Kiev'deki çocuk hastanesi vuran Rus Kh-101 füzesi Batı yapımı parçalarla dolu

Pazartesi günü kanser hastanesini vurmadan bir saniye önce kameralara yakalanan Kh-101, Rusya'nın en gelişmiş seyir füzelerinden biri ve Ukrayna'ya karşı yoğunlaştırdığı hava saldırıları için kritik öneme sahip.

Rusya, Vladimir Putin'in 2022'deki geniş çaplı işgali öncesine kıyasla neredeyse sekiz kat daha fazla Kh-101 üretiyor - ve hala başta ABD olmak üzere batılı ülkelerden gelen parçalara bağımlı.

Kiev'deki KSE Enstitüsü'nde yaptırımlar üzerine araştırma yapan Olena Bilousova, "Batı teknolojisi, terör saldırılarının zor durumdaki hava savunmamızı aşmasını sağlayan bu daha akıllı füzeleri üretmelerine olanak tanıyor" dedi.

Yaptırımlar Rusya'yı bazı gelişmiş bileşenlerden mahrum bırakmış olsa da Kremlin'in savunma sektörü mikroişlemcilere ve askeri kullanım için tasarlanmamış diğer ileri teknolojilere yöneldi.

Bu geçiş, Ukrayna'nın Ocak ayında ateşlenen bir Kh-101 füzesi üzerinde yaptığı ve füzenin içinde 16 adet Batı yapımı elektronik parça bulunduğunu ortaya koyan analizde görülebilir.

Bileşenlerden ikisi İsviçre merkezli STMicroelectronics tarafından, geri kalanı ise Texas Instruments, Analog Devices ve Intel gibi ABD'li çip üreticileri tarafından üretilmişti.

Ürünlerin tamamı sivil kullanım için tasarlanmış olup bazıları oldukça eskidir.

Financial Times'ın Rusya'daki dosyalar üzerinde yaptığı analiz, 2023 yılında Rus şirketlerinin Ocak Kh-101'de kullanılanlarla aynı parçaları açık piyasadan satın alarak ve Çin üzerinden ithal ederek nasıl elde edebildiklerini gösteriyor.

Rus belgelerinde parçaların Batılı üreticiler tarafından üretildiği belirtilse de, hepsinin Çin, Malezya, Filipinler, Tayvan veya Tayland'da üretildiği listelenmiştir.

Tek bir enkazın analizi, Rusya'nın dışa bağımlılığının boyutunu muhtemelen olduğundan az gösterecektir.

Ukrayna Cumhurbaşkanlığı Ofisi'nin FT'ye sağladığı analize göre, eksiksiz bir Kh-101 50'den fazla farklı yabancı üretim parça içerebilir.

Yetkililere göre, Pazartesi günü Ukrayna genelinde altyapıya, ticari ve konut binalarına düzenlenen geniş çaplı saldırıda en az 41 sivil öldü ve 190'dan fazla kişi de yaralandı.

Rusya hastanenin hedef alındığını reddetti ve kanıt olmaksızın Ukrayna'nın hastaneyi ABD ve Norveç tarafından tedarik edilen NASAMS hava savunma sistemiyle vurduğunu iddia etti.

Interfax'a göre Putin'in sözcüsü Dmitry Peskov gazetecilere yaptığı açıklamada Rusya'nın sadece "[Ukrayna'nın] askeri potansiyeli ile ilgili olan kritik altyapı ve askeri hedeflere" saldırı düzenlediğini söyledi.

Ancak Tufts Üniversitesi Fletcher Hukuk ve Diplomasi Okulu'nda misafir akademisyen olan Pavel Luzin şunları söyledi:

"Rus füzeleri neredeyse her zaman Rus ordusunun hedeflediği yere düşer. Eğer bir Rus füzesi bir hastaneyi vurduysa, bu Rus ordusunun bir hastaneyi hedef aldığı anlamına gelir."

Rus devlet haber ajansı RIA Novosti'ye göre Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zakharova, Ukrayna'nın "yerleşim bölgelerine kasten hava savunma sistemleri yerleştirdiği" için hatalı olduğunu söyledi ve Artem mühimmat fabrikasının, bir savunma bakanlığı kompleksinin ve birkaç askeri depolama tesisinin hastaneye "yürüme mesafesinde" olduğunu sözlerine ekledi.

Oslo Üniversitesi'nde doktora araştırması yapan Fabian Hoffmann'a göre, füze hedefine yaklaşırken çekilen görüntüler, bunun bir Kh-101 olduğuna dair "kesinlikle hiçbir şüphe" bırakmadı ve hava savunma sistemleri tarafından rotasından çıkarıldığına dair hiçbir kanıt olmadığını ekledi.

Görüntü Kh-101'in kendine özgü kanatlarını, burnunu, yuvarlak kutu şeklindeki gövdesini ve dışarıdan monte edilmiş turbofan motorunu açıkça göstermektedir.

Kiev'in ABD yapımı Patriot ve Nasams hava savunma sistemlerine ait herhangi bir füze ya da Kh-101'de herhangi bir hasar izine rastlanmamıştır.

Hoffmann, "Rusya Kh-101'leri askeri hedefler ve sivil hedefler için kullandı," dedi.

"Bu, düşmanı bu tesisleri yeniden inşa etmeye zorlayarak ona bir fırsat maliyeti yüklemekle ilgili. Ancak bu aynı zamanda halkı terörize etmek ve moralini bozmakla da ilgilidir."

