2025 Nobel Kimya Ödülü'nün sahipleri belli oldu

• İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, 2025 Nobel Kimya Ödülü’nü açıkladı.
• Ödül, “metal-organik çerçevelerin geliştirilmesi (MOF)” çalışmasıyla üç bilim insanına verildi.
• MOF’lar, su ve gaz depolama, çevre temizliği gibi alanlarda devrim niteliğinde kullanılıyor.
• Geçen yılki ödül, protein yapı tahmini ve tasarımı çalışmalarına verilmişti.

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, 2025 Nobel Kimya Ödülü’nün sahiplerini duyurdu. Japon kimyager Susumu Kitagawa, Avustralyalı bilim insanı Richard Robson ve ABD’li araştırmacı Omar M. Yaghi, “metal-organik çerçevelerin (MOF)” geliştirilmesi konusundaki öncü çalışmaları nedeniyle ödüle layık görüldü.

Basın toplantısında yapılan açıklamada, ödülün “moleküler düzeyde boşluklar yaratarak gaz ve sıvı moleküllerini yakalayıp depolamaya olanak tanıyan yeni yapıların geliştirilmesi” dolayısıyla verildiği belirtildi.

Bilim dünyasında “moleküler iskelet” devrimi

MOF yapıları, kimyada devrim olarak görülüyor. Bu materyaller, atomik düzeyde gözenekli yapılara sahip ve “moleküllerin girip çıkabildiği” geniş boşluklar içeriyor.

Araştırmacılar, bu yapıları çöl havasından su toplamak, kirli sudaki maddeleri ayıklamak, karbondioksiti yakalamak ve hidrojen depolamak gibi uygulamalarda kullandı.

Uzmanlar, bu teknolojinin hem çevre koruma hem de enerji depolama açısından insanlığın geleceğinde kilit rol oynayacağını belirtiyor.

Nobel mirası

Nobel Ödülleri, İsveçli mucit Alfred Nobel’in vasiyetiyle 1900’de kurulan Nobel Vakfı tarafından veriliyor. Fizik, kimya, tıp, edebiyat ve barış dallarında verilen ödüllere, 1969’da İsveç Merkez Bankası tarafından ekonomi dalı da eklendi.

Her yıl 10 Aralık’ta, Alfred Nobel’in ölüm yıldönümünde düzenlenen törenle sahiplerine takdim edilen ödüller, dünya çapında “en saygın bilimsel onur” olarak kabul ediliyor.

Geçmiş ve kesintiler

Nobel Ödülleri 1901’den bu yana bazı yıllarda verilmedi. Toplam 49 kez iptal edilen ödüllerin büyük kısmı, I. ve II. Dünya Savaşları sırasında gerçekleşti. Ayrıca, Kovid-19 salgını nedeniyle 2020 ve 2021’de törenler yapılamamıştı.

Geçen yılın Nobel Kimya Ödülü, “bilgi-işlemsel protein tasarımı” çalışmalarıyla David Baker’a ve “protein yapı tahmini” konusundaki katkıları nedeniyle Demis Hassabis ile John Jumper’a verilmişti.