Politico: Türkiye, NATO'nun ihtiyaç duyduğu bir "baş ağrısı"
NATO'nun ve Stoltenberg'in Erdoğan'a yönelik yatıştırma politikası başarısız oldu. Türkiye, NATO içinde "oyun bozucu" rolünü üstlenmeyi başardı ve tavizler alarak nüfuz kazandı.
Türkiye nihayet Finlandiya'nın NATO'ya girmesine izin vermiş olabilir. Ancak İsveç konusunda taviz vermiyor.
Türkiye 2017'de tartışmalı bir şekilde Rus S-400 füze sistemi satın almaya karar verdi. ABD'nin Suriye'de desteklediği Kürt milislere defalarca operasyon yaptı ve Türkiye'nin lideri Recep Tayyip Erdoğan, Vladimir Putin ile düzenli olarak görüşmeye devam ediyor.
Beyaz Saray sembolik bir hareketle Türk yetkilileri Demokrasi Zirvesi'ne davet etmedi. Ve bazı gözlemciler, 1952'den beri NATO üyesi olan Türkiye'nin Batı savunma kulübünde nasıl hala yer aldığını açıkça merak ediyor.
Ancak NATO yetkilileri ve müttefikleri, konuyla ilgili açıklamak yapmak konusunda pek istek göstermiyor. Yetkililer, NATO ve Türkiye'nin karşılıklı çıkar evliliğine kilitlendiğinde ısrar ediyorlar ve müttefikler kendilerini, yıllardır yaptıkları gibi bunu nasıl yürüteceklerine dair çözümler bulmak zorunda hissediyorlar.
NATO yetkilileri genel olarak, Türkiye'nin ikinci en büyük NATO ordusuna sahip olduğunu belirtiyorlar. Ayrıca Türkiye'nin İttifak misyonlarına ve operasyonlarına aktif olarak katkıda bulunduğunu ve Karadeniz ile Akdeniz arasındaki kritik jeopolitik konumundan bahsediyorlar.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Politico'ya verdiği bir röportajda;
"Türkiye, coğrafi konumu, DEAŞ ile mücadele, Ukrayna'yı desteklemek, dünyaya tahıl akışını sürdürmek gibi çok sayıda başlıkta önemli bir NATO müttefiki. Örnek olarak, boğazları donanma gemilerine kapattı ve Rusya'nın Karadeniz ve Kırım çevresindeki varlığını güçlendirme kabiliyetini azalttı."
ifadelerini kullandı.
Özetle Stoltenberg, NATO'nun Türkiye'ye ihtiyacı olduğunu belirtiyor.
Carnegie Europe'ta yayımlanan bir değerlendirmede ise;
"Türkiye NATO'ya bir güvenlik yastığı sağlıyor. NATO da Türkiye'ye bir güvenlik şemsiyesi sağlıyor."
ifadeleri kullanılıyor.
Ancak aynı değerlendirmede Türkiye için, "odadaki fil" tabiri de kullanılıyor.
Ankara'nın denge hamlesi
Türkiye'nin dış politikası onu çoğu NATO müttefikinden ayırıyor.
Ülke, Rusya'nın işgalini kınadı ve Ukrayna'ya kritik yardımlar sağladı. Ancak aynı zamanda Moskova'ya yaptırım uygulamayı da reddediyor. Ve savaş başladığından beri Erdoğan, düzenli telefon görüşmelerine ek olarak Putin ile birçok kez yüz yüze görüştü. Hatta Batı'yı Rusya'yı kışkırtmakla suçladı.
Adının açıklanmaması koşuluyla kunuşan bir üst düzey diplomat,
"Türkiye, kendi çıkarlarını maksimize etmek için her şeyi son derece pragmatik bir şekilde dengeleme yaklaşımını benimsedi"
tespitinde bulunuyor.
Ancak Türk yetkililere göre Türkiye, Batılı ülkelerin "köprü kurma rollerini üstlenebilecek" bir NATO müttefiki gibi hareket ediyor.
Nitekim; yine adının açıklanmaması koşuluyla konuşan bir Türk yetkili;
"Belirli konulardaki güçlü fikir ayrılıklarımıza rağmen, Rusya ile işlevsel bir iletişim kanalımız var."
açıklamasında bulunuyor.
