İran dini lideri Hamaney'in halefi Reisi mi olacak?

Kovid-19'un İran'ı hallaç pamuğu gibi attığı günler geride kalsa da bu soru bütün Şii fırkaları arasında kapalı kapılar ardında dinlendirilmeye başlandı.

İran'ın dini lideri Hamaney'in 83 yaşına basması ve hastalıklarla mücadele etmesi herkesi endişelendiriyor. Özellikle dini liderlere ve Şii mezhebine ülke genelinde alınan tavır Hamaney'in yerine geçecek kişinin sert mi yoksa yeni dünyaya uyum sağlayan bir lider mi olması gerektiği konusunda herkesin kafası karışık.

İran Devrimi lideri Ruhullah Humeyni tarafından geliştirilen ve rejimin temel ideolojisi olan velayet-i fakih müessesinin devamı için şimdiki İran Dini Lideri Hamaney yerine bir halef arıyor.

İran dini lideri Ali Hamaney'in kendi yerine halef bulma çabaları devam ediyor. İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin Hamaney'in yerine geçebileceği iddia edildi.

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin siyaset basamaklarından hızlı yükselmesi ve Hamaney ile diyaloğu, dini liderin Reisi'yi kendi yerine yetiştirdiği spekülasyonları artırdı.

Ancak yönetime başlayalı daha bir yıl olmasına rağmen Reisi'ye yönelik eleştiriler artıyor ve seleflerinin zamanının çoğunu tüketen kritik dosyalardan kopmuş görünüyor.

Reisi cumhurbaşkanı olduğunda, birçok gözlemci özgeçmişinden dolayı Hamaney'in varisi olduğunu öne sürdü.

İbrahim Reisi, İran'da kariyerinde ilk yargı ardından cumhurbaşkanı olan hükümetin iki kolunu da bilen ender kişilerden birisi.

Ancak Reisi'nin İran'ın yeni ruhani lideri olması için önünde çözmesi gereken ciddi dosyalar var.

Reisi cumhurbaşkanı olduğunda, birçok gözlemci özgeçmişinden dolayı Hamaney'in varisi olduğunu öne sürdü.

İbrahim Reisi, İran'da kariyerinde ilk yargı ardından cumhurbaşkanı olan hükümetin iki kolunu da bilen ender kişilerden birisi.

Ancak Reisi'nin İran'ın yeni ruhani lideri olması için önünde çözmesi gereken ciddi dosyalar var.

Reisi'nin merhale taşları: Ekonomi ve siyaset

Reisi'nin cumhurbaşkanı olarak ilk yılındaki sorunlarını kategorilere ayırabiliriz; Muhafazakar eleştiriler ve ekonomik belirsizlik bunların en başında geliyor.

İran siyaset kurumundaki muhafazakar unsurlar, Reisi'nin geçen yılki performansını eleştirerek, cumhurbaşkanlığı makamının zayıf kaldığını iddia etti.

Muhafazakar politikacılar, Reisi'nin ekonomiyi anlamadığından ve Parlamento Başkanı Muhammed Bagher Ghalibaf ile cumhurbaşkanı arasında artan gerilimlerden şikayet ediyor.

Muhafazakar Jomhouri Eslami gazetesi, Reisi'yi ekonomik sorunları çözemezse istifa etmeye çağırdı.

İbrahim Reisi'nin başa geçerken verdiği, yılda bir milyon iş kaynağı sağlama, enflasyonu düşürme ve Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'yı yüzde 8 büyütme hedefleri yaptırımların ortasında imkansız gibi görünüyor.

18 ile 35 yaş arasındaki İranlıların işsizlik oranı geçen seneye göre yüzde 1 artarak yüzde 16.6 oldu.

Aynı dönemde, 15 yaş ve üstü İranlılar için işsizlik oranı yüzde 9,2'ydi bu yıl ise yüzde 0,4'lük bir artış meydana geldi.

21 Haziran'da aylık enflasyon yüzde 12,2'den yüzde 52,5'ye fırladı.

Çalışma, Refah ve Sosyal İşler Bakanı Hojjatollah Abolmaleki, suçlamalardan kaçınmak için Haziran ayında istifa etmek zorunda kaldı.

Dünya ile diyalog sıkıntısı

İbrahim Reisi 2015 Nükleer Anlaşması'na geri döneceklerini beyan etmesine rağmen bunu yapmadı. Reisi bahane olarak "güçlü bir hükümet" olmadığını dile getirdi.

Reisi yaptırımları kaldırtmak için bunun öncelikli bir adım olduğunu biliyordu. İran Cumhurbaşkanının Dini lider Hameney'in politikalarını uygulayan makam olmasından da anlaşıldığı üzere Hamaney nükleer anlaşmaya bu şartlarla dönmek istemiyor.

Bununla birlikte, Reisi nükleer dosyaya selefine göre daha az ilgi gösterdi..

Eski Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Tahran ziyaretleri sırasında Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) genel müdürü ile görüştüğü halde Reisi görüşmedi. Bunun yerine Reisi, başkan yardımcısı ve Atom Enerjisi Kurumu başkanı, dışişleri bakanı ve bu temasları yürütmek için başkan yardımcısına güvendi.

Bu, Reisi'nin yabancı yetkililerle düzenli toplantılar yapmadığı anlamına gelmiyor. Örneğin, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile düzenli olarak görüştü. Ancak Batılı liderlerle ilişkisi eksikliği var.

1989'dan bu yana, Hamaney yönetiminde hiçbir başkan görevden sağ salim çıkmadı. Her biri başkanlık ofisinden ayrıldı, görevden alındı ve küçüldü.

Ancak şimdiye kadar Hamaney, Reisi'ye karşı herhangi bir memnuniyetsizliğini kamuoyu önünde dile getirmedi. Esed'in ziyareti sırasında "İran İslam Cumhuriyeti'nin başkanı ve yönetimi de gerçekten canlı" diyerek Reisi'yi defalarca övdü.

Bu muhtemelen, Reisi'nin bazı seleflerinin aksine, kendisiyle Hamaney arasında su sızmaması için çaba sarf etmesinin bir tezahürü .

Uzmanlar Reisi'nin büyük ödül olarak kabul edilen dini liderliğe sahip olabileceğini düşündürüyor.