ile vardığı mutabakatın ihlali olarak tanımladı.

Haberin temeline yön veren gelişmeler:

İki ay içinde ilişkileri yeniden başlatmak için bir yol haritası çizen Suudi Arabistan-İran anlaşması, birçok kişi tarafından Çin için bir zafer ve ABD'nin Orta Doğu'daki politikasına bir darbe olarak görüldü. Ancak Biden yönetimi, anlaşmayı ve Çin'in bölgedeki etkisini küçümsemedi.

Axios'a konuşan üst düzey ABD'li yetkili, "Suudiler Tahran'daki büyükelçiliği iki ay içinde yeniden açmayı taahhüt etti. Ancak burada bir barış anlaşması yok, sadece 2016 yılı öncesi statükoya dönüş var" dedi.

Yetkili ayrıca, Pekin askeri veya teknolojik işbirliği yapmadığı müddetçe Suudi Arabistan ile İran arasındaki gerilimi düşürmeye çalışmasında bir sorun görülmediğini söyledi.

Perde arkası:

Axios’a konuşan yetkili, Yemen'deki savaşı sona erdirmeyi ve krallığa düzenlenen Husi saldırılarını durdurmayı umut eden Suudilerin, Biden yönetiminin göreve gelmesinden bu yana İran'la diplomatik ilişkileri yeniden kurmayı talep ettiklerini söyledi.

İki taraf arasındaki anlaşma, Suudi Arabistan ile İran arasında Umman ve Irak'ta yapılan birkaç görüşme sonrasında sağlandı. Fakat bu görüşmeler, geçen yıl İran'da düzenlenen hükümet karşıtı protestolar nedeniyle durdu.

Aralık ayında ise Suudi Arabistan, Xi Jinping'in krallık ziyareti sırasında İran'ın bölgedeki eylemlerini kısıtlayacak bir anlaşmaya varabileceğine dair duyduğu güveni ifade ettiğini Beyaz Saray’a bildirdi.

Yetkili ayrıca, Suudi yetkililerin Pekin'deki müzakereler sırasında bir anlaşmaya varılacağına kuşkuyla yaklaşan Biden yönetimini bilgilendirdiğini söyledi.

Suudilerin de başta şüpheyle yaklaştığını belirten yetkili, anlaşmanın açıklanmasından bir gün önce Beyaz Saray'a bilgi verildiğini ve anlaşmaya yakın olduklarını söylediklerini ifade etti.

Devlet oyunları:

Hem Suudilerin hem Beyaz Saray’ın anlaşmaya uyma konusunda İran’a kuşkuyla yaklaştığını iddia eden ABD’li yetkili, yine de bölgedeki gerilimi azaltmaya yönelik atılan diplomatik adımlara sıcak baktıklarını belirtti.

Yetkili, Riyad’ın aceleci davranmadığını ve anlaşmanın bir hafta içinde büyükelçilikleri açma anlamı taşımadığını söyleyerek, devamlılığın önümüzdeki aylarda olacaklara bağlı olduğunu ve Yemen’den füze fırlatılması durumunda diplomatik temsilciliklerin açılmayacağını vurguladı.

Washington'daki Suudi Arabistan Büyükelçiliği ise yorum talebine anında yanıt vermedi.

İranlı yetkililer, Suudi Arabistan ile yapılan anlaşmayı ABD'nin Orta Doğu’daki rolüne bir "deprem" yaşattığını belirtti.

Büyük resim:

ABD’li yetkililer, anlaşmadan bağımsız bir şekilde son aylarda Biden yönetimi ile Suudi Arabistan hükümeti arasında aşamalı bir iyileşmenin söz konusu olduğunu ifade ediyorlar.

Yetkililer, bu sürece referans olarak Biden’ın desteklediği ve yardım paketinin açıklandığı Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı’nın Ukrayna ziyaretini, 5G teknoloji anlaşmasını ve milyarlarca dolarlık Boeing anlaşmasını gösteriyorlar.

Üst düzey ABD'li yetkili, daha iyi bir noktada olduklarını söyledi. Ayrıca (Suudilerin) bazı önemli adımlar attıklarını ve Yemen'den 5G/6G teknolojisine ve güvenlik koordinasyonuna kadar bazı mühim meselelerde iyi iletişim kurduklarını belirterek, daha iyi yönde ilerlediklerini ifade etti.

Dahası Beyaz Saray, bu anlaşmanın Biden yönetiminin Suudi Arabistan ile İsrail arasında normalleşme çabalarını engellemeyeceğini ve BAE ile Bahreyn gibi Abraham Anlaşmaları’nı imzalayan ülkelerin İsrail ile ilişkilerini etkilemeyeceğini düşünüyor.

Yetkili, Suudi Arabistan'ın Tahran'da yeniden büyükelçilik açmasının İsrail-Suudi Arabistan normalleşme sürecini boşa çıkaracağı fikrini tamamen reddettiklerini söyledi.

Sonra ne olacak?

Beyaz Saray, İran-Suudi Arabistan anlaşmasının ve Ramazan ayının Yemen’deki savaşı diplomatik yollarla sona erdirmede etkili olacağını düşünüyor.

ABD'nin Yemen özel elçisi Tim Lenderking, geçen yıl yürürlükte olan BM arabuluculuğundaki ateşkesi genişletmenin yollarını görüşmek üzere Suudi Arabistan'a gitmişti. Daha sonra ise bu meselenin kilit arabulucusu olan Umman'ı ziyaret etmişti.