Yetkili ayrıca Türkiye'nin, bölgedeki tahılları Karadeniz'den çıkarmak için Rusya ile Ukrayna arasında yapılan hassas anlaşmanın arabuluculuğuna yardım ettiğini kaydetti. Anlaşmanın "yeni bir gıda krizini önlediğini" vurgulayan yetkili, Türkiye'nin Rusya ile Ukrayna arasındaki esir takasında da aktif rol oynadığını sözlerine ekledi.
Türkiye, ister aksatıcı ister kolaylaştırıcı olarak görülsün, mutabakata dayalı bir örgüt olan NATO içindeki "oyun bozucu" rolünü üstlenmeyi başardı ve tavizler alarak nüfuz kazandı.
İsveç kumarı
Finlandiya ve İsveç, Mayıs 2022'de NATO üyeliği için başvurdu. Ancak Ankara, ülkelerin "Kürt gruplara" verdiği destek ve silah ihracatı kısıtlamaları konusunda endişelerini dile getirdi.
Haziran ayında üç ülke, Finlandiya ve İsveç'in terörle mücadele yasalarını sıkılaştırmasını, Türkiye'nin terör zanlıları için iade taleplerini ele almasını ve Türk yetkililerle çatışan militan bir grup olan PKK'ya baskı yapmasını taahhüt eden bir anlaşma imzaladı.
Ancak aylar geçip de NATO yetkilileri iki ülkenin anlaşmanın üzerine düşeni yaptığı konusunda ısrar etmeye başlayınca, Türkiye ilerlemenin yetersiz olduğunu belirterek adım atmadı.
Uzmanlar, gecikmenin kısmen iç siyasetle bağlantılı olduğunu belirtiyor. Türkiye Mayıs ayında seçimler yapacak ve bu yılın başlarında İsveç'te düzenlenen bir protestoda Kur-an'ın yakılmasının ardından Stockholm ile gerilim tırmandı. Ayrıca Türkiye'nin F-16 jetlerinin ihracatının engellenmesi gibi konularda ABD'yi sıkıştırmaya çalıştığı da düşünülüyor.
Bu ayın başlarında, Erdoğan nihayet ülkesinin Finlandiya'nın onayıyla üyelik konusunda ilerleyeceğini söyledi. Ancak İsveç'e onay vermedi.
NATO içinde, Türk parlamentosunun ülke seçimlerinden sonra İsveç'in adaylığını onaylayabileceğine dair yaygın spekülasyonlar var. Batılı yetkililer ve uzmanlar, Ankara'nın ayaklarını sonsuza kadar sürmekle ilgilenmediğini düşünüyor. Benzer şekilde henüz İsveç'in üyeliğini onaylamayan Macaristan'ın da, üyeliği tek başına engellemesi pek olası değil.
NATO yetkilileri kamuoyunda aylarca Türkiye'nin haklı kaygıları olduğunu, ancak İsveç ve Finlandiya'nın da üzerlerine düşeni yaptıklarını ve onaylanmayı hak ettiklerini vurguladılar.
Bir Avrupalı diplomat, Stoltenberg'in
“Erdoğan'a yönelik yatıştırma politikası başarısız oldu”
tespitinde bulunuyor.
Ancak NATO şefi, ittifakın Türkiye'nin endişelerini ciddiye alması gerektiğinde ısrar ediyor ve İsveç'in Türkiye'de yapılması planlanan Mayıs seçimlerinden sonra ve ittifakın 11 Temmuz'daki yıllık zirvesinden önce üye olmasını umduğunu söylüyor.
Bu arada Türk yetkililer, politikalarının NATO'nun genişlemesini desteklediklerini gösterdiğini belirtiyorlar. Ve Ankara'nın, davranışıyla ilgili endişelere rağmen, başına buyruk dış politikasının işe yarayabileceğine dair bir kanı var.
Diğer yandan eski üst düzey bir NATO yetkilisi olan Shea, Ukrayna'daki barış görüşmelerinin şu anda ihtimal dahilinde olmadığını, "Ama taraflar masaya oturduklarında, arabuluculuk rolünü Çin mi yoksa Türkiye mi olacak? sorusunda paramı Türkiye'ye yatırdım." ifadelerini kullanıyor.