East Asia Forum: İran'ın İsrail'e misilleme seçenekleri ve olası sonuçları

Avustralya merkezli düşünce kuruluşlarından East Asia Forum'da, İran'ın olası İsrail misillemesinin nasıl gerçekleşebileceğine dair seçeneklerin ve olası sonuçlarının değerlendirildiği bir analiz yayınlandı.

İran'ın imajını yenilemek için mutlaka bir saldırı yapmak istediği belirtilen analizde, ancak İran'ın aynı zamanda da daha geniş çaplı bir savaştan da kaçınmak istediği belirtildi.

Analizde ayrıca, İran'ın beş ana yanıt seçeneğinin olduğu ve bu seçeneklerin farklı gelişmeleri de beraberinde getireceği belirtildi.

İşte East Asia Forum'da yayınlanan analiz:

Hamas'ın siyasi lideri İsmail Haniye'nin 31 Temmuz'da Tahran'da öldürülmesi İran liderlerini tehlikeli bir stratejiye itti.

Tahran'ın Nisan ayında İsrail'e karşı gerçekleştirdiği saldırıda olduğu gibi çatışmayı tırmandırmaktan başka seçeneği yok.

Bu saldırı, İran'ın eylemlerini "istikrarı bozucu" olarak niteleyen, bunun kötü niyetli bir bölgesel stratejinin parçası olduğunu savunan ve İsrail'e cezalandırıcı bir karşı saldırı çağrısında bulunan bir açıklama korosuna yol açtı.

Politika yapıcılar bunu; Tahran'ın kaçınılmaz tepkisinde bölgeyi daha da istikrarsızlaştırma ya da tırmandırma niyeti değil, statükoyu yeniden tesis etmeye yönelik kusurlu bir girişim görmelidir.

Böyle bir yorum, kendi kendini gerçekleştiren bir kehanete dönüşme ve çok az kişinin istediği bölgesel bir savaşa doğru ilerlemeye katkıda bulunma riski taşır.

İran hem uluslararası hem de iç siyasi nedenlerle İsrail'in saldırısına karşılık verme ihtiyacı hissedecektir. İç politikadaki sertlik yanlılarını tatmin etmek ve İran'ın kendi topraklarında İsrail'in yeni saldırılarını caydırmaya yönelik stratejik ihtiyacını karşılamak için 13 Nisan'daki füze ve insansız hava aracı saldırısından daha etkili bir yanıt vermesi gerekecek.

Ancak İran aynı zamanda daha geniş çaplı bir savaştan da kaçınmak istiyor. Ancak bu da onu tırmandırıcı bir sarmal başlatmadan karşılık vermek noktasında neredeyse imkansız bir görevle karşı karşıya bırakıyor.

İran'ın beş ana yanıt seçeneği var.

Hiçbir şey yapmayabilir, siber saldırılar gibi düşük profilli eylemler gerçekleştirebilir, bir ya da daha fazla hedefe yönelik nokta saldırılar yapabilir, dolaylı saldırılar düzenleyebilir ya da vekillerini İsrail'e kara harekatı düzenlemeye yönlendirebilir.

İlk iki seçenek başlangıç için uygun değil.

Çünkü İran, zaten itibarını tehlikeye atmış durumda ve tepkisizlik olarak algılanacak herhangi bir şey siyasi olarak kabul edilemez.

İsraillilere karşı hedef gözeterek öldürme en az tırmandırıcı seçenek olacaktır ancak İran bu seçenek konusunda hem siyasi hem de pratik engellerle karşı karşıya.

İran ayrıca Hizbullah gibi devlet dışı ortakları aracılığıyla, onlarla birlikte ya da tek başına dolaylı ateş saldırıları düzenleyebilir. Son olarak İran, vekillerini İsrail'e daha konvansiyonel kara saldırıları düzenlemeye itebilir. Bu, 7 Ekim'in anıları göz önüne alındığında mümkün olan en tırmandırıcı seçenektir ve İran savaştan kaçınma konusunda ciddiyse bu tür saldırılar için emir vermeyecektir.

Tırmanma genellikle, bir krizin taraflarından biri ya da birkaçı çatışmanın yazılı olmayan kurallarını ihlal ederek çabalarının yoğunluğunu arttırdığında ya da kapsamını genişlettiğinde ortaya çıkar.

Örneğin Nisan ayında İsrail, Şam'da birkaç üst düzey Devrim Muhafızları Kudüs Gücü personelini öldürerek gerilimi tırmandırdı. Hem öldürülenlerin rütbesi hem de diplomatik bir tesisi hedef alması nedeniyle alışılmadık bir saldırıydı.

İran da buna karşılık İsrail topraklarına eşi benzeri görülmemiş bir insansız hava aracı ve füze saldırısı düzenleyerek karşılık verdi.

İsrail ise bu defa Haniye benzeri bir figürü hedef alarak cevap verdi.

Gelinen noktada Tahran, eğer topyekün bir saldırı yapmayacaksa muhtemelen İsrailli siyasi veya askeri yetkilileri hedef alarak çatışmayı tırmandırmak zorunda kalacaktır.

İran'ın Nisan ayındaki füze ve insansız hava aracı saldırısına benzer dolaylı ateş saldırılarıyla karşılık vermesi ise daha muhtemel.

İran'ın vekilleri halihazırda İsrail'e karşı giderek yoğunlaşan bir saldırı kampanyasına zaten girişmiş durumdalar, dolayısıyla verilecek bir yanıtın istenen caydırıcı sinyali gönderebilmesi için çabaların arttırılmasını içermesi gerekecek ve böylece tırmanma döngüsü devam edecek.

Hatta bu durum muhtemelen feci bir İsrail-Hizbullah savaşına yol açacak.

Daha geniş çaplı bir savaşı önlemek, İran liderlerinin şu anda altında bulundukları baskıların farkına varmasını gerektirir.

Tırmanmadan kaçınırken caydırıcı bir sinyal göndermek son derece yaratıcılık gerektirecektir ve İran'ın bir yanıt ayarlama çabaları, Tahran henüz İsrail'e ve dünyaya açıklamadığı yeteneklere sahip olmadığı sürece muhtemelen başarısız olacaktır.

Eğer bölge topyekün bir savaşa sürüklenmek istemiyorsa ki bunu istememeli. O zaman; Amerika Birleşik Devletleri ve İsrail, İran'ın tepkisinden doğacak zararı en aza indirmeye çalışarak büyük bir karşılık vermemelidir.