The National Interest: Azerbaycan ABD-Çin-Rusya rekabetinin yeni cephesi mi?

ABD'nin önde gelen yayın organlarından The National Interest'de, son dönemde Güney Kafkasya üzerinde değişen dengelerin ve bu rekabetin geleceğinin değerlendirildiği bir analiz yayınlandı.

Trump'ın Kafkasya'da Rusya ve Çin'in etkisini azaltmaya çalışırken yeni bir strateji benimsediği tespiti yapılan analizde, hem Rusya hem de İran ile sınırı olan tek ülke olan Azerbaycan'ın odak noktası haline geldiği kaydedildi.

Analizde ayrıca; Azerbaycan'ın İran ile ilişkilerine de dikkat çekilerek, Azerbaycan'ın hem Pekin'in Kuşak ve Yol Girişimi hem de Trans-Hazar bağlantısı ile enerji konusunda tüm dünya için öneminin arttığı tespiti yapıldı.

İşte The National Interest 'de yayınlanan analiz:

Trump yönetimi, barış anlaşmasının yarattığı ivmeyi kullanarak Kafkasya'da Rusya ve Çin'in etkisini azaltmaya çalışırken, Putin ise Azerbaycan ile ilişkilerini yeniden rayına oturtmaya çalışıyor.

ABD'nin jeopolitik perspektifinden bakıldığında, Azerbaycan Avrasya'da çok önemli bir stratejik ortak ve Azerbaycan ile komşusu Ermenistan arasında tarihi bir barış anlaşmasının sağlanmasında önemli bir rol oynayan Trump yönetimi, şimdi Azerbaycan Türk milletiyle olan bağlarını güçlendirmek için bu ülkeye yönelik genel dış politikasını yeniden düzenliyor gibi görünüyor.

Diğer yandan; hem Rusya hem de İran ile sınırı olan tek ülke olan Azerbaycan, Çin'in derinleşen stratejik ve ekonomik angajmanının odak noktası haline geldi.

Amerika Birleşik Devletleri için Azerbaycan'ın jeoekonomik önemi, küresel rotaları çeşitlendirirken ABD'nin Orta Asya'ya erişimini sağlamlaştıran kritik bir enerji tedarikçisi ve transit merkezi konumundan kaynaklanmaktadır.

Son aylarda, Azerbaycan ve ABD'nin üç başlıca rakibini ilgilendiren bir dizi önemli gelişme yaşandı.

Başkan Donald Trump, İlham Aliyev ve Nikol Paşinyan'ın güney Ermenistan üzerinden geçecek olan Trump Rotası'nını kuran anlaşmayı imzalamasından bir gün sonra, İran'ın Dini Lideri'nin dışişleri danışmanı Ali Akbar Velayati, Tahran'ın Kafkasya'da ABD destekli herhangi bir koridoru engelleyeceği uyarısında bulunarak koridoru “Trump'ın paralı askerlerinin mezarlığı” olarak nitelendirdi.

Al-Arabiya TV'ye verdiği röportajda ise Aliyev, 1917'de Rus İmparatorluğu'nun çöküşünün ardından Azerbaycan Cumhuriyeti'ni kurduklarını ve bu cumhuriyetin 1920 Nisanında Sovyetler Birliği tarafından ilhak edilene kadar varlığını sürdürdüğünü belirtti.

Son altı ayda Aliyev, Çin'i iki kez ziyaret etti ve 23 Nisan'da Pekin'de Xi Jinping ile bir araya gelerek ikili ilişkileri kapsamlı bir stratejik ortaklığa yükseltti. 31 Ağustos'ta ise Tianjin'de düzenlenen ŞİÖ zirvesi sırasında Xi Jinping ile tekrar bir araya geldi.

Bu gelişmeler, ABD'nin Güney Kafkasya ve Orta Asya'daki çıkarları için hem umut hem de tehlike arz ediyor.

İran söz konusu olduğunda, Azerbaycan Washington için doğal bir stratejik ortaktır. İran'ın kuzeybatı sınırında yer alan Azerbaycan, uzun süredir İran ile sorunlar yaşıyor.

Ancak Azerbaycan'ın 2020'de Ermenistan ile savaşta kazandığı zafer, Güney Kafkasya'daki güç dengesini değiştirerek bölgesel etkisini artırdı.

Azerbaycan, kendi çıkarları doğrultusunda İran'aın tezlerine karşı çıkarken, Ruslarla yakın ilişkilerini de uzun süre dürdürdü. Ancak bu durum, Moskova'nın güney çevresindeki etkisinin ne kadar azaldığını ortaya koyan İkinci Dağlık Karabağ savaşının sonucu ile değişmeye başladı.

Ukrayna'daki savaş, Ruslar için durumu daha da kötüleştirdi ve Bakü'nün Moskova'ya karşı neden daha iddialı hale geldiğini açıklamaya yardımcı oldu. Bu durum, geçen Aralık ayında Azerbaycan'a ait bir ticari uçağın Rus toprakları üzerinde düşürülmesi ve 38 yolcu ile mürettebatın hayatını kaybetmesi üzerine Aliyev hükümetinin sert tepki göstermesiyle özellikle netleşti.

Hem kuzey hem de güney cephelerinde yaşanan bu gelişmeler, Azerbaycan'a kendisini Batı ile Doğu arasında bir kara köprüsü olarak konumlandırmak için stratejik bir fırsat verdi.

Trump koridoru, Orta Koridor olarak da bilinen daha geniş Trans-Hazar Uluslararası Ulaşım Rotası'ndaki Güney Kafkasya darboğazını çözmek için merkezi bir öneme sahip ve Avrupa ile Kuzey Amerika'ya Orta Asya'ya erişim sağlıyor.

Aynı zamanda, bu koridor Pekin'in Kuşak ve Yol Girişimi için hayati bir Trans-Hazar bağlantısı görevi gördüğü için Çin'e de fayda sağlayacak.

Bu çıkarların birleşmesi, Azerbaycan'ın Avrasya bağlantısı ve küresel ticaretin merkezi olarak artan önemini artırdı.

Azerbaycan, hem petrol hem de doğal gazın önemli bir ihracatçısı olduğu için, Amerikan şirketleri bu ülkede, özellikle enerji sektöründe sayısız fırsatlara sahip.

Dahası Azerbaycan, Kazak petrolü ve Türkmen gazı için önemli bir transit güzergah görevi görebilir ve tedarik güzergahlarındaki tekelini göz önüne alındığında, Rusya'nın bölgedeki enerji üzerindeki etkisini azaltabilir.

Gelinen noktada Amerika'nın Avrasya stratejisinin başarısı, Azerbaycan ile ilişkilerin derinleştirilmesine bağlı olarak görünüyor.