Kremlin’in kimyasını bozan ziyaret

Türkiye başta olmak üzere uluslararası toplumun hatırı sayılır bir kesimi Ukrayna-Rusya Savaşı’nın 2022 yılında sona ermesi için büyük bir çaba gösterdi. Ancak savaş lobisi galebe çaldı. 20-21 Aralık tarihlerinde savaşın 2023 yılının büyük bir kısmında süreceğini garantileyen bir dönüm noktası yaşandı. Ukrayna Devlet Başkanı Zelensky, uzun süre gizlice ve iyi planlanmış bir operasyonla savaşın başından bu yana ilk kez ülkesinin dışına çıkarak Amerika Birleşik Devletleri’nin başkenti Washington’a gitti.

Bu savaştan doğrudan etkilenen ve tarafları müzakere masasına oturtmak için yoğun çaba harcayan Türkiye, iç gündemindeki gelişmeler nedeniyle ne Zelensky’nin ziyaretini ne de bu ziyaret sırasında ABD’nin açıkladığı silah yardımının doğrudan Rusya’ya mesaj içeren boyutunu tartışabildi.

22 Aralık itibarıyla Moskova’dan yapılan açıklamalar gerek Zelensky’nin Washington ziyareti için yaptığı yolculuğun içeriğinin gerekse son ABD yardımının, Kremlin Sarayı’nın kimyasını bozduğuna işaret ediyor.

20 Aralık Salı günü Zelensky doğu cephesinde savaşın en şiddetli şekilde yaşandığı ve insan kaybı bakımından Birinci Dünya Savaşı’ndaki Somme Muharebesi ile mukayese edilen Bakhmut’ta ortaya çıktı. Cephedeki askerlere moral ziyareti yapan Zelensky savaşı Moskova’dan idare eden Putin’e karşı etkili bir gösteri yapmış oldu. Ardından, Kiev’e döner dönmez konutuna gitmek yerine Polonya’nın Przemysl kentine gidecek trene bindi. Polonya’da onu ABD gizli servisinin araçlarından oluşan bir konvoy karşıladı.

Amerikan gizli servisi konvoyu Ukrayna Devlet Başkanı’nı tren istasyonuna 80 kilometre mesafedeki Rzeszow askeri havaalanına götürdü. Bu hava üssü bir süredir ABD’nin Polonya’daki artan askeri varlığı ile beraber “İkinci Ramstein Hava Üssü” olarak anılıyordu. ABD ordusuna ait bir Boeing C-40B uçağı burada yolcularını beklemekteydi. Uçak mürettebatı bir Amerikalı diplomat ve beraberindeki heyeti taşıyacaklarını zannederlerken Zelensky sürpriziyle karşılaştılar.

Rzeszow’dah havalanan uçak İngiltere’ye yöneldi. NATO’ya ait bir gözlem uçağı Kuzey Denizi üzerinde Zelensky’yi taşıyan uçağa rehberlik ediyor, bir yandan da Rus denizaltılarına karşı elektronik önleme yapıyordu. İngiltere’ye yaklaşırken Zelensky’nin uçağına refakat görevini bir F-15 savaş uçağı üstlendi. Zelensky’nin Polonya’dan başlayan 11 saat süren yolculuğu ABD’deki Andrews Üssü’nde noktalandı.

Ziyaret planı olağanüstü gizlilikle yürütüldü. Gezinin planlanmasına ilişkin faaliyetler Kiev’deki ABD Büyükelçisi Bridget Brink’in Zelensky’nin yardımcıları ile yüzyüze yaptığı görüşmelerle gerçekleştirildi. ABD Kongresi’nin liderleri Zelensky gelmeden 3 gün önce ziyaretten haberdar edildi. Washington Post’un konuyla ilgili makalesine göre ziyaret ancak Kasım sonunda netlik kazandı. 11 Aralık’ta Biden ile Zelensky arasındaki görüşme hem Ukrayna’ya Patriot bataryası teminini hem de Washington ziyaretini netleştirdi.

ABD’nin müttefiklerine dahi temin etmekte cimri davrandığı Patriot hava savunma sisteminin bir bataryasını mühimmatıyla beraber Ukrayna’ya vermesi, Rus füze saldırılarına set çekmenin ötesinde Moskova’ya yönelik sert bir mesaj içeriyor. Birinci Körfez Savaşı’ndan bu yana sahada olan ve sürekli geliştirilen sistem ilk kez doğrudan Rusya’ya karşı sahaya sürülüyor.

Gerek ziyaretin gerek Patriot sisteminin Kremlin’deki ilk yankısı Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zakharova’nın açıklamasında kendisini gösterdi. “Kişi dilinin altında gizlidir” sözünü doğrularcasına, Zakharova, Washington’u ziyaret eden Ukrayna Devlet Başkanı’nı Batılı ülkelerin Rusya’ya karşı kullandığı bir enstrüman olarak suçlayarak galiz bir ifadeyle “Batı’nın o… çocuğu” olarak niteledi. Birinci Soğuk Savaş döneminin Kremlin bürokratları ile kıyaslandığında duygu ve düşüncelerini bu denli açığa vuran bir söylem Moskova’nın diplomasi iklimi açısından alışılmadık bir üsluptu.

Ertesi gün bu defa Rusya Devlet Başkanı Putin şaşırtıcı bir ifadeyle basının karşısındaydı. Rusya Devlet Konseyi toplantısı sonrasında gazetecilerin sorularını yanıtlayan Putin, Ukrayna cephesinde olup bitenler için ilk defa “özel askeri operasyon” söylemini bir kenara bırakıp “savaş” tabirini kullandı. Eğer bu bir dil sürçmesi değilse, Zelensky’nin ABD ziyaretinin ve Patriot bataryası jestinin sahadaki gerçekleri değiştirdiği Kremlin tarafından kabul edilmiş diyebiliriz.

Putin’in, birinci yılını doldurmaya yaklaşan ve 2023 yılının büyük kısmında devam edeceği anlaşılan mücadeleyi “savaş” olarak kabullenmeye zorlanması, inisiyatifin Ukrayna-ABD-İngiltere üçlüsünün eline geçtiği şeklinde de değerlendirilebilir. Bu üçlü artık Rusya’yı istedikleri noktaya getirmiş bulunuyorlar.

Zelensky’nin Washington ziyaretinin ardından Amerikalı yetkililerin Ukrayna’ya bugüne kadar sağlanmamış uzun menzilli füzelerin verilebileceğini söylemeleri, Kırım başta olmak üzere savaşın gidişatına etki edecek gelişmelerin yolda olduğuna işaret ediyor. Keza Zelensky ülkesine dönerken henüz kamuoyuna açıklamaya hazır olmadığı yeni müjdelerin olduğunu duyurdu. ABD tarafından sağlanabilecek tank ve uçakların da yolda olması ihtimali, barış için çaba gösteren ülkelerin de yaklaşımlarını yeniden değerlendirmelerini gerektirecek.