Çin'den Avrupa'ya yeni Arktik rotası

• Çinli bir şirket Arktik yolu üzerinden Avrupa’ya yeni bir yol açma planı yapıyor.
• Yeni yolun eriyen buzulların etkisiyle ortaya çıkacağı düşünülüyor.
• Yeni rota sayesinde Çin ile AVrupa ilişkileri yeni bir döneme girebilir.

Çinli bir şirket, eriyen buzulların ve hızlanan iklim değişikliğinin mümkün kıldığı bir test seferi kapsamında, Rusya’nın kuzey kıyıları boyunca bir kargo gemisini Avrupa’ya göndermeye hazırlanıyor. Bu girişim, uluslararası ticaretin geleceği kadar çevre için de önemli sonuçlar barındırıyor.

Çin, Istanbul Bridge adlı konteyner gemisini, 20 Eylül’de dünyanın en büyük limanı Ningbo-Zhoushan’dan İngiltere’nin Felixstowe limanına, buz kırıcı gemilerin eşliğinde 18 günlük bir yolculuğa çıkarıyor. Hedef yalnızca tek sefer yapmak değil — bu daha önce denendi — Asya ile Avrupa’daki birçok limanı birbirine bağlayan Rusya’nın Kuzey Deniz Rotası üzerinden düzenli bir hat oluşturmak.

“Buzular eriyor yeni yollar açılıyor”

Washington merkezli Arctic Institute düşünce kuruluşunun kurucusu ve kıdemli araştırmacısı Malte Humpert, konu ile ilgili şu ifadeleri kullandı:

“Büyük resimde olan şey, Arktik’in açılıyor olması. 20 yıl önce buzlarla kaplıydı. Ama şimdi buzlar eriyor, yeni yollar açılıyor ve bu da ilgiyi artırıyor.”

Humpert’a göre mesele sadece deniz taşımacılığıyla sınırlı değil: “Arktik, iklim değişikliğinin jeopolitik haritayı değiştirdiği ilk bölge. İklim değişikliği olmasaydı bugün bunları konuşmuyor olurduk. Rusya Arktik’te petrol ve gaz üretmiyor olurdu, Çin de konteyner gemilerini buradan göndermiyor olurdu.”

Uzun vadeli oyun

Şimdilik küresel ticaret alışılmış boğazlardan geçiyor.

Humpert, “Küresel ticaretin çoğu Süveyş Kanalı, Akdeniz, Singapur üzerinden geçiyor. Ama Arktik yüzde 40 daha kısa ve jeopolitik belirsizlik çok daha az… Bu nedenle alternatif bir rota olabilir. Asıl soru, gerçekten oluyor mu ve ne kadar hızlı?” dedi.

Denizcilik danışmanlık şirketi Xeneta’nın baş analisti Peter Sand, bunun yeni bir fikir olmadığını vurguladı: “On yıllardır tartışılıyor, defalarca denendi. Çin sadece en son denemeyi yapan.”

Humpert ise bu seferin daha kapsamlı olduğunu söyledi: “Daha önceki Çin seferleri nokta atışıydı; bir limandan Hamburg’a ya da St. Petersburg’a. Bu yolculuk farklı: Çin’de dört liman, ardından Arktik üzerinden İngiltere, Rotterdam, Hamburg ve Gdańsk. Bu, normal bir konteyner rotasına çok daha benziyor.”

Yine de ölçek küçük. Sand, “Kuzey Avrupa–Uzak Doğu ticaretinin belki yüzde 1’ine denk geliyor” dedi. Bu rota, yalnızca talebin yüksek olduğu ve birkaç gün kazancın önemli hale geldiği zamanlarda mantıklı olabilir.

İklim değişikliğinin eseri

Humpert, “On yıl önce 2040’tan, hatta 2050’den önce Arktik’te konteyner taşımacılığı görmeyeceğimizi düşünüyorduk. Ama işte 2025’te Çin bunu yapıyor. Para kazanıp kazanmadıkları önemli değil, deneyim kazanıyorlar” dedi.

Bir başka avantaj da Avrupa pazarına erkenden ulaşmak. Çin’den Avrupa’ya gelen Noel ürünlerinin çoğu eylülde yola çıkıyor ve kasım ortasında limanlara ulaşıyor. Bu da limanlarda yoğunluk yaratıyor. Humpert, “Arktik rotasıyla üç-dört hafta önce varabilirler, limanlar boşken” dedi.

Humpert gelecekte bu hattın özellikle otomotiv sektöründe etkili olabileceğini belirtti ve şu cümleleri kurdu:

“10 bin elektrikli aracı Çin’den yükleyip doğrudan Hamburg’a boşaltmak mümkün olabilir. Bu 10–15 yıl içinde gerçekleşebilir.”

Riskli rota gündemde

Fakat fırsatın büyük riskleri var. Arktik, dünyanın geri kalanından üç-dört kat hızlı ısınıyor. Daha az buz geçişi kolaylaştırsa da olası kazaların etkisini artırıyor.

Clean Arctic Alliance danışmanı Andrew Dumbrille, “Ağır yakıt yağının kar ve buz yakınında salınması normalden beş kat daha fazla zarar veriyor. Ayrıca Arktik’te petrol sızıntılarına müdahale çok yavaş” dedi.

Üstelik bu seferi yapan Istanbul Bridge adlı 25 yıllık, Liberya bayraklı gemi buzla güçlendirilmiş değil. Dumbrille, “Etrafında eskort olacak ama buz dayanıklılığı yok. Büyük ihtimalle ağır yakıt yağı kullanacak” diye uyardı.

Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO), Temmuz 2024’te ağır yakıt yağını yasaklamış olsa da hâlâ boşluklar var. Bu tür sızıntılar ekosistemlerde yıllarca kalabiliyor. Gürültü kirliliği, istilacı türler ve deniz yaşamının bozulması da diğer tehditler arasında.

Çevreci gruplar, Şubat 2026’da IMO’nun yapacağı kirlilik önleme toplantısında daha sıkı kurallar getirilmesini talep etmeyi planlıyor.