Dünya'yı kurtaran asteroit Ay'a çarpabilir

2024'ün sonunda keşfedilen ve bina büyüklüğündeki 2024 YR4 asteroiti, ilk gözlemlerde 22 Aralık 2032'de Dünya'ya çarpma potansiyeli taşıyordu. Yeni gözlemlerle çarpma ihtimali Şubat ayında %3,1'e ulaşarak onu şimdiye kadar gözlemlenen en riskli asteroit haline getirmişti. Ancak, yer ve uzay tabanlı teleskop gözlemleri sayesinde gökbilimciler, asteroitin boyutunu ve yörüngesini daha kesin bir şekilde belirleyerek Dünya'ya çarpma olasılığını ortadan kaldırdılar.

NASA'ya göre, YR4'ün Haziran başında görüş alanından çıkmadan önceki son gözlemleri, gökbilimcilerin asteroitin yedi yıl sonra nerede olacağına dair bilgilerini yaklaşık %20 oranında artırdı. Bu güncel veriler, Dünya doğrudan çarpışmadan kurtulsa bile, YR4'ün 2032 sonlarında Ay'a çarparak bir tehdit oluşturabileceğini gösteriyor. Böyle bir çarpışma, insanlık için hayatta bir kez yaşanacak bir olay olacak ve Ay yüzeyindeki ince taneli materyali Dünya'ya doğru fırlatabilir.

Olası Ay çarpmasının etkileri: Astronotlar ve uydular risk altında

Dünya, asteroitin Ay'a çarpması durumunda doğrudan fiziksel bir tehlikeyle karşılaşmayacak. Ancak, o sırada Ay yüzeyinde bulunan astronotlar veya inşa edilmiş altyapı risk altında olabilir. Benzer şekilde, navigasyon ve iletişim gibi kritik hizmetleri sağlayan Dünya yörüngesindeki uydular da tehlikeye girebilir.

Alçak Dünya yörüngesindeki herhangi bir görevin de enkazın yolunda olması mümkün, ancak Uluslararası Uzay İstasyonu'nun olası bir çarpmadan önce yörüngesinden çıkarılması planlanıyor. İlk başta gezegen savunması için bir vaka çalışması olarak görülen YR4, şimdi gökbilimcilerin, asteroitlerin Ay'a yönelebileceklerini de kapsayacak şekilde risk değerlendirmesi kapsamını genişletmelerini gerektirebileceğini ortaya koydu.

'Şehir katili' asteroit ve çarpma senaryoları

Bu tehditkâr kaya parçası, en güçlü astronomik araçlarla bile sadece bir ışık noktası gibi görünüyor. Ancak Mart ayında James Webb Uzay Teleskobu (JWST) tarafından yapılan gözlemlere göre, YR4'ün çapı muhtemelen yaklaşık 60 metre (yaklaşık 200 fit). Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde gezegen bilimleri doçenti olan ve Webb ile birlikte YR4'ü gözlemleyen Julien de Wit, "Boyut enerjiye eşittir" dedi ve ekledi: "YR4'ün boyutunu bilmek, ne kadar büyük bir patlama olabileceğini anlamamıza yardımcı oldu."

Gökbilimciler, gezegen katili olarak sınıflandırılan, çapı 1 kilometre (0,6 mil) veya daha büyük olan ve medeniyetin sonunu getirebilecek asteroitlerin çoğunu bulduklarına inanıyorlar. Halk arasında "şehir katili" olarak anılan YR4 gibi daha küçük asteroitler, Dünya'ya çarpmaları halinde bölgesel yıkıma yol açabilirler. NASA'ya göre, Dünya'ya yakın, 140 metreden (460 fit) büyük ancak bir kilometreden küçük uzay kayalarının yaklaşık %40'ı tespit edildi.

Çarpma anı ve olası sonuçları

İlk hesaplamalar, çarpmanın Ay'ın Dünya'dan görülebilen yüzüne yakın bir yerde meydana gelme ihtimalinin en yüksek olduğunu gösteriyor. Webb YR4 araştırmasına liderlik eden Rivkin, "YR4 o kadar sönük ve küçük ki, JWST ile konumunu yerden ölçebildiğimizden daha uzun süre ölçebildik" dedi ve ekledi: "Bu da onun için çok daha hassas bir yörünge hesaplamamızı sağlıyor, böylece nerede olup olmayacağı konusunda çok daha iyi bir fikrimiz var."

Çarpmaya hazırlanmak ve gezegen savunması

Uzay çöpleri gibi tehlikelerle başa çıkmak için çözümler geliştiren bir uzay durum farkındalığı yazılım şirketi olan COMSPOC'un baş bilim insanı Dan Oltrogge, insanlığın hayati önem taşıyan uzay altyapısına bağımlı olduğunu belirtti. Oltrogge, "Uzay, ticaretten iletişime, seyahatten sanayiye, eğitimden sosyal medyaya kadar hayatımızın hemen her alanına dokunuyor. Dolayısıyla uzaya erişimin ve uzayın etkili kullanımının kaybı insanlık için ciddi bir risk oluşturuyor" dedi.

Gizli tehditler ve potansiyel tehlikeler

YR4, asteroitin Dünya'ya en yakın geçişini yapmasından iki gün sonra Şili'nin Río Hurtado kentindeki ATLAS teleskobu tarafından tespit edildi. Bu geçiş, asteroitin gezegenimize yaklaşırken güneşin parlak parıltısı altında gizlenmesiyle gerçekleşti. Avrupa Uzay Ajansı'na göre, yaklaşık 20 metre (yaklaşık 65 fit) çapındaki bir asteroit 15 Şubat 2013'te atmosfere çarpıp Rusya'nın Çelyabinsk kenti üzerinde patladığında da benzer bir durum yaşanmış ve binlerce bina hasar görmüştü.

Rivkin, asteroitleri gözlemlemenin birçok nedenden dolayı zor olduğunu söyledi. Asteroitler inanılmaz derecede sönüktür ve kendi ışıklarını yaymak yerine yalnızca güneş ışığını yansıttıkları için görülmeleri zordur. Nispeten küçük boyutları nedeniyle, gözlemleri yorumlamak, Mars veya Jüpiter gibi bir gezegene teleskopla bakmak kadar net bir süreç değildir.

NASA ve diğer uzay ajansları, Dünya'dan uzaklıkları ve bir çarpma durumunda ciddi hasara yol açma yeteneklerine göre tanımlanan potansiyel olarak tehlikeli asteroitleri sürekli olarak araştırmaktadır. NASA'ya göre, Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığının yirmide birinden daha fazla yaklaşamayan asteroitler, potansiyel olarak tehlikeli asteroitler olarak kabul edilmemektedir. Şili'nin And Dağları'nda bulunan yeni Vera C. Rubin Gözlemevi, Haziran ayında evrenin ilk çarpıcı görüntülerini yayınladığında, araştırmacılar yedi gecelik gözlemlerin ardından 2.100'den fazla daha önce bilinmeyen asteroitin keşfedildiğini açıkladı. Yeni tespit edilen bu uzay kayalarından yedisi Dünya'ya yakın cisimlerdi.