Putin'in tam ölçekli işgal emrini vermesinden bir yıl önce, 2021'de Rusya sadece 56 Kh-101 füzesi üretmişti.

Bir İngiliz savunma düşünce kuruluşu olan Royal United Services Institute tarafından geçen ay yayınlanan bir rapora göre, Kremlin'in silah fabrikalarını gece gündüz vardiyalı olarak çalıştırmasının ardından Rusya geçen yıl 420 adet Kh-101 üretti ve bu sayı neredeyse sekiz kat arttı.

ABD'nin Rusya'nın savunma sanayii tedarik zincirlerini çökertme çabaları, gelişmiş Batı teknolojisinin tedarikini daha da zorlaştırdı ve üreticileri, genellikle askeri kullanım elektroniğinde talep edilen esnekliğe ya da korumaya sahip olmayan sivil bileşenlere yönelmeye itti.

"Batı'nın yaptırımları işe yarıyor. Putin en sofistike silahları üretemiyor," diyen Ukrayna Ulusal Güvenlik ve Savunma Konseyi Sekreteri Oleksandr Lytvynenko, Pazartesi günkü saldırıdan önce Financial Times'a verdiği röportajda şunları söyledi:

"Rusya büyük miktarlarda füze üretebiliyor" diye de ekledi.

"Ancak çoğunun kalitesi çok düşük."

Lytvynenko'ya göre isabetlilik önemli olsa da Rus ordusu için bir zorunluluk değil.

Moskova hedefini vursun ya da vurmasın, amaçlanan hedefe her zaman en azından kısmen ulaşılır: "terör yaratmak".

Hoffmann'ın tahminine göre Rusya'nın seyir füzelerindeki başarısızlık oranı yüzde 20'ye kadar çıkabiliyor çünkü kaçak parçalar hatalı güdüm sağlıyor, ses altı uçuşun zorluklarıyla baş edemiyor ya da fırlatmayı tamamen engelliyor.

Ancak Ukrayna'nın aşırı zorlanan hava savunması, Rusya'nın 38 füze ateşlediği Pazartesi günkü gibi büyük saldırılarla baş etmekte hala zorlanıyor.

Ukrayna hava kuvvetleri bunların 30'unu düşürdüğünü açıkladı.

Bu arada Hoffmann, eldeki kanıtların füzenin önceden belirlenmiş hedefini vurduğunu gösterdiğini söyledi.

"Füzenin gövdesinde gözle görülür bir hasar yok. Egzoz akışı tam da olması gerektiği gibi görünüyor. Füze takla atmıyor, kontrollü bir uçuş rotasında ilerliyor. Bu bir kazadan ziyade hedefe yönelik kasıtlı bir saldırı gibi görünüyor" dedi.

Luzin, Rusya'nın bir önceki yılın aynı döneminde 423 füze fırlatırken, Mart ayından Haziran ayına kadar 446 füze fırlatarak atış hızını biraz arttırdığını söyledi.

Bunların 304'ü Kh-101 ya da Sovyet selefi Kh-555 idi.

Luzin, Rusya'nın yeni füzelerin üretim oranlarını korumak için eski modellerin bileşen rezervlerine de güveniyor olabileceğini söyledi.

Bunun olası örneklerinden birinin eski füzelerin R95 motoru olduğunu ve bu motorun Kh-101'in daha modern TRDD-50A motorunun yerini alabileceğini ve Rusya'yı gelişmiş üretimi arttırmak zorunda bırakmayacağını sözlerine ekledi.

Luzin, "Tüm elektronik bileşenler askeri sınıf değil ve Rusya'ya tedarik edilmeleri yasaklanmış olsa bile, Rusya bunları Orta Doğu ve Güneydoğu Asya'daki paravan şirketler aracılığıyla satın alıyor" dedi.

"En büyük sorun motorlar. Bunlar karmaşık makineler."

ABD, ABD teknolojisi kullanılarak üretilen ürünleri, yurtdışında üretilmiş olsalar bile, potansiyel olarak kendi iç ihracat kontrolleri kapsamında değerlendiriyor.

Ancak bu kuralların uygulanması zor: büyük tedarikçilerin ABD ihracat kontrollerini ihlal ettiğine dair bir kanıt olmasa da, bileşenler kurallara uymayan alıcılar tarafından yeniden satılabiliyor.

Ukrayna Cumhurbaşkanlığı ofisinde çalışan bir yaptırım uzmanı olan Vladyslav Vlasiuk FT'ye verdiği demeçte Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskyy'nin bu hafta Washington'da yapılacak NATO zirvesinde Batılı liderlerle Rus füzelerinin üretiminde kullanılan Batılı bileşenler konusunu gündeme getireceğini söyledi.

Sektörün ABD'deki ticaret organı olan Yarı İletken Endüstrisi Birliği, üyelerinin "kötü aktörleri tespit etmek ve tedarik zincirlerinden çıkarmak için durum tespiti, denetim ve tedarik zinciri takibi yapmayı içeren sağlam ve kapsamlı uyum programlarına sahip olma sorumluluklarını çok ciddiye aldıklarını" söyledi.

Ancak bu çabalar tek başına kasıtlı ürün saptırma, sahtecilik ve kötüye kullanımı önleyemez.