ABD ve NATO'nun yıllar süren yanlış hesapları Ukrayna'da mühimmat sıkıntısına yol açtı

Cephede, siperlerdeki askerler çok önemli bir mühimmat olan 155 milimetrelik top mermisi sıkıntısının savaşı Rusya'nın lehine çevirdiğini söylüyor.

Birçoğu tedarik sıkıntısından, Nisan ayında aylar süren gecikmenin ardından kabul edilen 60 milyar dolarlık askeri yardım paketini hızla onaylamayan ABD Kongresi'ni sorumlu tutuyor. ABD ve Avrupa ülkeleri yardımın yolda olduğu sözünü verdi. Ancak yeni malzemeler teslim edilmiş olsa da Ukrayna hala büyük oranda silah yetersizliği yaşıyor.

Mermi krizinin nedenleri yıllar önce başladı. Reuters tarafından yapılan bir araştırmaya göre, bu krizin temelinde ABD ordusu ve NATO müttefiklerinin Rusya'nın 2022'deki işgalinden çok önce aldıkları kararlar ve yaptıkları yanlış hesaplamalar yatıyor.

Reuters'in bulgularına göre, on yıllık stratejik, finansman ve üretim hataları, mermi sıkıntısında ABD kongresinin son yardım gecikmelerinden çok daha büyük bir rol oynadı.

Örneğin Rusya'nın 2014'te Kırım'ı ele geçirmesi ile 2022'deki işgali arasındaki yıllarda, üst düzey NATO komutanlarının ve ABD mühimmat tesislerini işleten ya da denetleyen yetkililerin defalarca yaptıkları uyarılar büyük ölçüde dikkate alınmadı. Bu yetkililer hem kamuya açık hem de özel olarak hükümetlerine, ittifakın mühimmat endüstrisinin savaşın gerektirmesi halinde üretimi arttırmak için yeterli donanıma sahip olmadığını bildirdiler. Bu uyarıların dikkate alınmaması nedeniyle, ABD ve Avrupa'da zaten eski olan fabrikalardaki birçok topçu üretim hattı yavaşladı ya da tamamen kapandı.

2018'den Ocak 2021'e kadar ABD Ordusu'nun satın alma, lojistik ve teknolojiden sorumlu sekreter yardımcısı olarak görev yapan Bruce Jette, "Bu uzun süredir devam eden bir sorun" dedi.

Reuters, düzinelerce mevcut ve eski ABD, Ukrayna ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü askeri yetkilisiyle görüştü ve binlerce sayfalık gizli ABD Ordusu brifinglerini, kamuya açık belgeleri ve diğer iç kayıtları inceledi. Raporda şu bulgulara yer verildi:

155mm mermi üretimi o kadar düştü ki 2014 yazından 2015 sonbaharına kadar ABD stoklarına hiç yeni mermi eklemedi.

Üretim hataları ve güvenlik ihlalleri üretim hattının defalarca kapanmasına neden oldu. 2021 yılında mermilerde çatlaklar tespit edilmesi üretim kapasitesini aylarca yarı yarıya düşürdü.

ABD'nin bu mermilerde kullanılan patlayıcı türünü değiştirme kararı savaş çabalarına yardımcı olmadı ve bugüne kadar pahalı bir fiyasko oldu: Ordu kullanmadığı bir tesis için 147 milyon dolar harcadı.

Virginia'da mermilerin fırlatılmasında kullanılan itici gazın üretildiği eskimiş bir tesisi yenileme planı, tamamlanması planlanan sürenin on yıl gerisine düştü ve fiyatı neredeyse iki katına çıktı. Bu gecikme, ABD'nin denizaşırı ülkelerden gelen hammaddelere kamuoyunda bilinenden daha fazla bağımlı hale gelmesine yol açmıştır. ABD Ordusu'nun 2021 tarihli bir iç belgesinde, Rusya ile yakın ticari bağları olan Çin ve Hindistan'da üretilen en az bir düzine kimyasal maddeye olan "dışa bağımlılık" ayrıntılarıyla anlatılıyor.

Özellikle ironik: ABD'nin patlayıcı TNT'yi denizaşırı ülkelerden tedarik etmeye yönelik savaş öncesi planı, Ukrayna'nın doğusundaki bir fabrikayla yapılan sözleşmeleri de içeriyordu. Fabrika savaşın başlarında Rusya tarafından ele geçirildi.

