Avrupa’nın yeni hedefi: Putin'in Patrik'i Kirill

Patrik Kirill, Putin’in her yıl düzenlediği “Rusya Devleti” töreninde Rus Duma’sı ve devlet bakanlarıyla birlikte en ön sırada oturur. Şimdilerde onunla birlikte en ön sıraya oturan her isim Batı yaptırımlarına maruz kalmış durumda, ancak o değil. Patrik, Batı yaptırımlarının gazabına uğramamış son Rus büyüklerinden biri.

Daha çok Kirill adıyla bilinen Vladimir Gundyayev, 2009’dan beri Rus Ortodoks Kilisesi Patriği. Yani, 143 milyonluk Rusya’nın 100 milyonunu oluşturan Ortodoks Hristiyanlarının dini lideri.

Ancak bu lider, geçtiğimiz günlerde Avrupa Komisyonunun Ukrayna'daki askerî harekâtı nedeniyle yaptırım uygulamak istediği 58 kişilik listeye dahil edildi. Avrupa, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e ve Putin’in Ukrayna'daki rotasına yakınlığı nedeniyle Patriğe seyahat yasağı getirmeyi ve Patriğin mal varlıklarını dondurmayı tartışıyor. Söz konusu yaptırımlar, Patriğin ağustos ayında Almanya'daki Karlsruhe'de gerçekleşecek olan Dünya Kiliseler Konseyi'nin 11. Toplantısına katılmasını olanaksız kılabilir.

Kirill kim ve neden Avrupa’nın hedefinde?

Kirill'in devasa altın kubbelerle süslenmiş Kurtarıcı İsa Katedrali, devlet gücü eksenini oluşturan Kremlin'in heybetli kırmızı duvarlarının hemen yanında duruyor. Bu yakınlığın kökü, Kirill’in, uzun bir süre boyunca Putin’in de görev yaptığı KGB’den geldiği iddialarıyla iyice derinleşiyor. Kirill, Kremlin’in yanı başındaki Katedralinde Putin ve Rusya'nın siyasi seçkinlerinin katıldığı devlet işlerine düzenli olarak başkanlık ediyor.

Babası, Putin’in vaftiz babası olan Kirill, Putin'in saldırgan politikalarının ve Rus "çıkar alanları" doktrininin en etkili ilham verici destekçilerinden biri. 2012 ve 2018 yıllarındaki seçimlerde Putin’in kampanyalarına aktif olarak katılmış ve kendisine özel dua ritüelleri yapmıştı.

Patrik, Putin yönetimini, Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından 1990'ların ekonomik kargaşasını sona erdiren "Tanrı'nın bir mucizesi" olarak nitelendiriyor. Moskova’nın Suriye'deki operasyonlarını da “kutsal savaş” ilan etmişti.

Putin'in iktidar aygıtının temel direklerinden biri olan 75 yaşındaki Patrik, muhafazakâr dini değerleri aşılıyor ve muhalefet protestolarını kınayarak Kremlin'in otoriter eğilimlerini destekliyor. Rusya'nın bekasını tehdit eden "dış düşmanlar" ve "şer güçler" konusunda düzenli olarak uyarılarda bulunuyor.

Halka, tarihi bir kader peşinde koşan Rus halkının tarihi uyanışı temelinde, Putin ile birlikte Batı medeniyetine karşı "kutsal bir savaş" vermesi için çağrıda bulunuyor. En sık verdiği vaazlardan biri:

Kirill, Ukrayna Savaşı’nın dinî meşrulaştırıcısı

Rus Patriğinin öğretileri, Putin'in Ukrayna'nın hiçbir zaman bağımsız bir ulus ve devlet olarak var olmadığına dair iddialarının doğrudan ilham kaynağı olarak kabul ediliyor. Rus askerinin Ukrayna'yı işgalinin başlangıcından bu yana Patrik Kirill, Ukrayna'daki "Nazilere" karşı savaşan generalleri düzenli olarak kutsadı.

Patrik, Avrupa’nın temelini oluşturan insan hakları nosyonunun, toprak bütünlüğü söz konusu olduğunda ikinci sıraya geriletebileceğini söylüyor ve Rus halkına, Ukrayna’daki Rus işgalini bu şekilde meşrulaştırıyor.

Nasıl bir çıkar?

