France 24: Türkiye ve İran Sahel bölgesinde nüfuz mücadelesi veriyor
Fransa'nın Sahel'den çekilmek zorunda kalmasının ardından bölgede rekabet artıyor. Türkiye, özellikle askeri satışlar ve yatırımlarla Sahel bölgesindeki etkisini artırıyor.
Fransa'nın önde gelen yayın organlarından France 24'de, Fransa'nın Afrika'dan çekilmek zorunda kaldıktan sonra, Türkiye'nin ve İran'ın bölgede artan etkisinin değerlendirildiği bir analiz yayınlandı.
2020 yılından itibaren Afrika'nın özellikle Sahel bölgesinde, yönetimlerin değişmesi ile birlikte Fransa'nın bölgeden ayrılmak zorunda kaldığı belirtilen analizde, bu gelişmenin ardından özellikle Türkiye ve Rusya'nın bölgede etkin olmaya başladığı, İran'ın ise son dönemde etkisini artırmaya çalıştığı tespiti yapıldı.
Analizde ayrıca, Türkiye'nin özellikle askeri satışlar ve yatırımlarla kendisini Rusya ve Batı ülkelerine bir alternatif olarak konuşlandırmaya başladığı belirtildi.
İşte France 24'de yayınlanan analiz:
Türkiye, İran ve Fas, Fransa'nın istikrarsız bölgeden çekilmek zorunda kalmasının ardından Afrika'nın Sahel bölgesinde daha büyük bir ekonomik ve askeri rol için yarışıyor.
Türkiye askeri teçhizatı ve yatırımları ile Fas ve İran ise kalkınma ve altyapı projeleri ile Sahel'deki rejimler için cazip fırsatlar sunuyor.
Mali, Burkina Faso ve Nijer, 2020'den bu yana kanlı isyanların ardından darbelere sahne oldu.
Bu ülkelerin yönetimi eline alan askeri yöneticileri o zamandan beri daha geniş bir Batı Afrika bloğundan çıktılar ve kendi aralarında ortak bir savunma paktı oluşturdular.
Burkina Faso Dışişleri Bakanı Karamoko Jean Marie Traore, yetersiz donanıma sahip Sahel orduları hakkında;
“Bağımlılığımızı azaltmak için iç yetenekler geliştirmek ve yeni ortaklar bulmak zorundayız."
açıklamasında bulundu.
On yılı aşkın bir süredir Sahel'de konuşlanmış olan Fransız birlikleri, sivillere karşı ihlallerde bulunmakla suçlanan ordulara askeri teçhizat sağlama konusunda isteksizdi.
Fransa 2022'de Mali'den, geçen yıl da Nijer ve Burkina Faso'dan askerlerini çekmek zorunda kaldı. Zira, darbelerin ardından ilişkiler bozulmuş ve Rusya'nın bölgedeki askeri ayak izi artmıştı.
Türkiye ise bölge ülkelerine başta insansız hava araçları olmak üzere askeri satışlar yapıyor ve Gine Körfezi'nden Cezayir'e kadar uzanan bir koridorda ilişkilerini geliştiriyor.
Nüfuz mücadelesi
Netherlands Institute of International Relations tarafından yapılan bir araştırmada konuşan ve Burkina Faso-Türkiye bağlarını güçlendirmek için çalışan Burkina Faso'lu bir girişimci;
'Türk hükümeti ülkeyi ziyaret ederken yatırımcılar onlara eşlik ediyor ve aynı zamanda Afrika'ya yatırım yaptıklarında onlara vergi muafiyetleri sunuyor.”
açıklamasında bulundu.
Burkina Faso'lu bir girişimci ayrıca;
"Türkiye kendisini güvenilir bir ortak olarak sunarak, ülkenin yurtdışındaki görünürlüğünü ve prestijini ve nihayetinde ortak tarih, kültür ve dine sahip ülkelerdeki etkisini arttırmayı amaçlıyor."
değerlendirmesinde bulundu.
Afrika'daki Türk etkisi üzerine bir kitap yazan siyaset bilimci Frederico Donelli ise, Moskova'nın Sahel'deki askeri rejimlere kendisini ana müttefik olarak kendini kabul ettirirken, Türkiye'nin "kendisini Avrupalılara ve Rusya'ya alternatif olarak konumlandırmaya çalıştığına” dikkat çekti.
Diğer yandan Türkiye Sahel'de, Fas'ın ekonomik kalkınması ve son zamanlarda İran'ın kentsel planlama projelerine karşı bir rekabetle karşı karşıya.
Fas Eylül ayında yaptığı açıklamada "karayolu, liman ve demiryolu altyapısını" denize kıyısı olmayan Mali, Burkina Faso, Nijer ve Çad'ın kullanımına sunmaya hazır olduğunu belirtti.
Fas Kralı 6. Muhammed Kasım ayında Sahel ülkelerinin Atlantik'e erişimine yardımcı olunması çağrısında bulunarak bunun "Sahel ülkelerindeki altyapının iyileştirilmesine ve bu ülkelerin bölgedeki ulaşım ve iletişim ağlarına bağlanmasına bağlı olduğunu" belirtti.
Nijer hükümetinden bir kaynak, Nijer'in "bağımsızlığından bu yana Fas ile özellikle ekonomik kalkınma açısından mükemmel ilişkileri" olduğunu söyledi.
Bu arada İran da Burkina Faso ile enerji, şehir planlama, yüksek öğrenim ve inşaat alanlarında çeşitli işbirliği anlaşmaları imzaladı.
Ocak ayı sonunda Tahran, Mali'de iki üniversite kurulduğunu duyurdu ve çeşitli işbirliği anlaşmaları imzaladı.
'Devrimci dil'
Geçen yılın sonlarında İran Burkina Faso ile enerji, şehir planlama, inşaat ve yüksek öğrenim alanlarında çeşitli işbirliği anlaşmaları imzaladı.
Fransız düşünce kuruluşu IRIS'in İran uzmanı ekonomist Thierry Coville, İran'ın Afrika politikasının eski sömürgelerine hitap eden "devrimci bir dil ve anti-emperyalist bir mantık" ile karakterize edildiğini belirtti.
Geçtiğimiz yıl kıtayı ziyaret eden İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, "Afrika ülkelerinin sömürgeleştirmeye karşı direnişini, uyanışlarının ve uyanıklıklarının bir sembolü olarak” tanımladı.
Thierry Coville yaptığı değerlendirmede;
“Ancak İranlılar düzinelerce anlaşma imzalıyor ve hiçbiri işe yaramıyor. Ne bu anlaşmaları destekleyecek ne de Türkiye ile ciddi bir şekilde rekabet edebilecek gerekli finansmana sahip değiller.”
ifadelerini kullandı.
Diğer yandan, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'na göre zenginleştirilmiş uranyum üretimini yüzde 60'a çıkaran İran, Nijer'in şu ana kadar Fransız Orano şirketi tarafından işletilen devasa uranyum rezervlerine göz dikebilir.