Rusya'ya karşı Üç Deniz İnisiyatifi'den (TSİ) genişleme kararı

Dubrovnik Bildirisi ile 25 Ağustos 2016'da oluşturulan ve Rusya'ya karşı “Avrupa Duvarı” olarak nitelenen Üç Deniz İnisiyatifi (Trimarium), son zirvesini 6-7 Eylül 2023 tarihlerinde Romanya'nın başkenti Bükreş'te düzenledi.

12 üye ülke liderinin katıldığı toplantıda, genişleme kararı alındı. Böylece Yunanistan, 13'üncü üye devlet olarak İnisiyatif'e katıldı. Toplantıda, Ukrayna ve Moldova'nın da “ortak-katılımcı” statüsü ile İnisiyatif'te yer almasına karar verildi.

Zirvenin ardından yayınlanan ortak bildiride, Yunanistan'ın İnisiyatif'e katılımıyla ilgili olarak, “Bu durum İnisiyatif'i sağlamlaştırmakta ve kuzey-güney ekseninde ekonomik kalkınma, ulaşım, enerji ve dijital altyapı bağlantısının geliştirilmesi için büyük bir potansiyel yaratmaktadır.” denildi.

Zirvenin ardından değerlendirmelerde bulunan Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda, Atina'nın İnisiyatif'e katılımının büyük bir “başarı” olduğunu belirterek, “Böylece 120 milyon nüfusluk hırslı ve girişimci Avrupalıdan oluşuyoruz. Ekonomilerimiz, Avrupa Birliği'nin toplam GSYİH'sinin neredeyse yüzde 14'ünü oluşturuyor.” diye konuştu.

Romanya Cumhurbaşkanı Klaus Iohannis ise zirve ile birlikte Ukrayna'nın Üç Deniz İnisiyatifi ile ilişkili bir devlet haline geldiğini vurgulayarak, böylece Kiev'in birliğin tüm araçlarına daha fazla dahil olabileceğini ve stratejik ara bağlantı projeleri için yatırımlara erişebileceğini söyledi.

“Ukrayna AB'ye daha da yakınlaşacak ve yeniden yapılanma ve toparlanma sürecine daha iyi hazırlanabilecek.” diyen Romanya Devlet Başkanı, İnisiyatif liderlerinin Ukrayna ve Moldova'yı AB'ye katılım yolunda desteklemeye devam edeceklerini kaydetti.

ABD'den tam destek

Üç Deniz İnisiyatifi'nin son zirvesine ABD adına Biden'ın İklim Elçisi John Kerry de katıldı. Kerry, zirvede yaptığı konuşmada, “Üç Deniz İnisiyatifi'nin enerji dönüşümü hedefine ulaşmasına yardımcı olmak ve bunu hızlandırmak için Amerikan kaynaklarından yararlanmak benim görevim.” dedi.

ABD yönetimi, daha önce de Üç Deniz İnisiyatifi'ne tam destek verdiğini açıklamıştı. Başkan Donald Trump 2017 yılında Varşova'ya yaptığı ziyaret sırasında Üç Deniz İnisiyatifi'nin zirvesine katılmış ve girişime destek sözü vermişti. Şubat 2020'de ise ABD, İnisiyatif'in yatırım fonu için 1 milyar dolar taahhüt etmişti.

Zelenskiy de katıldı

Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskiy de zirveye katılan isimler arasındaydı. Video konferans aracılığıyla liderlere seslenen Zelenkiy, üyeleri Ukrayna'nın tahıl ithalatına yönelik mevcut yasağı uzatmamaya çağırdı. Üye ülkelerden beşi -Polonya, Bulgaristan, Macaristan, Romanya ve Slovakya- ise yasağın uzatılmasından yana.

Diğer yandan Polonya Cumhurbaşkanı Duda, “Ukrayna'daki savaş, Ukrayna'ya teslimat yapma ve Ukrayna'dan ürün ihraç etme ihtiyacı, Orta Avrupa'da altyapı bağlantılarını ve ülkelerimiz arasındaki işbirliğinin ne kadar önemli olduğunu göstermiştir.” diye konuştu. Bu kapsamda “Via Carpathia”nın inşa edildiğini hatırlatan Duda, projenin 2025'te tamamlanacağını bildirdi.

“Via Carpathia”, Üç Deniz İnisiyatifi'nin en prestijli projelerinden biri olarak niteleniyor. Proje kapsamında kuzeyde Litvanya'nın Klaipėda şehrinden başlayarak güneyde Yunanistan'ın Selanik şehrine uzanacak bir karayolu ağının inşa edilmesi hedefleniyor. Plana göre bu yol, 2025 yılında tamamlanarak kullanıma açılacak.

Üç deniz insiyatifi nedir?

Üç Deniz İnisiyatifi, 2015 yılında Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda ve Hırvatistan Cumhurbaşkanı Kolinda Grabar-Kitarović tarafından kararlaştırılan ve 25 Ağustos 2016'daki Dubrovnik Bildirisi ile resmen oluşturulan bir ortaklık.

İnisiyatif; Karadeniz, Baltık ve Adriyatik arasında yer alan Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin (Avusturya, Bulgaristan, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Polonya, Romanya, Slovakya ve Slovenya) ittifakı olarak şekillendi. Üç Deniz İnisiyatifi’nde yer almakla birlikte Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Slovakya’nın denize sınırı bulunmuyor.

Üç Deniz İnisiyatifi’nin, Avrupa Birliği ile rekabet etmek yerine onu tamamlamak için tasarlandığı belirtiliyor. Enerji, ulaşım ve telekomünikasyon alanlarında eski doğu-batı ulaşım ağlarını yenileme, kuzey ve güneyi birbirine bağlayan altyapıyı modernleştirme, Rusya'ya olan enerji bağımlılığını azaltma, Rusya'nın jeostratejik avantajını dengeleme ve Avrupa'nın savunmasını güçlendirme amacıyla bir araya gelen 12 ülke, Avrupa Birliği topraklarının yüzde 29'unu kapsıyor.

 Yunanistan'ın da katılımıyla birlikte 120 milyon nüfusa ev sahipliği yapan İnisiyatif, AB'nin GSYİH'sının yüzde 20'sinden fazlasını üretiyor.