İngiltere'de İHA skandalı: Watchkeeper İHA kazaları örtbas edilmeye çalışıldı

Birleşik Krallık ordusuna ait WK036 tesciliyle uçan Fransız yapımı, pervaneli insansız hava aracı eğitim alanındaki çalılıkların üzerinde saatte 70 milin üzerinde bir hızla süzüldü.

Yüksek çözünürlüklü kameraları Fort Irwin poligonundaki hedeflerin görüntülerini ışınlayarak topçu bataryalarının onları vurması için hazır bekliyordu.

Watchkeeper'dan oldukça etkilenen Amerikalılar İngiliz misafirlerine helikopterle bölgede bir tur attırdı.

Ancak 10 Kasım 2022'de WK036'nın düşmesiyle bir felaket yaşandı. O insansız hava aracının kaybı bugün ilk kez kamuoyuna açıklanıyor.

Gölge Savunma Bakanı Luke Pollard, Muhafazakâr mevkidaşlarının olayı gizlemeye çalıştığını söyledi.

İşçi Partili milletvekili, "Watchkeeper kazaları 2014'ten bu yana sekize ulaşmışken, bakanların son kazayı neden örtbas ettikleri ve tehditler artarken bu insansız hava araçlarının İngiltere'yi güvende tutmasını sağlamak için önceki hatalardan ders almadıkları ciddi bir endişe kaynağıdır" dedi.

İngiltere Savunma Bakanlığı ise örtbas etme suçlamasının "tamamen temelsiz olduğunu ve gerçekte ne olduğuna dair tam bir anlayış eksikliğini gösterdiğini" söylüyor.

Kaza, İngiltere'nin 2040'lara kadar hizmette kalması beklenen 54 Watchkeeper'ından yedide birinin zamansız bir sonla karşılaştığı anlamına geliyor.

Drone Wars grubunun Kasım ayında WK036'nın düşmesini gün ışığına çıkaran anti-drone kampanyacısı Chris Cole, "Watchkeeper programının paranın karşılığını verip vermediği konusunda" sorulması gereken "ciddi sorular" olduğunu söylüyor.

Bu arada askeri yorumcular, Ukrayna'da görüldüğü gibi, savaş alanı keşiflerinin artık pahalı uçak boyutundaki İHA'lar yerine ucuz tüketici sınıfı insansız hava araçları tarafından yapıldığı konusunda uyarıda bulunuyorlar.

Eski bir ordu subayı olan Hamish de Bretton-Gordon, "Bu büyük insansız hava araçlarının önlerinin kesilmesi ve düşürülmelerinin çok kolay olması nedeniyle günlerini doldurup doldurmadıkları sorgulanmalıdır" diyor.

Ukrayna'daki savaş alanı deneyimi, DJI Mavic gibi küçük ve ucuz dronların cephe birliklerinin elinde nasıl kullanılabileceğini gösteriyor.

Cephedeki askerler tarafından ev yapımı olarak üretilen ve yönlerini bulmak için GPS ya da uydulara bağımlı olmayan daha ucuz araçlar da aynı derecede faydalı olduklarını kanıtlıyor.

Yerleşik kameralarıyla bu kendin yap "birinci şahıs görüşlü" dronlar keşif ve hatta saldırı görevleri için kullanılabilir, düşman mevzilerine nokta atışı isabetle el bombaları atabilir.

İşçi Partili Savunma Bakanı John Reid'in 2005 yılında sipariş ettiği 800 milyon sterlinlik "uygun fiyatlı çözüm" olarak lanse edilen Watchkeeper'ın maliyeti bu rakamı yarım milyar sterlin aştı.

Savunma Bakanı James Cartlidge Haziran ayında Watchkeeper'ın Aberporth ve Boscombe Down'daki havaalanlarının iyileştirilmesini de içeren 1.351 milyar sterline mal olduğunu doğruladı.

Bu yılın başlarında Parlamento'nun Savunma Komitesi ile temasa geçen bir ihbarcı, Watchkeeper'ın "sadece Thales'ten tedarik edildiğine" dikkat çekti.

Leicester yakınlarındaki bir tesiste insansız hava araçları üreten ve bunların bakımını da üstlenen Fransız merkezli şirket, yorum talebine yanıt vermedi.

Maliyetine ilişkin soru işaretleri sürerken, Watchkeeper'ın modern çağda amaca uygun olup olmadığına ilişkin başka sorular da gündeme geliyor.

Emekli bir albay olan De Bretton-Gordon, her biri birkaç bin sterline mal olan ucuz insansız hava araçlarının (Watchkeeper'ın 5.2 milyon sterlinlik birim fiyat etiketinin aksine) Rusya-Ukrayna savaşında oldukça yetenekli olduğunu kanıtladığını söylüyor.

"Ukrayna'nın topçusu bugünlerde çok etkili çünkü neredeyse atılan her Ukrayna top mermisinin diğer ucunda saldırıyı işaretleyen bir drone var" diye gözlemde bulunuyor.

İşçi Partisi milletvekili Kevan Jones ekliyor: "Ukrayna kuvvetleri Watchkeeper'ın pek çok kabiliyetinin çok daha düşük bir maliyetle sağlanabileceğini gösterdi."

Topçu hedeflerini silahsız olarak tespit etmek, Watchkeeper'ın doldurması gereken boşluğu dolduruyor.

Ancak ordu kaynakları insansız hava aracının mükemmel olmayan hava koşullarında uçurulamayacağını doğruluyor.

Watchkeeper "sadece görsel meteorolojik koşullara" uygun, ancak savaşlar güneşin parlamasını beklemiyor.

