İşgal ve su altında Herson

Dünya üç gündür Ukrayna’nın Herson bölgesinde Rus işgali altında bulunan Nova Kahovka barajının patlatılmasını konuşuyor. Kremlin’in oluşturduğu algı operasyonu sayesinde tartışmalar daha çok “barajı kim patlattı” sorusu üzerinde yoğunlaşmış ve bu soru etrafında oluşturulmuş puslu hava Herson’da yaşanan insani ve çevresel felaketin önünü kapatmış durumda…

Rusya’da “yabancı ajan” statüsünde bulunan Meduza, Herson’daki insani durumu gözler önüne seren röportajlara yerdi. O makaleyi gdh.digital okurları için tercüme ettik.

6 Mayıs’ta Kahovka Hidroelektrik Santralinin patlaması gerek Ukrayna’nın kontrolü altında, gerekse de Rusya’nın işgali altında bulunan çok geniş ölçekte arazinin su altına kalmasıyla sonuçlandı. Ukrayna tarafı hemen kurtarma operasyonuna başladı. İşgal yönetimi ise kazaya ancak birkaç saat sonra ve oldukça tuhaf şekilde tepki verdi – büyük tahliye operasyonuna gerek olmadığını duyurdu.

Yalnız günün sonlarına doğru Rus yetkililer su altında kalan bölgelerden insanların tahliyesi için planın “oluşturulduğunu”, Rusya Olağanüstü Haller Bakanlığı’nın “gerekli görüldüğü” durumda insanları tahliye etmeye hazır olduğunu, ancak tahliye edilmek isteyen insanların az olduğunu bildirdiler. Bu süre zarfında işgal altında bulunan bölgelerdeki insanlar kendi güçleri ile kendilerini ve komşularını kurtarmak için uğraşıyorlardı.

Meduza’ya konuşan insanların anlattığına göre, Rus askerleri, Rusya vatandaşlığı almamış insanların batan kasabalardan çıkmalarına izin vermedi. 7 Haziran’da Oleşki şehrinin belediye başkanı, en az üç kişinin hayatını kaybettiğini duyurdu. 8 Haziran sabahı ise Nova Kahovka’da en az 5 kişinin öldüğü ortaya çıktı.

Şehirlerde ve kasabalarda su zamanla yükselmeye başladı. Yerli sakinlerin Meduza’ya anlattığına göre, 6 Haziran sabahı baraj patladığında kendisinin nispeten güvenli yerde bulunduğunu düşünenler bile birkaç saat sonra kendilerini bataklığın içinde buldular.

Kremlin’in işgal altında bulunan bölgeye atadığı sözde Vali Vladimir Saldo’nun verdiği bilgilere göre, felaket bölgesinde toplamda 22-40 bin arası insan yaşıyor. Ancak Saldo, bu rakamın tüm Herson’u mu, yoksa Rus işgali altında bulunan bölgeyi mi kapsadığını söylemedi.

Selin yaklaştığını ilk hissedenler evleri ovada bulunanlar oldu. Bunların arasında Nova Kahovka’nın 70 kilometre uzaklığında bulunan Oleşki kenti de vardı. Rus işgaline kadar Oleşki’de yaşayan, sonra ise Almanya’ya taşınan, ancak ailesi halen daha Oleşki’de bulunan İrina anlatıyor:

Sel baskınıyla birlikte mobil iletişim kesilmiş. Oleşki’de yaşayan arkadaşı ile yalnız 6 Haziran akşamı telefonla konuşmayı başaran Kristina anlatıyor:

Nova Kahovka’ya 80 kilometre mesafede bulunan Kardaşkinko köyü de 6 Haziran gecesi batmaya başladı. İnsanlar daha fazla su gelmeyeceğini düşünerek henüz batmamış evlerinde uyudular. Onların arasında Lyudmila’nın yaşlı kayınvalidesi de vardı. Lyudmila’nın anlattığına göre, kayınvalidesi ve yedi komşusu evin ikinci katında uyudular, sabah kalktıklarında evin ilk katı su altında kalmıştı.

İnsanlar bu duruma asla hazırlıklı değillerdi, yanlarında içecek su, yemek bile yoktu. 7 Haziran akşamı onlarla iletişim henüz mümkündü, ancak telefonların şarjı tamamen bitti ve bağlantı kesildi. Lyudmila, kayınvalidesini köyden çıkmaya ikna edemediği için çok üzgün:

7 Haziran akşamı Rusya Devlet Başkanı’nın Sözcüsü Dmitri Peskov açıklama yaparak Putin’in nihayet Olağanüstü Haller Bakanlığı’na kurtarma emri verdiğini açıkladı.

İrina’nın ailesinin Oleşki’deki evi tamamen battı. Salı gününe kadar ulaşılamayan aileyi İrina’nın kardeşi su çatıya ulaşınca zorla kendi gücüyle kurtarabildi. İrina’nın anlattığına göre, ailesi ile birlikte 20 kişi şu an şehrin su baskını olmayan kısmında bir evde bulunuyorlar, ancak yemekler, suları yok:

İrina’nın Oleşki’deki tanıdıkları arasında ölenler de var. Bu insanların çoğunluğu yaşlı ve onlar 7 Haziran gecesi evlerin çatılarına çıkmak istedikleri sırada boğularak öldüler.

