Japonya, yükselen savunma bütçesini finanse edemiyor

Yen kurunun bu yıl neredeyse on yılın en düşük seviyesine gerilemesi Japonya'nın savaş sonrası tarihinin en büyük askeri yığınağını yapma planlarını baltalıyor.

Hükümet uçak siparişlerini azalttı ve yetkililer daha fazla kesintinin yakın olabileceği konusunda uyarıyor. Japonya askeri teçhizatının çoğunu dolar üzerinden yapılan işlemlerle Amerikan şirketlerinden satın alıyor. Yen'in değer kaybetmesi nedeniyle hükümetin satın alma gücü büyük ölçüde eridi.

Japonya'nın eski savunma bakanlarından Satoshi Morimoto verdiği bir röportajda "Gerçek savunma kabiliyetleri açısından ulaştığımız nokta ile asıl hedefimiz aynı değil" dedi. Morimoto, beş yıl içinde savunma bütçesinin değerinin "fiilen yüzde 30 oranında azaltıldığını" söyledi.

Japonya'nın para birimi sorunu kritik bir dönemece denk geliyor. Ülkenin askeri harcamalarındaki büyük artış, Tokyo'nun Kuzey Kore'den gelen füze tehditleri ve potansiyel bir Çin-Tayvan çatışması korkusu da dahil olmak üzere Çin'in yarattığı diğer zorluklarla yüzleşirken savunmayı güçlendirmeyi amaçlıyordu.

Japonya Başbakanı Fumio Kishida 2022 yılında savunma için ayrılan miktarı iki katından fazla arttıracak yeni bir ulusal güvenlik stratejisi açıkladı. Beş yıl içinde 43 trilyon yen, yani o dönemde yaklaşık 319 milyar dolara denk gelen bütçe, Japonya'ya düşman topraklarındaki üsleri hedef alma kabiliyeti kazandırarak saldırıları caydırmasına yardımcı olacaktı.

Yeni bütçe, harcama kısıtlamaları ve ABD kuvvetlerine bağımlılık konusunda uzun süredir devam eden teamülleri yıktı. Kishida askeri harcamalardaki artışı Japonya'nın tarihinde bir "dönüm noktası" olarak değerlendirdi.

Sorun şu: Bütçe dolar karşısında 108 yenlik bir döviz kuruna dayanıyordu ki bu kur o zaman bile dolar karşısında 135 yen civarında olan gerçek kurdan çok uzaktı. Şimdi, yenin dolar karşısında daha da zayıflamasıyla birlikte helikopterler, denizaltılar ve tanklar da dahil olmak üzere ekipmanların maliyeti hızla arttı.

Tarihsel olarak zayıf yen, Toyota gibi Japonya'nın büyük ihracatçılarına ürünlerini daha ucuz ve denizaşırı ülkelerde daha rekabetçi hale getirerek yardımcı oldu. Ancak ithalatı daha pahalı hale getiriyor. Hükümetin askeri teçhizatı karşılama mücadelesi, bu yüksek maliyetlerin Japonya ekonomisini nasıl sıkıştırdığının bir örneğidir. Yen'in değerinde son üç yılda yaşanan düşüş, gıda ve yakıt gibi temel ihtiyaç maddelerinin fiyatını yükseltti ve hane halkı harcamalarını olumsuz etkiledi.

Son zamanlarda Japonya Merkez Bankası, yenin ithalat fiyatları üzerindeki etkisinden daha fazla endişe duymaya başladı. Birçok piyasa analisti ve tüccar, bankanın bu yıl, muhtemelen bu ay içinde faiz oranlarını artırmasını bekliyor. Daha yüksek faiz oranları daha fazla yatırımcıyı Japon varlıklarına çekerek yene olan talebi artırıyor ve para biriminin değerini destekliyor.

Japonya Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Araştırma Enstitüsü'nde danışmanlık yapan Maiko Takeuchi, "Savunma bütçesi meselesi ve özellikle de zayıf yenin Kuzey Kore ve potansiyel Çin tehditleriyle başa çıkma konusunda yaratacağı etki konusunda ciddi endişelerim var" dedi.

Daha önce askeri alımları denetleyen bir devlet kurumunda çalışan Bayan Takeuchi'ye göre, ABD yapımı Tomahawk füzeleri de dahil olmak üzere Japonya'nın karşı saldırılar gerçekleştirme kabiliyetinin merkezinde yer alan bazı teknolojilerin fiyatı zayıflayan yen nedeniyle arttı.

Takeuchi, "Bu noktada, Japon yapımı askeri teçhizatın bile fiyatı artıyor çünkü birçok iç parça denizaşırı ülkelerden tedarik ediliyor," dedi. "Japonya zaten bazı uçakların alımını kesiyor ve bütçeyi arttıramazsanız daha fazla kesinti kaçınılmaz hale gelir" diye ekledi.

İlk açıklandığında, Japonya'nın beş yıllık askeri bütçesi güvenlik uzmanları tarafından güçlü bir söylem olarak görülmüştü: Resmi olarak pasifist olan ülke, Çin'in son dönemdeki askeri yığınağı ve diğer bölgesel tehditleri karşısında sarsılan ABD ve diğer müttefiklerine kararlılığını gösteriyordu.

Çin, Rusya ile daha yakın ekonomik ve askeri bağlar kurarken, diğer Asya-Pasifik ülkeleri de askeri bütçelerini arttırıyor. Japonya için iki yıl önce hazırlanan bütçe, savunma harcamalarını 2027 yılında ülkenin ekonomik hasılasının yaklaşık yüzde 2'sine çıkaracak ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü tarafından belirlenen bir hedefle uyumlu olacak.

Japon hükümetine savunma harcamalarının finansmanıyla ilgili stratejiler konusunda danışmanlık yapan Canary Group danışmanlık şirketinin kurucu müdürü Jonathan Grady, "Japonya'nın savunma planı cesur bir açıklamaydı" dedi. "Şimdi asıl zorluk bu taahhüdü yerine getirmekte yatıyor" diye ekledi.

Bay Kishida daha büyük bir savunma bütçesini finanse etmek için sınırlı seçeneklerle karşı karşıya. Japonya'nın kamu borcu ekonomik çıktısının iki katından fazla ve vergi artışları tarihsel olarak hem popüler değil hem de ekonomiye zarar veriyor.

Kabine belgelerine göre savunma bütçesinin finansmanı 2022 yılında "2024 yılı içinde ya da sonrasında uygun bir zamanda" vergilerin artırılmasına yönelik muğlak planlara bağlanmıştı.Bu vergi artışı zaten bu yılın ötesine ertelendi ve daha fazla artış, zaten rekor düşük onay oranlarını hesaba katan Bay Kishida için muhtemelen zor bir satış olacaktır.

Japonya'nın Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya ve diğer müttefiklerle ortak deniz tatbikatları ve eğitimleri gibi girişimlerdeki işbirliğine atıfta bulunan Grady, "Eğer vergileri artıramıyor ve borçları yükseltemiyorsanız, daha derin çok taraflı koordinasyonun ötesinde çok az seçeneğiniz var demektir" dedi.

Pazartesi günü Japonya ve Filipinler ortak askeri tatbikat yapma kabiliyetlerini arttıracak bir anlaşma imzaladı. Bu anlaşma, ABD, Japonya ve Güney Kore'nin geçtiğimiz ay Doğu Çin Denizi'nde üç gün süren ortak hava ve deniz tatbikatı gerçekleştirmesinin ardından geldi. "Freedom Edge" adı verilen tatbikat Kuzey Kore'nin füze ve nükleer tehditlerine karşı hazırlıklı olmayı amaçlıyordu.