Kasım ayında düşen drone, New Mexico'nun Organ Dağlarının birkaç mil güneydoğusundaki bir uçak pistinden uçuruluyordu.

Son kazanın ayrıntıları Savunma Bakanlığı (MoD) tarafından açıklanmadı ve aradan sekiz ay geçmesine rağmen bir iç soruşturmanın halen devam ettiği doğrulandı.

Savunma Bakanlığı sözcüsü, "Olay sonucunda herhangi bir yaralanma ya da altyapı hasarı meydana gelmemiştir" dedi.

"Her uçak kazasında olduğu gibi rutin olarak bir soruşturma yürütülmektedir. Daha fazla spekülasyon yapmak uygunsuz olacaktır."

Defence Analysis bülteninin editörü Francis Tusa, Watchkeeper'ın kökenlerinin Afganistan Savaşı dönemindeki servisler arası politikalarla yakından bağlantılı olduğunu belirtiyor.

Tusa, Taliban'ın uçaksavar füzelerine çok az erişimi olduğu için, askeri düşünce insansız hava araçlarını tercih etmeye başlayana kadar insansız hava aracı kullanmanın Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin ilgisini çekmediğini söylüyor.

Bu tür insansız hava araçları ilgi duyulan bir nokta üzerinde saatlerce dolaşabilir ve RAF'ın Tornado gibi geleneksel hızlı jetlerinden daha ucuza mal edilebilirdi.

"Bu bir nevi Watchkeeper'ı öldürdü" diyor Tusa, "çünkü RAF 'Watchkeeper'a daha fazla para harcamaktansa bize para verin, biz de [silahlı MQ-1] Predator alalım' dedi."

Silahsız gözlem insansız hava aracı için harcanan 1.35 milyar sterlinin, bugün hem Ukrayna hem de Rus askerlerinin insansız hava araçlarını kullanmasına benzer şekilde, 275,000 tüketici sınıfı araç satın almak için harcanabileceği esprisini yapıyor.

Watchkeeper'ın maliyet etkinliğine ilişkin vaatler gerçekleşmedi.

Projenin orijinal planının bir parçası da genç Kraliyet Topçu askerlerinin insansız hava araçlarını uçurarak pilot eğitimi ve maaşlardan tasarruf etmeleriydi.

Bu tür cimrilikler geri tepti. Topçuların özel drone birimi 47 Alay'da 2019'dan bu yana pilot eksikliği yaşanıyor.

Silahlı Kuvvetler Maaş İnceleme Kurulu, ordu komutanlarından pilot açığını gidermek için alayın pilotlarına 30.000'er sterlin ikramiye vermelerini istedi.

APRB 2022 yıllık raporunda "Savunma Bakanlığı, ek ücretlendirme tedbirleri olmadan işgücü sayısında bir artış sağlanamayacağı sonucuna vardı" dedi.

Savunma şefleri personel eksikliğiyle mücadele ederken bile, silahsız İHA modern savaş alanlarında zorlanabilir.

Watchkeeper'ın kendisini vuramayacak düşmanlara karşı kullanılmak üzere optimize edildiğini hatırlatan de Bretton-Gordon, Afganistan'daki hava muhalefeti eksikliği ile Ukrayna'daki uçaksavar silah yığınını karşılaştırıyor.

"Afganistan ve Irak'ın üzerindeki açık gökyüzünde neredeyse hiçbir engelle karşılaşmadan operasyon yapabiliyordunuz" diyor.

"Bu durum İngilizlerin son 20 yıldır savaştan ziyade isyanla mücadeleye odaklanmasına ve sofistike hava savunması olmayan bir düşmanla savaşmasına dayanıyor."

Düşmanın hava savunmasının olmaması bile Watchkeeper'ların imha edilmesini engelleyemedi.

Son dokuz yılda meydana gelen kazaların hiçbiri düşmanca bir eylemden kaynaklanmadı, hatta savaş bölgesinde bile gerçekleşmedi.

2014'ün sonlarında Afganistan'daki Camp Bastion'a yapılan göstermelik bir konuşlandırmada üç Watchkeeper üç haftalık bir süre içinde 146 saat uçtu - her bir makine için ortalama dört buçuk günlük operasyon.

Westminster'da insansız hava aracı programının kamuoyu tarafından yakından incelenmesi gerektiği konusunda fikir birliği oluşuyor.

"Teoride Watchkeeper son derece yetenekli bir sistem ve gelecekteki İngiliz Ordusu için önemli bir varlık," diyor Muhafazakar bir milletvekili ve Parlamento'nun savunma alımları alt komitesinin başkanı Mark Francois.

"Ancak, geliştirme aşamasında o kadar fazla spesifikasyona tabi tutuldu ki, hizmete girmesi yıllar aldı ve ayrıca askeri bir bakış açısıyla belirgin bir şekilde optimal olmayan bir şekilde çökme gibi talihsiz bir eğilimi var."

Komitesinin ihbarcısı, sorunlu uçağın karşılaması gereken 1.910 ayrı gereksinim olduğunu öne sürdü.

"Bu başarısız program" için ne kadar kamu parası harcandığından yakınan İşçi Partisi Milletvekili Kevan Jones, Savunma Bakanlığı'nın "Watchkeeper'ın en temel gereksinimi olan uçuşu neden gerçekleştiremediği konusunda cevaplaması gereken ciddi sorular" olduğunu söylüyor.

Düşen insansız hava aracı WK036 gibi, bu sorular da yakın zamanda uçup gitmeyecek.