Avrupa ülkeleri, Gazze'ye saldırılarını sürdüren İsrail'i silahlandırıyor

"Batı'nın İsrail'e silah desteği" başlıklı dosya haberin beşinci bölümünde AA muhabiri, Avrupa ülkelerinin Uluslararası Adalet Divanında (UAD) Gazze'de soykırım yaptığı suçlamasıyla yargılanan İsrail'e silah satışlarıyla ilgili verileri derledi.

İsrail'in Gazze'ye saldırıları 7 Ekim 2023'ten bu yana şiddetlenerek sürerken, başta Almanya, Fransa, İtalya ve İngiltere olmak üzere Avrupa ülkeleri, İsrail'e askeri teçhizat sağlayan başlıca tedarikçiler arasında yer alıyor.

Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) verilerine göre, Fransa, İtalya ve Almanya, 2019-2023 yıllarında ABD ile birlikte Orta Doğu'nun silah ithalatının yüzde 81'ini karşıladı.

Orta Doğu'da askeri harcamaların geçen yıl 200 milyar dolara ulaşmasıyla bölgede son 10 senenin en yüksek yıllık artışı yaşanırken, İsrail en fazla harcamayı yapan ikinci ülke oldu.

İsrail, Gazze'ye saldırıların başlamasından itibaren askeri bütçesini yüzde 24 artırarak 27,5 milyar dolara yükseltti.

Avrupa ülkelerinin İsrail'e yaptığı silah ihracatının değeri son 10 yılda milyarlarca avroya ulaşırken, 2014-2022 yıllarında Avrupa Birliği (AB) ülkelerinden İsrail'e verilen ihracat lisanslarının toplam değeri yaklaşık 6,3 milyar avro oldu.

İsrail'e sağlanan silahların, Gazze'de 15 binden fazlası çocuk ve 10 binden fazlası kadın olmak üzere 38 bini aşkın sivil kayba neden olan saldırılarda kullanıldığı tahmin ediliyor.

AB'nin 2022 verilerine göre, Almanya, Fransa, Romanya, Çekya, İtalya ve Hollanda, İsrail'e en çok ihracat yapan üye ülkeler arasında yer alıyor.

Öte yandan, Gazze'ye saldırılar nedeniyle Belçika, İtalya, Hollanda ve İspanya'nın da aralarında olduğu bazı Avrupa ülkeleri, İsrail ile silah anlaşmalarını durdurma kararı alsa da bu ticaretin bir şekilde sürdüğüne dair haberler basında yer buldu.

Almanya, Fransa, İtalya, İngiltere, İspanya

UAD'de İsrail'e sağladığı silahlarla "soykırıma ortak olmak" suçlamasıyla yargılanan Almanya, SIPRI'nin verilerine göre, 2019-2023 yıllarında İsrail'in silah ithalatının yaklaşık yüzde 30'unu karşılayarak Avrupa'daki en büyük tedarikçisi olmayı sürdürüyor.

Almanya 2023'te İsrail'e bir önceki yıla göre on kat artışla 326,5 milyon avro değerinde silah teslimatı yaparken, özellikle 7 Ekim'den sonra silah satışında artış oldu.

Fransa'nın 2019-2023 döneminde silah ihracatının büyük kısmı, toplam ihracatının yüzde 34'ünü oluşturan Orta Doğu'daki ülkelere yönelik olurken, bu ülkenin İsrail'in "Demir Kubbe" isimli füze savunma sistemi için parça sağladığı biliniyor.

İsrail'in Avrupa'daki en büyük tedarikçilerinden İtalya, hükümetin "insan haklarını ihlal eden ülkelere ihracatı yasaklayan yasalar kapsamında silah satışlarını engelleme güvencesine" rağmen yalnızca 2023 yılının son çeyreğinde İsrail'e 2,1 milyon avro değerinde silah sağladı.

İtalya Savunma Bakanı Guido Crosetto, 14 Mart'ta parlamentonun üst kanadı Senato'da soruları yanıtlarken, İsrail'e 7 Ekim 2023'ten bu yana silah gönderilip gönderilmediği sorusuna, "7 Ekim'den sonra Silah Malzemeleri Yetki Biriminden İsrail'e yeni silah nakline ilişkin yeni bir yetki verilmedi. Devam eden bir askıya alma durumu söz konusu. Askıya alma, zamanında ve kesin biçimde tanımlandı." yanıtı vermişti.

