Avrupa, Ukrayna'ya mühimmat tedariki için ne yapıyor?

Bu girişim, uluslararası desteğin belkemiğini oluşturan ABD askeri yardımının durmasının ardından Avrupa'nın Kiev'e Rus güçlerini püskürtmek için silah sağlama çabalarının bir parçası.

Çek özel silah üreticisi Excalibur Army'ye ait Sternberk tesisini ziyaret eden Hollanda ordusunun başındaki General Onno Eichelsheim, Kiev'in doğu ve güney Ukrayna'daki kayıpları artarken durumun aciliyetini anlattı.

"Bunu hızlandırmak zorundayız. Daha fazla ve daha hızlı teslimat yapmalıyız" diyen Eichelsheim, savaşa gönderilecek kundağı motorlu obüs toplarını ve yenilenmiş bir Rus tankını incelemek üzere yaptığı son gezi sırasında Reuters'a konuştu.

Rusya'nın geniş çaplı işgalinden iki yıl sonra Ukrayna için en acil ihtiyaç, tarafların 1,000 km'lik (620 mil) cephe hattı boyunca büyük ölçüde statik, yerleşik pozisyonları tutmak için ağır top ateşi kullanması nedeniyle azalan topçu mühimmatıdır.

Diğer Batılı müttefikleriyle birlikte Rusya'nın ilerleyişini kontrol altına almak ve giderek daha iddialı hale gelen rakibini püskürtmek isteyen Avrupa Birliği, Mart 2023'te 12 ay içinde Ukrayna'ya 1 milyon top mermisi ulaştırmak üzere bir girişim başlattı.

Yetkililer, bir yıl sonra, yetersiz üretim kapasitesi ve uzun vadeli sipariş eksikliği nedeniyle bu sayının yarısından biraz fazlasını teslim ettiklerini söyledi.

Çek hükümeti, ortaklar arasında finansman yaratma çabalarında ve Çek savunma sanayii ile yapılan anlaşmalarda merkezi bir rol oynadı.

Hollanda'nın Ukrayna Görev Gücü şefi Albay Simon Wouda, Hollanda'nın da "birkaç aydır çeşitli ülkelerde topçu mermisi açığını kapatmaya çalışmakla oldukça meşgul olduğunu" söyledi.

"İlk parti dört ay içinde hazır olmalı ve bu çok ihtiyatlı bir hesaplama. İkinci kısım ise kesinlikle bu yılın ikinci yarısında teslim edilebilir," diyen Wouda ilk kez tedarik zaman çizelgesini detaylandırdı.

Wouda, özel Çekoslovak Grubu'nun (CSG) bir parçası olan Excalibur Army ile Hollandalıların sağladığı topçu silahlarına uygun 155 mm'lik mermilerin satın alınması için ek sözleşmeler yapma çabalarının sürdüğünü söyledi.

Çekoslovak Grubu, hava savunma sistemleri ve araçları üreten, dünyanın dört bir yanından tank, top ve mermi tedarik eden ve bunları Ukrayna için yenileyen bir üretici ve mühimmat takas merkezi olarak faaliyet gösteriyor.

Batı Avrupa ülkeleri ve diğer müttefikler malzemelerin çoğunun parasını ödüyor. Ukrayna ayrıca doğrudan ortaklarından da askeri teçhizat ve mühimmat satın alıyor.

Hollanda, Ukrayna'ya mümkün olduğunca çok 155 mm top mermisi bulmak için Çekya ile birlikte çalışıyor.

Wouda, Hollanda Başbakanı Mark Rutte ve Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskiy tarafından detaylandırılan bir güvenlik anlaşmasının parçası olarak düzenli bir mühimmat tedarikini garanti etmek istiyor.

Hollanda ve diğer ülkeler, Çek Cumhuriyeti üzerinden tedarik edilecek yaklaşık 800.000 top mermisini finanse edecek.

Reuters'a konuşan Wouda, kısa vadeli alımları finanse eden koalisyon üyeleri arasında İngiltere, Kanada, Danimarka, Çek Cumhuriyeti ve Amerika Birleşik Devletleri'nin de bulunduğunu söyledi.

"Toplu olarak, Avrupa dışında başka yerlerde de mühimmat bulmak için dünya çapında fırsatlar bulduk" diyen Wouda, bu yerlerin isimlerini vermekten kaçındı.

Rusya'nın geniş çaplı işgalinden bu yana geçen iki yıl içinde Ukrayna'nın denizaşırı ülkelerden temin ettiği mühimmatın büyük bölümü ABD stoklarına aktarıldı.

Batılı üreticiler beklenmedik talep artışını karşılamak için üretimi arttırdı ve AB yürütme organı Avrupa Komisyonu, AB çapında yıllık mermi üretiminin 2024 yılı sonuna kadar 1.4 milyona ulaşmasını bekliyor. Bu rakam bir yıl önce 500,000 civarındaydı.

Yetkililer ve savunma analistleri, Ukrayna'nın cephe boyunca ateşlediği her mermiye karşılık Rusya'nın beş ya da altı mermi ateşlediğini söylüyor. Bu dengesizlik Ukrayna'nın Rus saldırılarını bastırma ve kendi birliklerinin hareketlerini gizleme kabiliyetini kısıtlıyor.

Rusya silah üretimini arttırdı ve Ukrayna'dan çok daha yüksek bir atış hızını koruyabiliyor, ancak Batılı uzmanlar Moskova'nın da bazı kısıtlamalarla karşı karşıya olduğunu ve mühimmat tedarikini desteklemek için Kuzey Kore'ye yöneldiğini söylüyor.

