Fransa ECOWAS ülkelerini Nijer’e müdahale için cesaretlendiriyor

Afrika’da gerçekleşen darbeler, dünya gündemindeki yerini koruyor. Nijer’de 26 Temmuz’da gerçekleşen darbeyi 30 Ağustos’ta Gabon’daki darbe takip etti. Böylece Afrika’da son 3 senede 8 darbe gerçekleşmiş oldu. Afrika’daki darbeler, genellikle Fransız sömürgeciliğinin mirasına yükselen itirazla ilişkilendiriliyor.

Darbelerin gerçekleştiği yerlerde sivillerin de sokağa çıkarak kutlama yapması, uzun yıllar devam eden otoriter yönetimlere karşı biriken öfkeyi gösteriyor. Nitekim Mali ve Nijer’in ardından Gabon’da da halk, darbeyi destekleyen gösteriler düzenledi. Peki, Fransa’nın tasfiye edildiği süreç, Rusya’ya alan mı açıyor?

Diğer taraftan Gabon’da gerçekleşen darbeyle birlikte Nijer’deki cunta yönetiminin üzerindeki baskının azalacağı beklentisi oluşsa da ECOWAS’ın Nijer’e yönelik müdahale söylemleri devam ediyor. Fransa’nın da Cezayit hava sahasını kullanarak Nijer’e müdahale edebileceği öne sürüldü.

gdh.digital Özel Haberler Ekibi, Afrika’da meydana gelen darbeleri ve ECOWAS’ın Nijer’e müdahale etme olasılığını Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Afrika Uzmanı Kaan Devecioğlu ile konuştu.

1. Afrika’da son dönemde çok sayıda darbe yaşandı. Darbecilerin Fransız sömürgeciliğinin izleriyle hesaplaştığı görülse de gelişmelerde iç dinamiklerin de etkisi var. Siz meydana gelen hadiseleri nasıl değerlendiriyorsunuz?

Nijer’de yaşananlar, toplumda ciddi bir karşılığı bulunan Fransa’nın yeni sömürgeci politikalarıyla mücadele talebinin yanı sıra ülke içi sorunlarla da ilişkili. Bu durum Burkina Faso, Mali ve Gine için de geçerliydi. Dolayısıyla bölgede yeni oluşan bir ekosistem var ve bunun yansımaları gözlemleniyor. Örneğin Nijer’deki iç dinamikler, Cunta yönetiminin tutukladığı Devlet Başkanı Muhammed Bazum ile yaşadığı anlaşmazlıklarla ilgili.

Darbeyi getiren söz konusu anlaşmazlıkların arka planında ülke içindeki ekonomik sorunların etkili olduğu görülse de cunta liderleri ile Bazum arasındaki kişisel ihrilafların da belirleyici rol oynadığını söylemek mümkün.

2. Afrika’da gerçekleşen darbelerde Wagner'in parmağı var mı?

Wagner, son yıllarda terörle ve iç çatışmalarla mücadele eden Afrika ülkelerinde etkisini arttırdı. Ancak darbelerde Wagner’in parmağı olduğunu iddiasını doğrulayan hiçbir kanıt yok. Daha ziyade Wagner, Afrika’da Fransa’dan oluşan güç boşluğunu değerlendiriyor. Rusya merkezli bu paralı asker grubu, Moskova’nın bölge ülkeleriyle siyasi, ekonomik ve askeri ilişkilerini geliştirmesinde de önemli bir rol oynuyor.

3. Nijer'in Fransa'ya uranyum ihracını durdurmasini ve Fransız askerlerinin ülkeden çekilmesi yönünde yaptığı çağrıyı nasıl yorumluyorsunuz?

Bu durum açık bir şekilde cunta yönetiminin Fransız karşıtlığından beslendiğini ortaya koyuyor. Bunun toplumda da bir karşılığı var. Ancak Nijer, dünya uranyum üretiminin en büyük 7. ülkesi. Her ne kadar son yıllarda Fransa, yranyum tedariği noktasında kaynaklarını çeşitlendirse de talebinin yaklaşık %35’ini bu ülkeden karşılıyordu. Bu oranın Fransa için önemli olduğunu söylemek mümkün. Zaten bu veriler, Nijer’in Fransa için önemini ortaya koyuyor.

4. Nijer’e yönelik olası müdahalede Afrika’yı neler bekliyor?

Mevcut durumda Nijerya öncülüğünde Batı Afrika Ekonomik Topluluğu (ECOWAS), Nijer’e askeri müdahalede bulunma tehdidini sürdürüyor. Elbette ECOWAS ülkelerini askeri müdahale konusunda cesaretlendiren aktör, özelde Fransa ve genelde ise Batı.

Öte yandan Mali, Burkina Faso, Gine ve Cezayir’in askeri müdahaleye karşı çıktığı görülüyor. Anlaşılacağı gibi böyle bir müdahale gerçekleşirse, savaşın diğer çatışma bölgelerine de sıçraması ve Afrika savaşlarının başlaması olasılık dahilinde. Bu senaryoda Afirka ülkerlerinin daha da fakirleşeceği öngörülebilir.

Ayrıca Nijer’deki olaylarda Nijerya’nın öncü bir durumda yer almasının iki temel nedeni vardır. Birincisi, en uzun sınırının olduğu Kuzey’den komşusu olması ki bu durum etkileşimlere açık hale getirmektedir, ikincisi Avrupa’ya taşınacak hidrokarbon noktasında Trans-Sahara hidrokarbon boru hattının Nijer üzerinden Cezayir’e ulaşıyor olması ki bu durum Avrupa ülkelerinin enerji güvenliği ve çeşitlendirmesi açısından stratejik önemdedir.

5. Nijer örneği kıta geneline dair ipuçları barındırıyor mu? Afrika'nin siyasi gelecegi hakkında görüşleriniz nelerdir?

Nijer’de yaşananlar, geçmişteki örneklerle benzerlik taşıyor. diğer Batı Afrika ülkeleri, uluslararası sistemde yükselen farklı aktörlerle ilişkilerini çeşitlendirmeye yöneliyor. Dolayısıyla eğer Afrika’da büyük bir çatışma iklimi yaşanmazsa, bu durum doğal kaynaklar açısından zengin Afrika ülkelerinin orta vadede uluslararası siyasetteki yükselişini doğuracak. Nitekim söz konusu gelişmeleri de Afrika ülkelerinin güvenilir aktörler aradığı şeklinde yorumluyorum.