İtalya Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Antonio Tajani de farklı vesilelerle İsrail'e silah ihracatının, yasaları gereği durdurulduğunu bildirmişti.

Öte yandan, ekonomi dergisi Altraeconomia'nın 13 Mart tarihli haberinde, İtalya'nın önde gelen savunma sanayi firması Leonardo iştiraklerinden Alenia Aermacchi'den İsrail'e bazı askeri hava araçlarına dair malzemelerin tedarik edildiği kaydedildi. Derginin 22 Mayıs tarihli haberinde ise Gümrük Ajansı verilerinin, Roma'nın Aralık 2023-Ocak 2024 döneminde Tel-Aviv'e silah ve mühimmat ihraç ettiğini doğruladığı belirtildi. ​​​​​​​

İtalya'nın 2014-2022 yıllarında, savaş gemileri, hafif silahlar, toplar, uçaklar ve mühimmat da dahil olmak üzere İsrail'e verdiği ihracat lisanslarının değeri toplam 114 milyon avroydu.

Londra merkezli "Silahlı Şiddete Karşı Eylem (AOAV)" kuruluşunun raporuna göre, İsrail'in 2016'dan bu yana satın aldığı F-35 savaş uçaklarının üretiminde kullanılan malzemelerin yüzde 15'i İngiltere menşeli firmalardan sağlanıyor.

Gazze'ye süren saldırılara rağmen İsrail'e F-15, F-16 ve F-35 savaş uçakları için parçalar dahil silah sağlamaya devam eden İngiltere'nin askeri teçhizat ihracatı için 28 mevcut ve 28 bekleyen lisansı bulunuyor.

İngiltere hükümeti, 2015'ten bu yana İsrail'e tek bir lisansla 448 milyon sterlinden fazla silah ihracatı yaparken, F-35 uçakları için sağlanan parçalarda özel onay gerektirmeyen açık lisans kullanıldığı için bu rakamın gerçekte daha fazla olduğu değerlendiriliyor.

Hükümet, 7 Ekim'den bu yana İsrail'e doğrudan silah tedarik edilmediğini savunsa da ülkedeki özel şirketlerin silah sağlamayı sürdürdüğü tahmin ediliyor.

Ocak 2024'te İspanya Dışişleri Bakanı Jose Manuel Albares, ülkesinin 7 Ekim'den bu yana İsrail'e silah satmadığını bildirse de "Centre Delas" tarafından yürütülen araştırmaya göre İspanya, Kasım 2023'te İsrail'e 987 bin avro değerinde mühimmat tedarik etti.

"Silah Ticaretine Karşı Kampanya (CAAT)" isimli organizasyonun 2014-2022 yıllarını kapsayan verilerine göre, İspanya'dan İsrail'e sağlanan ihracat lisanslarının değeri, mühimmat, askeri araç ve tank ile patlayıcı cihaz transferleri de dahil olmak üzere toplam 99 milyon avroydu.

Hollanda, Portekiz, Belçika, Avusturya, İrlanda

İlgili tarihler arasında Hollanda, İsrail'e toplam 19 milyon avro değerinde silah satışı yaparken, silah ticareti sadece 2022'de verilen 10 milyon avroluk ihracat lisansıyla zirveye ulaştı.

Şubat 2024'de Lahey'deki Temyiz Mahkemesi "İsrail'in F-35 savaş uçaklarının uluslararası insancıl hukukun ciddi ihlallerinde kullanılabileceğine dair açık bir risk" olduğunu belirterek, hükümetin tüm F-35 savaş uçağı parçalarının İsrail'e ihracatını engellemesine hükmetti.

Öte yandan, Hollanda "uluslararası insancıl hukukun daha fazla ihlal edilmesini ve insan haklarının ihlal ve suistimal edilmesini önlemek" amacıyla İsrail'e silah satışının durdurulmasını öngören Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi (BMİHK) kararında çekimser kaldı.

Portekiz'den İsrail'e 12,5 milyon avronun üzerinde ihracat lisansı verilirken, bunların çoğunu uçaklarla ilgili malzemeler oluşturdu.

