Slovakya Başbakanı Robert Fico neden hedef haline geldi?

Slovakya, ülkenin alışkın olmadığı türden bir gelişmeyle sarsılmış durumda: Başbakan Robert Fico, Gandlova şehrinde düzenlenen hükümet toplantısının ardından vuruldu.

Fico’nun toplantının ardından destekçilerinin yanına giderek el sıkıştığı anlarda, kameralar 5 el ateş edildiğini kaydetti. Fico’ya toplamda 3 mermi isabet etti, ilk isabetin ardından yere yığıldı ancak saldırgan ateş etmeye devam etti.

Saldırgan olay yerinde gözaltına alınırken, Fico acilen hastaneye kaldırıldı.

Slovak basınından öğrendiğimiz bilgilere göre, Fico şu anda yapay komada. Doktorlar, mermilerin hayati organlara isabet etmediğini, birinin omzuna, diğeri midesine, üçüncüsünün ise kalça kemiğine isabet ettiğini açıkladı.

Ancak, Fico’nun çok fazla kan kaybettiği de gelen bilgiler arasında. Öte yandan, Fico’nun uzun süredir devam ettiği bilinen kalp problemleri de düşünüldüğünde, tedavi süreci zorlaşıyor. İlk operasyon yaklaşık dört saat sürdü.

Slovakya İçişleri Bakanı Matus Shutai-Eshtok, suikast girişiminin siyasi nedenlerle gerçekleştirildiğini ve ülkedenin iç savaşın eşiğinde olduğunu söyledi.

Slovakya Savunma Bakanı Robert Kaliniak ise, “Bu dakikalarda durumunu iyileştirecek ilave tedbirler alınıyor. Yaraların karmaşıklığı nedeniyle durum hâlâ çok ciddi” açıklamasında bulundu.

Öte yandan, saldırıyla ilgili resmi bir açıklama hala yapılmadı. Zira Fico’nun durumu belirsizliğini korurken, saldırganın kimliği de olaya ilişkin yeni soruları beraberinde getirdi.

‘Suçlu liberaller’

Fico’ya düzenlenen saldırının ardından, Slovakya’da hükümete ve başbakana yakın kesimler, saldırıdan ötürü liberalleri suçladı. Slovakya Ulusal Konseyi Üyesi Lubos Blaha, sıcağı sıcağına yaptığı açıklamada “Suçlu sizsiniz, liberal medya ve ilerici (İlerici Slovakya isimli liberal muhalefet partisi kastediliyor) politikacılar. Robert Fico sizin nefretiniz yüzünden hayatı için savaşıyor” açıklamasında bulundu.

Bu arada, bu saldırı, ülkede ciddi bir siyasi krizin de kapısını araladı. Çünkü ülkenin Anayasası bu tür durumları öngörmüyor. Başbakanın görevini yapamaması durumunda iktidarın geçici olarak devredileceği mekanizmalar net bir şekilde açıklanmıyor. Bu tartışmalar, zaten gerilimli seyreden Slovak siyasetinin yeni çatışma hattı olabilir.

Hükümetin durumu değerlendirmek üzere 16 Mayıs’ta toplanacağı ve Ulusal Konsey, siyasetçiler ve birçok medya kuruluşunun güvenliğinin artırılacağı da gelen bilgiler arasında.

Saldırgan kim?

Fico’yu vuran ve iddialara göre ateş etmeden önce “Robo, buraya gel” diye bağıran saldırgan, modern zamanların ‘en yaşlı siyasi suikastçısı’ olabilir.

Yakalanmasının ardından, saldırıyı neden gerçekleştirdiğini soran güvenlik görevlilerini “Hükümetin politikalarına katılmıyorum” diyerek yanıtlayan saldırgan, 71 yaşındaki Juraj Chintula.

Saldırının ardından bütün gözlerin kendisine çevrildiği Chintula, ‘barış yanlısı’, liberal görüşleriyle biliniyor. Kendisini şair olarak tanımlıyor, ancak geçimini bir AVM’de güvenlik görevlisi olarak çalışarak sağlamış.

Denník N gazetesine göre Chintula, kendilerini ‘sol görüşlü’ olarak tanımlayan (bu noktada Avrupa’daki sol ile dünyanın geri kalanındaki sol akımların ideolojik olarak birbirlerinden çok farklı olduğunu hatırlatmak gerekiyor) edebiyat kulübü ‘Dúha’nın (Slovakça gökkuşağı) kurucularından, yayımlanan üç şiir kitabı var ve Slovak Yazarlar Birliği üyesi.