Büyük toplar ve ateşledikleri mermiler Kiev'in 1.000 kilometrelik cepheyi tutabilmesinde çok önemli bir rol oynuyor. Toplar gece ya da gündüz ve hava koşullarından bağımsız olarak görev yapıyor. 155 mm'lik mermi ve Rus muadili, zırhı yok etmek ve zayiat vermek için gereken patlayıcı gücü ve uzun menzili bir araya getirdikleri için çok önemli kabul ediliyor.

Ukraynalı askeri komutanların tahminlerine göre, savaş başladığından bu yana topçular o kadar ölümcül oldu ki her iki taraftaki kayıpların %80'inden fazlasına neden oldu.

Kramatorsk'a yaklaşık 60 kilometre uzaklıktaki Kreminna Ormanı'nda cephe birliklerine topçu desteğinin koordine edilmesine yardımcı olan Binbaşı Anton Bayev, top mermisi sıkıntısının kendisini "çıplak" hissetmesine neden olduğunu söylüyor. Sonbahardan itibaren eski Sovyet mermilerinin stoklarının neredeyse tükendiğini ve 155 mm'lik mermilerin azaldığını söyledi.

Mayıs ayında, Kongre'nin yeni yardımı onaylamasından kısa bir süre sonra, Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskiy topçu sıkıntısı olduğuna dair herhangi bir rapor olmadığını söyledi - bu değerlendirme cephedekiler tarafından tartışmalı. Her şeye rağmen Zelenskiy kısa süre önce verdiği bir röportajda Batılı müttefiklerini daha hızlı bir şekilde daha fazla yardım sağlamaya çağırdı.

Savaşın başlarında ABD ve müttefikleri Ukrayna'nın farklı kalibrede mühimmat kullanan Sovyet döneminden kalma eski toplarını değiştirmesine yardım etme sözü vermişti. Geçen yılın sonunda Ukrayna'nın Sovyet topçu mermisi stokları - 152 mm çapındaki standart uzun menzilli kalibresi - neredeyse tükenmişti. Batı menşeli 155 mm'lik benzer top mermilerinin üretimindeki dramatik eksiklikler ve Ukrayna kuvvetlerinin doymak bilmez mühimmat ihtiyacı, ABD'nin bu mühimmatı başka ülkelerden istemesine ve kendi stoklarından önemli ölçüde faydalanmak zorunda kalmasına neden oldu.

ABD'nin elinde ne kadar 155 mm'lik mermi olduğu gizli tutuluyor. Ancak 2010'ların ortalarında ayda 3.000'den az mermi üreten Ordu, şu anda ayda yaklaşık 36.000 mermi ürettiğini söylüyor. Ordunun 2025 yılı sonuna kadar ayda 100,000 mermi üretme hedefine ulaşmasına yardımcı olmak için Kongre kısa süre önce yeni mermiler üretmek, eski fabrikaları iyileştirmek ve yeni mühimmat tesisleri inşa etmek için 6 milyar doları onayladı.

Bu çabaların Rus saldırılarını durdurmak için çok az ve çok geç olup olmayacağı tartışmalı. Açık olan şu ki, Moskova hızlı bir şekilde savaş ekonomisine dönüp müttefiklerinden mermi tedarik edebilmiş olsa da, kıtlık Ukrayna'yı şimdiden acı verici bir şekilde silahsız bıraktı.

Geçtiğimiz Ekim ayında bir Ukrayna saldırısı aniden sona erdi ve birlikler bombardımandan küremeye geçti. Askerler emri hatırlıyor: Saldırıyı durdurun ve hendek kazmaya başlayın. Sınırlı topçuyla Ukrayna saldırısı sona ermişti.

2023 yazında ABD'li yetkililer Ukrayna'ya kuvvetlerinin 2024'te daha az mermi tedarikine hazır olması gerektiğini söyledi.

Geçtiğimiz hafta NATO zirvesinde ABD Başkanı Joe Biden ittifakın karşı karşıya olduğu mühimmat üretimi sorununun derinliğini kabul etti. Biden bir basın toplantısı sırasında "Batı'da yeni bir sanayi politikasına ihtiyacımız var" dedi. "Bu kadar geride kalmış olmamız bazılarımız için sürpriz oldu."