İsrail'e silah satışını durdurduğunu Mayıs 2024'te açıklayan Belçika, 2014-2022 yıllarında İsrail'e patlayıcılar, hafif silahlar ve uçak parçaları dahil olmak üzere 46 milyon avro değerinde silah transfer etti.

Avusturya'nın İsrail için çıkardığı silah ihracat lisanları toplamı 33 milyon avroya ulaştı.

Slovakya, Çekya, Macaristan, Polonya

Slovakya'dan İsrail'e yapılan ihracatın toplam değeri 117 milyon avro olurken, bunların 12 milyon avroluk kısmını araç ve tank satışı oluşturdu. Slovak silah şirketi MSM Group'un İsrail'e Dana-M1 sistemleri ve RM-70 roketatarları sattığı da biliniyor.

Çekya, İsrail'e 2014-2022 yıllarında mühimmat, askeri araç, tank ve hafif silahlar dahil 127 milyon avro değerinde ihracat lisansı verdi.

Ekim 2023'te Çek silah şirketi STV Group'un İsrail'e 3 bin balistik yelek plakası teslim edeceği duyurulurken, ilgili bakanlıklarının bunların ihracatı için gerekli lisansları çoktan verdiği bildirildi.

Macaristan, İsrail'e ilgili dönemde 15 milyon avronun üzerinde silah satışı yaptı. Macaristan ayrıca Ağustos 2023'te İsrailli ve Alman şirketlerle ülkenin Zalaegerszeg kentinde insansız hava araçları üretmek üzere anlaşma imzaladı.

Polonya'dan İsrail'e verilen ihracat lisanslarının toplam değeri 4,9 milyon avroyu bulurken, bu miktarın önemli bir kısmını patlayıcılar oluşturdu.

Romanya, Slovenya, Bulgaristan, Sırbistan, Yunanistan

CAAT'ın verileri, Romanya'nın İsrail'e verdiği ihracat lisanslarının toplam değerinin 427 milyon avro olduğunu gösteriyor.

Bu lisansların çoğunluğunu, toplam 62 milyon avroyla uçaklarla ilgili transferler oluştururken, Romanya'dan İsrail'e askeri araç, tank, patlayıcı cihaz ile mühimmat transferi de yapıldı.

Romanya, "uluslararası insancıl hukukun daha fazla ihlal edilmesini ve insan haklarının ihlal ve suistimal edilmesini önlemek" amacıyla İsrail'e silah satışının durdurulmasını öngören BMİHK kararında çekimser oy kullandı.

Slovenya ile İsrail arasındaki askeri araç, tank ve hafif silahlarla ilgili transferleri kapsayan ihracat lisanslarının toplam değeri 6,1 milyon avro oldu. Ocak 2024'te Savunma Bakanlığı, "Slovenya'nın, ihracatın, ihraç edilen silahların son kullanıcısı olan ülkede çatışmaları tırmandırması veya çatışmalara izin vermesi durumunda reddetmeyi öngören savunma yasasına dayanarak 1 ihracat lisansını reddettiğini" doğruladı.

BMİHK kararına aleyhte oy kullanan 6 ülkeden biri olan Bulgaristan, İsrail'e 11 milyon avro değerinde patlayıcılar ve 8 milyon avro değerinde hafif silah olmak üzere toplam 49 milyon avro değerinde silah sağladı.

Sırbistan'ın devlete ait ana silah üreticisi Yugoimport-SDPR, Mart 2024'te İsrail'e 14 milyon avro değerinde silah ihraç ettiğini bildirdi. Mart ve Nisan 2023'te ise devlete ait mühimmat üretim fabrikası Prvi Partizan'dan İsrail'e 780 bin avroluk mal transfer edildi.

Balkan Araştırmacı Gazetecilik Ağı'na (BIRN) göre, Ekim 2023'ten bu yana Sırbistan'dan İsrail'e iki büyük silah veya mühimmat sevkiyatı gerçekleşse de bu anlaşmalar gizlendi.

Yunanistan ve İsrail arasında bulunan 21 ihracat lisansının toplam değeri ise 7,6 milyon avro olarak kaydedildi.

İsveç, Norveç, Danimarka, Finlandiya

İsveç'in İsrail için çıkardığı ihracat lisanslarının toplam değeri 1,3 milyon avronun biraz altında olurken, bunların çoğu silah nişangahları ve kontrol sistemlerinin satışını kapsadı.