‘Onun iğrenç eylemini şiddetle kınıyoruz’

Chintula’nın ayrıca, ülkedeki liberal görüşlü muhalif partilerinden ‘İlerici Slovakya’nın destekçisi olduğu biliniyor. Ancak, Slovakya merkezli Hospodarske Noviny’nin aktardığına göre, İlerici Slovakya’nın lideri Michal Simecka, kendisiyle ilgili “Hareketimizin üyesi olduğu iddiasını kesinlikle reddediyoruz. Kendisiyle partimiz ve üyelerimiz arasında herhangi bir bağlantı yoktur. Onun iğrenç eylemini şiddetle kınıyoruz” ifadelerini kullandı.

İlerici Slovakya Partisi ayrıca, hükümetin kamu televizyonuyla ilgili mevzuatı değiştirme planlarına karşı Çarşamba akşamı planlanan protestoyu iptal etti. Simecka da, “Tüm politikacıları, gerginliğin tırmanmasına katkıda bulunabilecek her türlü açıklama ve önlemden kaçınmaya çağırıyoruz” dedi.

Bu arada Juraj, zamanında kendi partisini de kurmaya çalışmış. ‘Şiddet Karşıtı Hareket’ isimli bir organizasyon kuran saldırgan, partileşmek için bir imza ve mali destek kampanyası başlatsa da başarılı olamadı.

Oğlu “Bilmiyorum” dedi, eşi gözaltında

Chintula’nın oğluna mikrofon uzatan Slovak basınından Aktuality ise, “Babamın niyetinin ne olduğu, ne planladığı veya bunun neden olduğu hakkında kesinlikle hiçbir fikrim yok” yanıtını aldı.

Öte yandan, saldırganın gözaltına alınan eşinin Ukrayna’dan gelen bir mülteci olduğu ortaya çıktı. Chintula veya eşinin herhangi bir istihbarat servisiyle bağlantısının olup olmadığını ise soruşturma belirleyecek.

Fico uyarmıştı: Ölebiliriz

Slovakya Başbakanı Fico, Nisan ayında, seçim sonuçlarına duyulan hayal kırıklığının hükümetten birinin öldürülmesine yol açabileceğini söylemişti.

Muhalefet, kabine üyelerini uygunsuz bir şekilde lanetleniyor, medya tarafından da yoğun bir şekilde derinleştirilen bu hayal kırıklığı siyasetçilerimizden birinin ölümüne sebep olabilir.

Fico’nun tasfiyesi neye yarıyor?

Saldırıya ilişkin detaylar netleşmeyi bekliyor, ancak saldırının siyasi amaçlarla düzenlendiği açık. Slovakya’da 8 Kasım 1999 tarihinde Slovakya Komünist Partisi’nin halefi, 2002’ye kadar iktidarını sürdüren Demokratik Sol Parti’den ayrılarak kurulan Yön – Sosyal Demokrasi Partisi (SMER-SD) lideri Fico, 2023 Eylül ayındaki seçimlerin ardından yeniden başbakanlık görevine geldi.

Öte yandan Fico, Batı karşıtı tutum alan diğer eski Sovyet ülkesi liderleri gibi, heybesinde Avrupa’nın tanımıyla ‘otoriter yönetim’, kitlesel protestolar, yolsuzluk soruşturmaları taşıyan bir lider.

Slovakya’daki ayrışma da, kimi zaman renkli devrimlerle perçinlenen bu süreçten bağımsız değil. Sol geleneğe sahip, muhafazakar ve Rusya’yla dostluğu savunanlar ve AB yanlısı liberal ‘ilericiler’ arasındaki rekabet, Slovakya tarihinin de önemli bir kısmını işgal ediyor.

Fico’nun bir önceki başbakanlık dönemi, Jan Kuciak isimli gazetecinin cinayet soruşturması sürecinde 2018 yılında sona ermişti.

Ancak Fico, yeniden iktidara geldikten sonra önemli konu başlıklarında Avrupalıları hoşnutsuz bırakmayı başardı:

• Ukrayna’ya silah satışına NATO’ya kabulüne karşı çıkacağını açıkladı, Pandemi Anlaşmasını imzalamayı reddetti, koronavirüs aşılarını suç olarak nitelendirdi, Slovakya’nın ‘İslamlaştırıldığını’ ve ‘Afrikalılaştırıldığını’ söyledi, AB göç politikalarını reddetti.

• Yabancı fonlu STK’ları ‘yabancı acente’ olarak sınıflandırmaya karar verdi (Mecliste ikinci kez görüşülüyor ve Gürcistan’da AB yanlılarını sokağa döken yasaya çok benziyor).

• Ayrıca, ‘jeopolitik bir zorunluluk’ olarak Rusya ile Avrupa arasında işbirliğini savundu, NATO’ya karşı çıktı, Ukrayna’nın bağımsız bir ülke olmadığını, ABD’nin mutlak kontrolü altında olduğunu savundu, “Hiçbir Slovak askeri Slovak-Ukrayna sınırının ötesine adım atmayacak” dedi.