Karadeniz üzerinde ABD ve Rusya arasında yaşanan İHA krizi ve artan gerilim

Karadeniz üzerinde Rusya'ya ait iki Su-27 savaş uçağı ve ABD'ye ait bir MQ-9 Reaper insansız hava aracı arasında yaşanan gerilim, hem ABD hem de Rusya arasında diplomatik süreci tetikleyen hareketli saatler yaşanmasına neden oldu.

Olayın gerçekleşmesinin hemen ardından ABD ve Rus yetkililer, "çarpışmayla" ilgili birbirleri ile çelişen açıklamalar yaptı ve her iki ülke yetkilileri de diğer ülkeyi suçladı.

Pentagon sözcüsü, ABD Savunma Bakanlığı'nın gizliliği kaldırabileceği ve "çarpışmaya" ilişkin elindeki video görüntülerini yayınlayabileceği olasılığını gündeme getirdi.

Diğer yandan savunma yetkilileri, insansız hava aracının kurtarılmadığını açıkladı. Pentagon, MQ-9 Reaper insansız hava aracının enkazının veya parçalarının bulunması için bir çalışma olup olmadığını ise açıklamadı.

ABD ne dedi?

Pentagon ve ABD Avrupa Komutanlığı, iki Rus Su-27 uçağının Karadeniz üzerinde rutin gözetleme görevi yürüten MQ-9 Reaper insansız hava aracı üzerine yakıt boşalttığını açıkladı.

Rus jetlerinin 30 ila 40 dakika boyunca birkaç kez insansız hava aracının etrafında uçtuğu ve ardından Rus uçaklarından birinin MQ-9'un pervanesine çarparak İHA'nın uluslararası sulara düşmesine neden olduğu iddia edildi.

ABD Hava Kuvvetleri Avrupa ve Afrika Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral James Hecker, Rus jetinin hareketlerinin “neredeyse her iki uçağın da düşmesine neden olacağını” belirterek, yaşanan olaydan tamamen Rusya'nın sorumlu olduğunu belirtti.

Amerika Birleşik Devletleri Avrupa Komutanlığı'ndan (EUCOM) yapılan yazılı açıklamada;

Rus Su-27’lerinden biri MQ-9’ın pervanesine çarptı. ABD Kuvvetleri MQ-9’u Karadeniz’de uluslararası sulara düşürmek zorunda kaldı. Çarpışmadan önce Su-27 uçağı düşüncesizce, çevreye zarar vererek, gayri profesyonel bir şekilde MQ-9’un üzerine yakıt püskürttü ve önünde uçtu. Bu olay güvensiz ve gayri profesyonelliğin yanı sıra beceriksizliğin göstergesidir.

ifadelerine yer verildi. 

Pentagon sözcüsü Brig ise, çarpışmanın muhtemelen Rus savaş uçağına da zarar verdiğini, ancak Su-27'nin iniş yapabildiğini belirtti.

Pentagon ayrıca, ABD'ye ait sözkonusu insansız hava aracının Ukrayna topraklarından "çok uzak" olduğunu belirtti.

Çarpışmanın bir kaza mı yoksa kasıtlı mı olduğu net değil, ancak her iki taraf da Rus uçağının insansız hava aracını engellemeye çalıştığı konusunda hemfikir.

Rusya ne dedi?

Rusya Savunma Bakanlığı, ABD insansız hava aracının Rusya sınırı yakınlarında uçtuğunu ve Rus yetkililer tarafından yasak ilan edilen bir bölgeye izinsiz girdiğini belirterek, Rus ordusunun bu nedenle ABD insansız hava aracını engellemek için hamle yaptığını iddia etti.

Rusya Savunma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada; ABD insansız hava aracının keskin manevra sonucu irtifa kaybederek kontrolsüz uçuşa geçtiği ve su yüzeyine çarptığı iddia edildi.

Rusya, 2014'te Kırım'ın ilhak edilmesinden bu yana, ABD gözetleme uçaklarının Rusya tarafından yayınlanan bildirimleri görmezden gelerek sınırlarına çok yakın uçtuğunu iddia ediyordu. Rusya bu nedenle Kırım yakınlarındaki geniş hava sahasını uçuşlara yasak bölge ilan etmişti.

Rusya Savunma Bakanlığı ayrıca, Rus uçağının insansız hava aracını durdurmak için engelleme yaptığını ancak herhangi bir silah kullanılmadığını belirtti.

Diplomatik gelişmeler

Yaşanan gerilim, iki ülke arasında diplomatik hamleleri tetikledi.

ABD Dışişleri Bakanlığı, Rusya Büyükelçisi Anatoly Antonov'u, Avrupa Dışişleri Bakan Yardımcısı Karen Donfried ile görüşmeye çağırdı.

Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Ned Price;

İnsansız ABD uçağının düşürülmesine neden olan bu güvensiz, profesyonelliğe aykırı müdahaleye güçlü itirazlarımızı iletmek için yine üst düzey seviyelerde Ruslarla doğrudan temasa geçiyoruz.

açıklamasında bulundu.

Beyaz Saray Ulusal Güvenlik sözcüsü John Kirby ise yaptığı açıklamada; 

Bu profesyonelce olmayan gelişme ile ilgili endişelerimizi en üst düzeyde dile getireceğiz.

ifadelerini kullandı.

Daha önce yaşandı mı?

2020 yılında Rus jetleri, Karadeniz üzerinde uçan bir Amerikan B-52 bombardıman uçağının 100 fit kadar yakınında uçarak, bombardıman uçağının türbülansa girmesine neden olmuştu.

Rus jetleri ayrıca, 2021 yılında büyük bir tatbikata katılan ABD Donanma destroyeri USS Donald Cook'u taciz etmişti.

Rusya'nın geçen yıl Ukrayna'yı işgaline kadar, ABD savaş gemileri Rusya'nın 2014'te Kırım'a saldırmasına yanıt olarak Karadeniz sularında daha sık konuşlandırılmaya başlamıştı.

MQ-9 Reaper

MQ-9 Reaper, iki kişilik bir yer ekibi tarafından uzaktan kumanda edilen bir insansız hava aracıdır. Sistem; bir yer kontrol istasyonu ve uydu ekipmanından oluşur ve 66 fit kanat açıklığına sahiptir.

Özellikle Irak ve Afganistan savaşları sırasında gözetleme ve hava saldırıları için rutin olarak kullanılan MQ-9 Reaper, silahlı veya silahsız olarak havalanabilir. Hellfire füzeleri ve diğer sofistike mühimmatlar da dahil olmak üzere sekiz adede kadar lazer güdümlü füze taşıyabilir ve yaklaşık 24 saat boyunca hedeflerin üzerinde dolaşabilir.

Yaklaşık 36 fit uzunluğunda, 12 fit yüksekliğinde ve 4.900 pound ağırlığında olan MQ-9 Reaper, 50.000 fit yüksekliğe kadar uçabilir ve yaklaşık olarak 1.400 deniz mili menzile sahiptir.

İlk olarak 2007'de faaliyete geçen MQ-9 Reaper, ABD Hava Kuvvetleri'nin daha önce kullandığı Predator insansız hava araçlarının yerini aldı.

Her MQ-9 Reaper'lar ABD için yaklaşık olarak 32 milyon dolara mal olmaktadır.