Oleşki’de ölenlerin olduğunu “Vajnıe İstorii” sitesine konuşan kent sakinleri de doğruluyor: “Cesetler suda yüzüyor. İnsanları çatılardan sel sürükledi”.

Oleşki sakini Arkadi Kasım 2022’de çatışmalar başladığında kentten ayrıldı. 75 yaşındaki babası ise evini terketmek istemedi, bahçesine bakacağını söyledi. Baraj patladıktan sonra ev de, bahçe de, araba da su altında kaldı.

Arkadi, babasına ulaşamadığını söylüyor – Rusya numarası Salı gününden beri cevap vermiyor. Arkadi, daha sonra arkadaşları aracılığıyla babasının 7 Haziran gecesini çatıda geçirdiğini ve hastalandığını öğrenmiş. Tahliye için uğraşan kent sakinleri yaşlı adama ulaşarak hastaneye kaldırmışlar.

Oleşki ve komşu yerleşim birimlerinde çok sayıda hayvan da selde öldü. Özellikle bahçelerde bağlı olan köpekler kurtarılamadı. İnternette Oleşki ve diğer kentlerde suyun yükseldiğini gösteren görüntüler yayılmaya başlayınca yerli Telegram kullanıcıları insanlardan bağlı hayvanları açmalarını rica ettiler. Çoğu evde ise insanlar kendilerini kurtarırken kedilerini, kuşlarını kurtaramadılar.

Baraj patladıktan sonraki ilk saatlerde Nova Kahovka’daki “Kazkova Dibrova” hayvanat bahçesinde bulunan yüzlerce hayvan kafeslerde boğularak öldü. Hayvanat bahçesinin sosyal medya sayfasında yapılan açıklamada hayvanları tahliye etmenin mümkün olmadığı bildirildi:

Hayvanları ilk saatlerde kafeslerden çıkartmaya ise Rus askerler izin vermediler. Nova Kahovka Belediye Başkanı Vladimir Kovalenko’nun sözlerine göre, Rus askerleri yalnız öğlen saatlerinde, artık su kritik düzeyde yükseldikten sonra hayvanat bahçesi çalışanlarının içeri girmelerine izin verdiler. O saatlerde ise yalnız birkaç kuşu kurtarmak mümkün oldu.

Rusya tarafından atanan sözde belediye başkanı Vladimir Leontyev ise hayvanat bahçesinin daha 2022’de taşındığını, hiçbir hayvan kalmadığını iddia etti, ancak hiçbir kanıt göstermedi. Oysa hayvanat bahçesinin İnstagram sayfasında Mart 2023’de “hayat devam ediyor” başlığıyla hayvanların video ve fotoğrafları duruyor.

Oleşki sakinleri, daha su seviyesi kritik düzeye ulaşmadan batan şehirden kendi güçleri ile çıkmaya çalışmışlar. Ancak onlara izin verilmemiş. İrina’nın anlattığına göre, Rus askerleri buna izin vermemiş. Halen daha Oleşki’den sadece Rusya vatandaşlığı alanların tahliyesine izin veriliyor:

Şehirden çıkmanın imkansızlığını yerli sakinler Telegram kanallarında da yazıyorlar. Meduza’ya konuşan Kristina ise

diyor.

Şehir sakinler ve onların yakınları kime başvuracaklarını bilmiyorlar. Kayınvalidesini Kardaşinko köyünden çıkartamayan Lyudmila, çaresizliğini şu sözlerle anlatıyor:

Rus ordusu 8 Haziran’da tahliye operasyonlarının sürdüğü sırada Herson’un su altında kalan bölgelerine topçu sistemlerinden ateş etti. Ukrayna yönetimi, o bölgelerde tahliye operasyonlarını durdurmak zorunda kaldı. Ukrayna Başsavcılığı, ateş sonucu bir kişinin öldüğünü, iki kişinin yaralandığını duyurdu.

Rus kurtarma ekipleri ile ise iletişim kurmak imkansız.

İşgal altındaki bölgelerde yaşayan Ukraynalılar kendileri tahliye operasyonu organize etmeye çalışıyorlar. İnsanlar küçük kayıklarla çatılarda kalanları toplayıp suyun az olduğu bölgelere taşıyor. Su baskınına maruz kalmayan bölgelerde yaşayan insanlar da Telegram’da hesaplar oluşturarak koordinasyon sağlamaya ve kendi evlerinde mahsur kalanlara ulaşmaya çalışıyorlar. Gönüllüler aldıkları adres bilgileriyle insanlara ulaşmaya çalışıyor. Yaroslav Vasilyev anlatıyor:

Lyudmila’nın anlattığına göre, gönüllüler büyük tehlike altında çalışıyor:

“Karaya” – şimdi su altında olmayan kısımlar böyle adlandırılıyor - tahliye edilen insanlar nerede yaşayacaklarını bilmiyorlar. “Karada” yaşayan insanlar tahliye edilenleri yerli Telegram kanalları aracılığıyla evlerinde misafir olmaya davet ediyorlar. Meduza’ya konuşan insanlar, Oleşki’de uzun süre kalmanın imkansız olduğunu bildiriyorlar. Çünkü artık suyu bile içmek mümkün değil…