Avrupa savunma fonu ne işe yarayabilir?

Avrupalı yetkililer, bu hafta G20 toplantısı için Güney Afrika'da bir araya gelen Avrupalı maliye bakanlarının, bir Avrupa savunma bankası ya da İngiltere'nin de dahil olacağı ortak bir fon gibi önerileri tartıştıklarını söyledi.

Pazar günü bazı AB liderleri, İngiltere Başbakanı Sir Keir Starmer ile Washington'dan döndükten sonra ve gelecek hafta Brüksel'de yapılacak acil zirve öncesinde Avrupa savunmasına adanmış bir toplantı için bir araya gelecek.

Bir yetkili “İşler hızlı ilerliyor” dedi. Diğerleri ise AB'nin Covid-19 pandemisi dönemindeki ortak borçlanmasının öncesindeki diplomatik telaşı ya da Avro Bölgesi devlet borç krizi sırasında kararlaştırılan kurtarma paketlerini hatırlattı.

Avrupalı uzmanlar tarafından önerilen 'yeniden silahlanma bankası' nedir?

İngiltere ve Polonya, Cape Town'daki G20 toplantıları çerçevesinde çeşitli seçenekleri tartışmak üzere Avrupa maliye bakanlarını bir araya getiriyor. Hazine'den yapılan açıklamaya göre İngiltere Başbakanı, benzer düşünen ülkelerin savunma için “özel finansmanı harekete geçirme” olanaklarını tartışmak istiyor.

Aralarında eski İngiliz general Sir Nick Carter'ın da bulunduğu bir uzmanlar heyetinin önerilerinden biri bir “yeniden silahlanma bankası” kurulması. Devlete ait bu kredi kuruluşu, Demir Perde'nin yıkılmasından sonra Doğu Avrupa'daki yatırımları artırmak amacıyla kurulan Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası'nı örnek alacak.

Yeni araç, hem özel sektöre hem de hükümetlere kredi verme seçeneğiyle, savunma sektöründeki endüstriyel projelerin yanı sıra askeri teçhizat alımı için de borç verebilecek.

Sermayenin sadece bir kısmı -önerilen 10 milyar Avro- peşin ödenerek kısa vadeli bütçe maliyeti azaltılacak ve devlet garantileriyle desteklenen üst düzey bir kredi notu sayesinde uygun oranlar sunabilecektir. AB dönem başkanlığını yürüten Polonya bu seçeneği destekledi.

Ortak AB savunması için para toplamanın başka yolları var mı?

Ortalıkta dolaşan bir başka fikir de, hükümetlerin ulusal garantileri bir araya getirerek savunma hedefleri için borç para vermek üzere piyasalardan sermaye alacakları bir “özel amaçlı araç” oluşturmak. Bu araç AB ülkelerine ve diğerlerine açık olabilir.

Analistler, bir SPV ya da geçici fonun sınırlı kapsamının, bir bankadan daha hızlı kurulmasına olanak sağlayabileceğini, ancak katılımcı ülkelerin yine de ödenmiş sermaye sağlamaları gerekeceğini söyledi. Avrupa Reform Merkezi'nden Luigi Scazzieri bu yapının “idari açıdan daha hafif” olacağını söyledi.

Scazzieri, her iki yapının da hızla artan savunma harcamalarına yardımcı olabileceğini sözlerine ekledi. Scazzieri'ye göre “büyük ve koordineli bir sermaye enjeksiyonu”, “Avrupa ülkelerinin Avrupa savunması için adım atma yönündeki güçlü siyasi iradesine” işaret edecektir.

Hükümetler için başlıca avantajlar neler?

Avrupa'nın savunma bütçelerini arttırma çabası, hükümetlerin kamu açıklarını ve borçlarını dizginlemekte zorlandıkları bir döneme denk geliyor.

Starmer, savunma harcamalarını GSYH'nin yüzde 2.5'ine yükseltmeyi planladıklarını açıkladı ki bu da 6 milyar sterline yakın bir maliyet demek. Starmer bunun denizaşırı yardımlarda yapılacak kesintilerle finanse edileceğini söyledi.

Planlar hakkında bilgi sahibi bir kişiye göre, yeni kamu borçlanmasının anayasada yer alan “borç freni” ile sıkı bir şekilde sınırlandırıldığı Almanya'da, yeni lider Friedrich Merz, 2022 yılında Şansölye Olaf Scholz tarafından silah satın almak için kurulan mevcut özel bir fona milyarlar eklemek istiyor. Scholz'un 100 milyar Avroluk fonu neredeyse tamamen silah alımlarına ayrılmış durumda ve geriye sadece 10 milyar Avro kaldı.

Merz, merkez sağ CDU/CSU bloğunun diğer Avrupa yanlısı partilerle birlikte üçte iki çoğunluğa sahip olduğu giden parlamentonun yardımıyla, Mart ayında yeni yasama organı göreve başlamadan önce bu artışı gerçekleştirmeyi planlıyor.

Analistler, ortak finanse edilen bir aracın kullanılmasının, savunma yatırımlarının arttırılmasının ön maliyetlerinin bir kısmını hafifletebileceğini söyledi. Araç, Almanya ve Norveç gibi üç-A dereceli katılımcı ülkelerin desteğini alırsa, potansiyel olarak nispeten düşük oranlarda borçlanabilir.

Ancak kritik ve müttefik bir hedef de birden fazla hükümetin büyük ölçekli tedarik çabalarını düzene sokmak. Bu modelin savunucuları, kredilerin ortak tedarik koşuluna bağlanmasıyla bunun başarılabileceğini öne sürdü.

Bruegel düşünce kuruluşundan Jeromin Zettelmeyer, Avrupa hükümetlerinin güçlü bir “alıcılar kulübü” olarak birlikte hareket etmeleri halinde, savunma tedarik çabalarının daha verimli hale gelebileceğini söyledi.

Bir başka avantaj da üreticilere siparişler konusunda uzun vadeli görünürlük sağlayarak üretimin artırılmasına yönelik yatırımları teşvik etmek olacak.

Başka hangi girişimler var?

Avrupa Komisyonu, Covid-19 salgını kredilerinden kalan 93 milyar Avro ve AB bölgesel kalkınma fonlarından gelen düzinelerce milyar gibi mevcut para kaynaklarını yeniden kullanmayı araştırıyor.

Brüksel ayrıca savunma harcamalarını bloğun bütçe açığı ve borç kurallarından muaf tutma sözü verdi.

Ancak Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen'in 500 milyar Avro olarak tahmin ettiği kıtanın genel savunma ihtiyaçları çok daha geniş bir yatırım hamlesine ihtiyaç duyuyor.

Von der Leyen, “Belirlenmiş bir Avrupa aracı vasıtasıyla daha hedefli ve verimli savunma harcamalarına olanak sağlamalıyız” dedi.

Fon ne için harcanacak?

Von der Leyen, özel fonun “Avrupa entegre hava savunması, derin ve hassas vuruş kabiliyetleri, drone ve İHA'lar, füzeler ve mühimmat ya da elbette yapay zekanın askeri kullanımı gibi Avrupa'nın stratejik ilgi alanlarına” odaklanması gerektiğini söyledi.