Geopolitical Monitor: NATO'nun evrimi ve yeni “Soğuk Savaş” döneminin başlangıcı

11-12 Temmuz 2023 tarihlerinde NATO Devlet ve Hükümet Başkanları tarafından düzenlenen Vilnius Zirvesi, kapsamlı bir sonuç bildirgesinin yayınlanmasıyla sona erdi. Bu bçldirge, NATO'nun gelecekteki yönünü belirleyen stratejik bir yol haritası olma özelliği taşıyordu.

Bildirge, NATO'nun kendisini başta Rusya ve Çin olmak üzere stratejik rakiplere karşı konumlandırmasıyla küresel güç dinamiklerinde bir değişimin göstergesi olarak Yeni bir Soğuk Savaş'ın başladığını işaret ediyor.

Daha net bir ifade ile Vilnius Zirve Bildirisi, uluslararası siyasette yeni bir çağın başladığının habercisi olma niteliği taşımaktadır.

NATO'nun evrimi ve yeni bir “Soğuk Savaşın” başlangıcı

NATO, başlangıçta Sovyetler Birliği'ne karşı bir savunma ittifakı olarak kurulmuştu. Ancak zamanla NATO, özellikle Soğuk Savaş sonrası dönemde, hızla gelişen dünya düzeninde rolünü yeniden tanımlamak zorunda kaldı. Bu dönem, Soğuk Savaş'ın iki kutuplu güç dinamiklerinin ötesine geçmiş gibi görünen bir dünyada NATO'nun kimliğini ve amacını sorgulattı.

Vilnius Zirve Bildirisi NATO'yu; “bireysel ve toplu güvenlik ile ilgili tüm konularda eşsiz ve vazgeçilmez bir birlik” olarak tanımlıyor.

Diğer yandan bildirge, NATO'nun stratejik görünümünde önemli bir değişikliği ortaya koyuyor. İttifak artık yalnızca savunma amaçlı bir varlık değil, kendisini giderek çok kutuplu hale gelen dünyada ortaya çıkan zorluklarla yüzleşmeye hazır proaktif bir güç olarak konumlandırıyor.

Bildirge, okyanusların, uzayın, teknolojinin ve siber uzayın küresel müştereklerini içeren daha geniş bir güvenlik tanımına geçişin altını çiziyor.

Belge, Soğuk Savaş döneminin dinamiklerini anımsatan büyük güç rekabetinin ve stratejik rekabetin yeniden ortaya çıkışını kabul ederek jeopolitik manzaranın geliştiğini kabul ediyor. Ancak bu Yeni Soğuk Savaş, tebliğde de önerildiği gibi, çok boyutluluğu ve karmaşıklığıyla diğerlerinden farklıdır. Geleneksel askeri ve jeopolitik rekabetle sınırlı değildir, teknolojik, ekonomik ve ideolojik alanlara kadar uzanır.

Dolayısıyla Vilnius Zirve Bildirisi, Yeni Soğuk Savaş döneminin başlangıcını işaret ederek, NATO'nun evrim yolculuğunda bir kilometre taşını temsil ediyor. Bu bağlamda NATO, yeni gerçeklere uyum sağlarken toplu savunma taahhüdünü pekiştirerek, bu yeni stratejik manzaranın karmaşıklıklarını yönlendiren kilit bir oyuncu olarak ortaya çıkıyor.

Bildirge, stratejik rakipler ve potansiyel düşmanlarla, özellikle de Rusya ve Çin ile yüzleşmeye hazırlanan, küresel bir oyuncu olarak NATO'ya yönelik iddialı bir vizyonu ortaya koyuyor. Bu aynı zamanda yeni bir Soğuk Savaş'ın başladığının da göstergesidir.

Bildirgede vurgulanan kilit boyutlardan biri, geleneksel olarak açık denizler, atmosfer, uzay ve siber uzay gibi ulusal yargı yetkisinin ötesindeki alanları içeren bir alan olan küresel müştereklerdir. Bu alanlar, son yıllarda teknolojik gelişmeler ve değişen jeopolitik çıkarlar nedeniyle giderek daha fazla tartışılır hale geldi.

Güvenlik ikilemi ve yeni “Soğuk Savaş”

Vilnius Zirvesi Bildirisi'nde ana hatları çizilen NATO'nun dönüşümü, başta Rusya ve Çin olmak üzere algılanan tehditlere bir yanıt anlamına geliyor. Bildirge, NATO'nun bu iki küresel güce yönelik stratejik yönelimiyle birlikte yeni alanlara genişlemesinin altını çiziyor.

Bildirge, Rusya ve Çin'in ortaya koyduğu zorlukları vurgulamaktan çekinmiyor. Rusya'nın New START anlaşmasını askıya almasını ve anlaşma kapsamındaki yasal olarak bağlayıcı yükümlülüklerine uymamasını açıkça kınıyor. Ayrıca, Çin'in Avrupa-Atlantik güvenliğine yönelik sistemik meydan okumalarını da kabul ediyor. Bu açıklamalar NATO'nun Rusya ve Çin'in iddialı tutumlarına ilişkin kaygılarını ortaya koyuyor.

Bu bağlamda, NATO'nun bundan sonraki stratejik kararları ve eylemleri muhtemelen Rusya ve Çin'in karşılıklı tepkilerini tetikleyerek gerilimi tırmandıracak ve Yeni Soğuk Savaş anlatısını güçlendirecektir. NATO'nun tehditlere karşı koymaya hazır olmasına ve toplu savunma taahhüdüne yapılan vurgu, gelişen bu dinamiğin altını çiziyor.

Bu, NATO'nun gerilimleri artırmaya hazır olmakla birlikte, bunu diplomatik önlemler ve uluslararası normlara bağlılıkla dengelemeye çalıştığını göstermektedir.

Çözüm

Vilnius Zirve Bildirisi, küresel siyasetin değişen dinamiklerini ve NATO'nun bu değişikliklere tepki olarak izleyeceği politikaları ortaya koyuyor. Teknolojideki hızlı gelişmeler, çok boyutlu tehditler ve Rusya ve Çin gibi yeni stratejik rakiplerin ortaya çıkışı arasında bildirge, Yeni Soğuk Savaş'ın gelişinin de kanıtı niteliğindedir.

Ancak Vilnius zirvesi ile başlayan şey, sadece askeri veya bölgesel bir çatışma değil, aynı zamanda çok katmanlı bir güç, nüfuz ve ideoloji mücadelesidir.

Yani, başlangıçta bir savunma ittifakı olan NATO, ortaya çıkan bu zorluklarla yüzleşmek için geleneksel rolünün ötesine geçiyor ve bildirge, Yeni Soğuk Savaş döneminde NATO'nun stratejik evrimindeki yol gösterici rolünün altını çiziyor.

Bu evrimin dikkate değer yönü, NATO'nun okyanuslar, uzay, teknoloji ve siber uzay dahil olmak üzere küresel müştereklere doğru genişlemesidir.

Sonuç olarak Vilnius Zirve Bildirisi, NATO'nun küresel güvenlikteki kilit oyuncu rolünü ve etkisini geleneksel sınırlarının ötesine taşıma isteğini ortaya koyuyor.