Sovyetler Birliği döneminde, devlet tarafından yönetilen ateizm propagandası süresince Kilise, imajını kaybetmişti. Ancak Kirill; okul, ordu ve diğer devlet kurumlarındaki varlığını Putin ile ele ele verince genişletebildi. Putin hem okullarda dini derslerin verilmesine hem de kendisinin 2036’ya iktidarda kalmasına müsaade eden 2020’deki anayasada Tanrı’ya atıfta bulunulmasına izin verdi.

Kilisenin gelirinin vergiden muaf tutulması veya sadece restorasyon için bile 2 milyar ruble ödenek alabilmesi, kilisenin destekleyici tavrının maddi mükâfatlarından bir kısmı.

Ayrıca Kirill’in, sigara kaçakçılığını kontrol ettiği Rus yerleşim bölgesi Kaliningrad'ın Metropolitanı olarak çalıştığı süre boyunca büyük paralar kazandığı hatta bir milyarder olduğu söyleniyor. Kirill bazı çevrelerde “Tütün Metropoliti” olarak biliniyor.

Batı yaptırımlarından bir kaçış yolu olarak Kilise

Patrik, Moskova Patrikhanesinin finansal ağını kullanarak ülkedeki parayı dışarıya taşımak için iyi bir konumda. Rusya'nın ve diğer Doğu Ortodoks ülkelerindeki Patrikhanelerin iş birliği yoluyla Batı finansal sistemine dahil edilmesine ön ayak olabilir.

“Zengin” “Din adamı”

Patrik Kirill’e yönelik eleştirilerin başında lüks yaşama olan düşkünlüğü geliyor. Rahip olduğunda ettiği fakirlik yeminine sadık kalmadığını işaret eden lüks dairesi ve 30.000 dolar değerindeki İsviçre yapımı kol saati bunlardan medyaya yansıyanları.

Kilise, ruhban sınıfı karşıtı güçler ve saldırgan liberaller tarafından yaratılmış bir komplo teorisinin kurbanı olduğunu iddia ediyor. Kiliseye göre bu komplo, eşcinsel evliliklerin yasallaşması gibi Hristiyanlık karşıtı taleplere karşı sert duruşunun bir sonucu. Ayrıca Ortodoks yetkililer kendilerine karşı yürütülen karalama kampanyasının özünde Rus karşıtlığının yattığını iddia ediyor.

Kiliseler arası çekişme alevleniyor

Rus Ortodoks Kilisesi ile İstanbul Fener Rum Patrikhanesi arasında yıllardan beri süre gelen bir yetki tartışması mevcut. Ortodoks dünyasında "eşitler arası birinci" kabul edilen Fener Rum Patrikhanesi, kiliselere bağımsızlık tanıma hakkını yalnızca kendisinde görüyor. Moskova ise, Fener Rum Patrikhanesi'nin yetkilerini aştığını, bağımsızlık kararının kiliselerin kendi içinde alınması gerektiğini savunuyor. Nitekim 2019’de bu gerginlik, Fener Rum Patrikhanesi'nin Ukrayna Kilisesi'ni Rusya'dan bağımsız bir kilise olarak tanımasıyla farklı bir boyuta ulaşmıştı. Kiev'i, kendisinin kadimi (başlangıcı) olarak gören Rus Ortodoks Kilisesi, bu kararı tanımamış ve İstanbul Fener Rum Patrikhanesi'yle diplomatik ilişkilerini kesmişti. Uzmanlar, bunun sıradan bir dini anlaşmazlık değil, "Rusya ile Batı'nın Ukrayna'yı kendi eksenine çekme mücadelesinin bir parçası" olarak değerlendirmişti.

Bu mücadelede Rus Ortodoks Kilisesi geçtiğimiz günlerde bir darbe daha yedi. Amsterdam'daki Rusya Ortodoks Kilisesi rahipleri Rusya’nın Ukrayna işgaline cevaben Rus Ortodoks Kilisesi'nden ayrılarak İstanbul’da bulunan Fener Rum Patrikhanesi'ne katılma kararı aldı.

Putin ve Kirill liderliğindeki Rus Ortodoks Kilisesinin gitgide yalnızlaştığı şu günlerde “Kirli” Rahip Kirill’e Papa Francis’in taze cevabını hatırlatmakta fayda var gibi görünüyor.