Prof. Dr. Yılmaz: Asgari ücret zam sonrası yine açlık sınırının altında kalacak

• Merkez Bankası'nın enflasyon tahminine rağmen, asgari ücrete yapılacak zammın geçen yılki emsal dikkate alınarak en fazla yüzde 25 civarında olacağı öngörüldü.
• Yüzde 25'lik zamla bile asgari ücretin 30.000 TL'ye dayanan açlık sınırının altında kalacağı ifade edildi.
• Türkiye'de çalışan çoğunluğun asgari ücret civarında maaş alması nedeniyle, asıl sorunun asgari ücreti yükseltmek değil, ortalama ücret düzeyini artırmak olduğu vurgulandı.

Manşet enflasyon, hissedilen gerçekliği yansıtmıyor

Ücret artışları belirlenirken, temel alınan resmi veri TÜİK'in açıkladığı manşet enflasyondur (TÜFE). Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz, TÜFE’nin gıda, konut ve eğitim gibi kalemler için de hesaplandığını ancak bu alt kalemlerin ücret ayarlamalarında geçerli olmadığını belirtti.

Yılmaz, tarihsel olarak bakıldığında, gıda, sağlık ve konut gibi zorunlu harcama kalemlerindeki fiyat artışlarının sürekli manşet enflasyonun üzerinde çıktığını ifade etti. Bu durumun toplumda "hissedilen enflasyon" gerçeğini ortaya çıkardığını söyledi.

Prof. Dr. Yılmaz, bireyin harcama sepetine göre enflasyonun manşetten ayrıştığını şu sözlerle vurguladı: "Eğer geliriniz çok düşükse ve gelirinizin hepsini gıdaya harcıyorsanız manşet enflasyon diyelim ki yüzde 5 ama gıda enflasyonu yüzde 10 ise sizin enflasyonunuz yüzde 10'dur." dedi.

Diğer enflasyon açıklayan kurumların enflasyon verilerinin TÜRK-İŞ ve İTO gibi kurumların açıkladığı daha yüksek enflasyon ve verilerinin resmi kararlara yansımadığını da belirtti.

Bu durumu, "TÜİK o yüzden, resmi kurum bazında ücretlerin de ayarlanacağı bir enflasyonu açıklamış olduğu için hem asgari ücret hem Merkez Bankası'nın faiz kararı buna göre belirleniyor," ifadeleriyle, TÜİK'in devlet kurumu olmasının getirdiği bağlayıcılıkla açıkladı.

Kasım verisi zam beklentilerini aşağı çekti

Merkez Bankası, son Enflasyon Raporu'nda yıl sonu enflasyon tahmininin üst bandını yüzde 33'e yükseltmişti. Ancak Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz, Kasım ayında aylık enflasyonun yüzde 1'in altında gelmesinin yıllık enflasyonun beklenen yüzde 33'lük üst sınıra çıkma olasılığını düşürdüğünü belirtti.

"Eğer Kasım enflasyonu da yüksek olsaydı yıllık bazda düşüş görmeyecektik.” diyerek, Eylül-Ekim aylarındaki enflasyon açısından karamsar tablonun bu veriyle dağıldığını ifade etti.

Yıllık enflasyonda görülen bu gerilemenin, ücret zammı beklentilerini aşağı çektiğini vurgulayan Prof. Dr. Yılmaz, “eğer enflasyon yüzde 33 veya 34 seviyesinde kalsaydı, asgari ücret zammında birkaç puan daha fazlalık yüzde olacaktı. Şimdi bu olmayacak." dedi.

Yılmaz, TÜİK'in verilerine göre belirlenen ücretlerin, sonuç olarak "TÜİK ne kadar düşük açıklarsa ücretinin beklediği ücret zammı beklentinin altında kalır," uyarısıyla, düşük zamma razı olma eğiliminin arttığını anlattı.

Asgari ücrete zam tahmini: En fazla yüzde 25

Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz, asgari ücret zammına ilişkin beklentisini açıklarken, geçen yıl yüzde 40'ın üzerinde gerçekleşen enflasyona rağmen asgari ücrete yalnızca yüzde 30 zam yapıldığını hatırlattı.

Yılmaz, komisyondan çıkan sonucun her zaman o yılın gerçekleşen enflasyonunun altında kaldığını belirterek, bu yıl da enflasyonun üzerinde bir zam olmayacağını, hatta artışın "en fazla yüzde 25 olabileceğini" öngördü.

Beklenen bu zammın, ücretli kesimin yaşadığı ekonomik sıkıntıyı çözmekten uzak olduğunu belirten Yılmaz, yüzde 25'lik bir zammın dahi, Kasım ayı açlık sınırının 30.000 liraya dayandığı gerçeği karşısında yetersiz kalacağını vurguladı.

"Yüzde 25 artsa alınan rakam yine açlık sınırının altında kalıyor," diyerek, ücretin manşet enflasyona göre artsa bile hissedilen enflasyon karşısında eridiğini ifade etti.

Prof. Dr. Yılmaz, asgari ücretin düzeyinden daha önemli bir soruna dikkat çekerek, bu ücretin artık bir taban ücret olmaktan çıkıp ortalama ücret haline geldiğini söyledi. Ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 60'ının asgari ücret civarında maaş alması, ekonomideki kötü gidişin en açık göstergesi olarak tanımlandı. Yılmaz, bu durumun, deneyim kazanan ya da nitelikli çalışanların bile asgari ücretin biraz üzerinde maaşla çalışmaya devam etmesine yol açtığını ifade etti.

TÜRK-İŞ verilerine göre 100.000 liraya dayanan yoksulluk sınırının artık orta sınıfın geliri dahi olmadığını belirten Prof. Dr. Yılmaz, "Asgari ücrete beklenti üstü zam yapılsa da, iki asgari ücretli bile yoksulluk sınırının altında kalacak.” ifadeleriyle durumun vahametini ortaya koydu.

Bu politikaların devam etmesi halinde, "iki asgari ücretin açlık sınırının altında olduğu bir şeye doğru götürüyor" uyarısını yaparak, makasın giderek açıldığını ve orta sınıfın dahi zorlandığını vurguladı.

Dezenflasyon programı talebi baskılayamadı

Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz, asgari ücret artışının dezenflasyon programını nasıl etkileyeceği sorusuna, temel sorunun bozuk enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışlarında yattığını belirterek yanıt verdi.

Yılmaz, uzun yıllar yüksek enflasyonla yaşayan toplumlarda ahlaki erozyon veya beklentilerdeki bozulma yaşandığını ifade etti. Reel sektörün, hane halkının yüksek enflasyon beklentisini görerek, kendi zamlarını buna göre belirlediğini ve ücret artışının zaten bozuk olan beklentileri hemen tetiklediğini belirtti.

Merkez Bankası'nın "talep baskılanacak" ilkesiyle yola çıkan dezenflasyon programının sahada çalışmadığını vurguladı. Son açıklanan büyüme verilerinin, hem kamu hem de özel hane halkı tüketiminin pozitif gelmesiyle ekonominin sıcak kaldığını gösterdiğini belirtti.

Programın talebi baskılamaya odaklı olduğunu ancak büyüme verilerinin programın aksadığını ortaya koyduğunu ifade etti.

Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz, enflasyon ataleti ve yapışkanlığı olduğu sürece, özellikle hizmet enflasyonu (kira, eğitim, sağlık) gibi kalemlerdeki katılık nedeniyle, programın çalışmadığını sözlerine ekledi.