İsveç Savunma Malzeme İdaresi, Ekim 2023 sonunda İsrailli savunma şirketi Elbit Systems ile yaklaşık 170 milyon dolar değerinde 10 yıllık anlaşma imzaladı.

Norveç'te yasalarla savaş halindeki herhangi bir ülkeye silah satışı yasaklanmış olsa da ülke basınında çıkan haberlere göre, yasalarda Norveçli silah üreticilerinin yabancı şirketler aracılığıyla İsrail'e silah satmasına izin veren boşluk bulunuyor.

Norveç hükümetinin yüzde 50 hissesine sahip olduğu Nammo şirketinin ABD'nin Arizona eyaletinde "Nammo Talley" adında, M72 tanksavar füzeleri ve silah üreten yan şirketi bulunuyor. Norveç yayın kuruluşu NRK'de ise bir M72 roketatarın İsrail askerleri tarafından kullanıldığına dair haber yer aldı.

ABD'deki yan şirketin bir yetkilisi, "Norveç yasalarının ABD'de geçerli olmadığını" ve "nereye ihracat yapılabileceğini nihai ürünü üreten ülkenin belirlediğini" savundu. Bu durum, ülkeler tarafından uygulanan sıkı ihracat düzenlemelerinin, üçüncü ülkelerde bulunan şirketler aracılığıyla baltalanabileceğini gösterdi.

Danimarka'dan İsrail için çıkarılan lisanslar 1 milyon avrodan fazla değere sahip olurken, 2022'de 403 bin avro değerinde lisansın verilmesiyle iki ülke arasında şimdiye kadarki en büyük satış gerçekleşmiş oldu.

Yerel basında çıkan haberlere göre, Gazze'yi bombalamak için kullanılmış olması muhtemel F-35'lerin üretim ve bakımında Danimarka'ya ait parçalar kullanıldı. Mart 2024'te Oxfam, Af Örgütü, Action Aid ve Al-Haq'ın yerel şubelerinden oluşan bir grup sivil toplum kuruluşu İsrail'e silah ihracatı nedeniyle Danimarka hükümetine dava açtı.

Finlandiya ve İsrail arasındaki ihracat lisanslarının değeri, elektronik ekipman, zırh ve silah nişangahlarının transferi dahil toplam 2,4 milyon avronun üzerinde oldu.

Letonya, Litvanya, Estonya

Letonya'nın İsrail için verilen ihracat lisanslarının değeri toplam 5,9 milyon avro olurken, yalnızca 2022'de 4,1 milyon avro değerinde ihracat lisansı verildi.

Avrupa'da İsrail'e en az silah satışı yapan ülkelerden Estonya'nın, İsrail'e küçük silahların transferini kapsayan 321 bin avroluk ihracat lisansı bulunuyor. Litvanya'nın İsrail'e verdiği lisansın toplam değeri ise yaklaşık 310 bin avro.

Diğer ülkeler

İlgili tarihler arasında Hırvatistan'ın İsrail'e verdiği ihracat lisanslarının toplam değeri 681 bin avrodan daha az olurken, bunlar zırh ve mühimmatları kapsadı.

Lüksemburg-İsrail arasındaki ihracat lisansları yaklaşık 671 bin avro olarak kaydedilirken, Malta'nın İsrail'e verilen ihracat lisanslarının toplam değeri ise 17,5 milyon avronun üzerinde oldu.

Güney Kıbrıs Rum yönetiminin (GKRY) İsrail'e sağladığı lisansların değeri 97 bin avro olsa da GKRY'nin İsrail'e destek için Batılı ülkelerin askeri yığınağına ev sahipliği yaptığı iddia edildi.

Basında çıkan haberlere göre, İngiltere Savunma Bakanlığının GKRY'deki üssü, İsrail'in Gazze ve Batı Şeria'yı bombalamaya başlamasından bu yana Tel Aviv'e 30'dan fazla askeri nakliye uçuşuna aracılık etti.

Bu askeri üste bulunan 40'tan fazla ABD ve 20 İngiliz nakliye uçağı ile 7 ağır nakliye helikopteri aracılığıyla İsrail'e silah, askeri personel ve teçhizat taşındığı öne sürüldü. Bakanlık ise uçuşların niteliğini "ulusal güvenlik" gerekçesiyle açıklamayı reddetti.