Financial Times'a göre Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmytro Kuleba geçen hafta AB dışişleri bakanlarına Ukrayna'nın bu yıl 2,5 milyon top mermisine ihtiyacı olduğunu söyledi -ki bu da günlük 7.000 top mermisine ihtiyaç olduğunu gösteriyor- ancak AB sadece 400.000 top mermisi gönderdi.

Ukrayna'ya mühimmat sevkiyatı, ABD Kongresi'nin 60 milyar dolarlık askeri yardım paketini bekletmesi ve Avrupalı güçlerin AB fonlarını blok dışında mühimmat satın almak için kullanma konusunda bölünmüş olması nedeniyle siyaset yüzünden sekteye uğradı.

Üst düzey bir Çek yetkili, küresel pazarda yaklaşık 2 milyon büyük kalibreli mühimmat mermisi bulunduğunu söyledi.

Piyasa hakkında bilgi sahibi iki kaynak, Ukrayna savaşından kaynaklanan talebin fiyatları mermi başına 700-1.200 dolardan 2.800-3.200 dolara yükselttiğini söyledi.

Analistler Franz-Stefan Gady ve Michael Kofman, Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü için Şubat ayında kaleme aldıkları araştırma raporunda, Kiev'in savaşın gidişatını değiştirme şansının olması için bu ülkeye mühimmat sevkiyatının arttırılması gerektiğini belirtiyor.

"Destek veren ülkeler için zorluk, topçu mühimmatı ve hava savunma önleyicilerinin üretimini önemli ölçüde arttırmaktır" denildi.

"Kiev'in savunma amaçlı savaşı sürdürmek için ayda yaklaşık 75.000-90.000 top mermisine, büyük bir saldırı için ise bunun iki katından fazlasına - 200.000-250.000 - ihtiyacı var."

Mühimmatın nereden temin edileceği AB içinde tartışılıyor.

Hollanda, Çek savunma sanayii aracılığıyla Avrupa dışı stoklar da dahil olmak üzere Kiev'e mühimmat alımı için 250 milyon avro (271 milyon dolar) tahsis etti ve müttefiklerinden Çek hükümetiyle birlikte uygulanmakta olan plana katkıda bulunmalarını istedi.

Üst düzey Çek yetkili, donör ülkelerin çeşitli ürün ve menşe türlerinden oluşan bir teklif listesinden seçim yapabileceğini ve birkaç Çek şirketinin "takas odası" olarak faaliyet göstereceğini söyledi.

Avrupa'daki mühimmatın iki yıldır tükendiğini belirten yetkili, yerel pazarların ötesine geçmekte neden tereddüt edildiğini sorguladı.

Fransa ve Almanya da bu girişime katılmayı düşünüyor.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron Salı günü Prag'a yaptığı bir ziyaret sırasında planı destekledi ve bunun için Avrupa fonlarının kullanılmasına kapıyı açtı, ancak Paris'in buna ne kadar katkıda bulunacağını söylemedi.

Fransa ayrıca Ukrayna'nın başlıca müttefiklerinin dışişleri ve savunma bakanları ile NATO Genel Sekreterini Perşembe günü "birleşik bir cephe" oluşturmak ve Kiev'e desteği arttırmak için somut öneriler sunmak üzere bir video görüşmesine davet etti.

Davetiyede, toplantıda topçu mühimmatı tedariki ve üretiminin hızlandırılmasının yollarının ele alınacağı belirtildi.

Ukrayna'nın ihtiyaçları topçu mühimmatının ötesine geçiyor. Hava savunmasını güçlendirmek istiyor ve Rusya'nın üstün kaynaklarına karşılık vermek için cephe hatlarında daha fazla donanıma ihtiyaç duyuyor.

Güney Kore ve Türkiye şu ana kadar Ukrayna'ya tedarik sağlayan ülkeler arasında.

Bu yıl içinde Danimarka ve Hollanda'dan Ukrayna'ya ABD F-16 savaş uçaklarının teslim edilmesi bekleniyor.

Hollandalılar ayrıca Rusya'nın elindeki toprakların derinliklerine saldırabilecek gelişmiş insansız hava araçları sağlayan grubun da bir parçası.

Hollanda, ABD ve Danimarka ile birlikte finanse edilen 105 tank arasında yer alan Excalibur Army'den Ukrayna için 100 adet uçaksavar topu ve 45 adet yenilenmiş T-72 tankı teslim aldı. Dokuz adet modern obüs top sistemi sipariş etmiştir.

Bir başka Çek tedarikçi, radar teknolojisi şirketi ERA, yine Hollandalılar tarafından hibe edilen dört uzun menzilli gözetleme sistemi teslim ediyor.

CSG'nin Savunma Kara Sistemleri iş geliştirme direktörü Pavel Doško, Sternberk tesisindeki üretimi arttırmak için yüzlerce işçinin işe alındığını söyledi.

Doško verdiği bir röportajda "Hollandalı ortaklarımız ve NATO'daki diğer ortaklarımızla birlikte Ukrayna'ya savunmaları için çok ihtiyaç duydukları pek çok malzemeyi tedarik edebiliyoruz" dedi.

Kısa bir süre önce çimento zeminlerin döküldüğü ve çelik kirişlerden oluşan bir iskeletin inşa edildiği bir inşaat alanının yanında durarak şunları söyledi:

"Mümkün olduğunca çok, mümkün olduğunca iyi ve mümkün olduğunca hızlı tedarik için elimizden geleni yapıyoruz."