Portekiz erken seçim için bugün sandık başına gidiyor

Son 9 yıldır iktidarda bulunan eski Başbakan Antonio Costa'nın, yakın çevresindeki yolsuzluk iddiaları nedeniyle Kasım 2023'te istifasının ardından erken seçim kararıyla sandığa gidecek olan Portekizliler, yerel saatle 08.00 (TSİ 11.00) ile 19.00 (22.00) arasında oy kullanacak.

230 sandalyesi bulunan Mecliste en fazla milletvekilini Lizbon (48) ve Porto (40) kentleri çıkartıyor.

Yasaya göre 18 yaşını dolduran her Portekizli seçimlerde oy kullanabiliyor, 1,5 milyonu yurt dışında olmak üzere toplam 10,8 milyon kayıtlı seçmen bulunuyor.

Son olarak 30 Ocak 2022'de genel seçimin yapıldığı Portekiz'de katılım, bir önceki seçime oranla yüzde 3 artsa da sadece yüzde 52 düzeyinde kaldı.

Siyaset dünyasındaki yolsuzluk iddiaları sebebiyle son 5 yılda 3 kez sandık başına gidecek Portekizlilerin en çok endişe ettiği konuların başında konut sorunu ve sağlık sektöründeki aksaklıklar ile eğitim, düşük maaşlar ve yüzde 7'ye ulaşan işsizlik geliyor.

Anketler, 2015'ten bu yana iktidarda bulunan, 2022'de yakaladığı yüzde 41,37'lik rekor oy oranıyla 120 milletvekili çıkaran Sosyalist Partinin (PS) 9 yıl süren siyasi üstünlüğünün sona ereceğini gösteriyor.

Seçimlerde yarışan 19 siyasi partiden 7'sinin Meclise temsilci göndereceği tahmin ediliyor.

Anketlere göre ana muhalefetteki sağ görüşlü Sosyal Demokrat Partinin (PSD), Hristiyan Demokratlar (CSD) ile kurduğu, liderliğini PSD Başkanı Luis Montenegro'nun yaptığı Demokratik İttifakın (AD) yüzde 28-32 aralığında oy alarak seçimlerden birinci çıkması bekleniyor.

Costa'nın ardından genel başkanını Aralık 2023'te değiştiren ve seçimlere eski Altyapı ve Konut Bakanı Pedro Nuno Santos ile girecek olan İktidardaki Sosyalist Partinin (PS) ise yüzde 24-29 aralığında oy alacağı öngörülüyor.

Ne AD'nin ne de PS'nin 116 olan Meclis çoğunluğunu yakalayacak milletvekili çıkarması beklenmediğinden azınlık ya da koalisyon hükümeti kurulacağına kesin gözüyle bakılıyor.

Seçimlerde en çok merak edilen sonuç, aşırı sağcı Chega partisinin alacağı oy olarak öne çıkıyor.

Eski futbol yorumcusu Andre Ventura'nın liderliğini yaptığı Chega'nın, siyasete başladığı 2019'da sadece bir olan milletvekili sayısını 2022'deki seçimlerde 12'ye çıkardıktan sonra yarınki seçimlerde 35'e kadar yükseltebileceği belirtiliyor.

PS, seçimleri AD'nin kazanması halinde aşırı sağın iktidara gelmemesi için dışarıdan destekle azınlık sağ hükümetine izin verebileceğini mitingleri sırasında açıkladı.

Portekiz'de normal şartlarda gelecek 4 yıl iktidarda kalacak yeni hükümetin belirleneceği seçimlerde yeni başbakanın sağcı Luis Montenegro ya da solcu Pedro Nuno Santos olacağı tahmin ediliyor.

Seçimlere ilgi göstermeyen Portekizlilerin öncelikli sorunu yolsuzluk, konut ve sağlık

Son olarak 30 Ocak 2022'de seçimin yapıldığı ve yüzde 3,6'lık bir artış olmasına rağmen katılımın sadece yüzde 52 olduğu Portekiz'de, kayıtlı 10,8 milyon seçmenin bu kez de sandığa ilgi göstermesi beklenmiyor.

Portekiz Cumhurbaşkanı Marcelo Rebelo de Sousa da bu soruna dikkati çekerek, "50 yaşına giren bir demokraside, giderek yaşlanan demokrasilerin evrimini takip etmememiz çok önemlidir. Oy verebilen herkesin sandığa gitmesi önemlidir." çağrısında bulundu.

Anketlere göre Portekizliler son dönemde oldukça gündemde olduğu için yolsuzluk başta olmak üzere, konut, sağlık ve göçmen sorunlarına öncelik gösteriyor.

Siyasetçilerin kamu ihalelerinde komisyon ya da nüfuzunu kullanarak haksız kazanç sağladığına ilişkin iddialar sadece kasım ayında olduğu gibi eski Başbakan Costa'nın özel kalem müdürü ve bir danışmanının da aralarında olduğu 5 kişinin gözaltına alınmasıyla sınırlı kalmamış, geçmişte farklı siyasi partilerdeki belediyelerde de benzer yolsuzluklar gündeme gelmişti.

Ülkedeki en büyük sosyal kriz ise konut sorunu olarak biliniyor.

Özellikle gençleri ve yaşlıları etkileyen konut sorunu yüzünden iki yıldır sürekli sokaklara dökülüp gösteri yapan Portekizliler, son 30 yılın en yüksek seviyesinde olan kira ve ev fiyatlarındaki artışın yanı sıra Lizbon ve Porto gibi büyük şehirlerde oldukça sık kullanılan sadece turistlere yönelik ev kiralanmasına ve boş tutulan dairelere de karşı çıkıyor.

AB ülkeleri arasında asgari ücrete ödediği 886 avro ile 10. sırada olan Portekiz'de büyük şehirlerde sadece bir odanın kirası aylık ortalama 500 avro olarak belirtilirken, idealista.pt emlak sitesine göre ev fiyatlarının da son bir yılda yüzde 26,3 arttığı ifade ediliyor.

Sağlık sektörü de toplum içinde en fazla tartışılan konuların başında gelirken, geç verilen ameliyat tarihleri, uzun bekleme sıraları ve personel yetersizliği sivil toplum kuruluşlarınca eleştiriliyor.

Ekonomik istikrarın bu yıl devam etmesi bekleniyor

Bu arada 2011 yılında yaşadığı ekonomik krizi başarılı bir şekilde atlatan ve ekonomik açıdan istikrarlı bir dönemde olan Portekiz, 2009'dan bu yana ilk defa yüzde 100'ün altına düşürdüğü kamu borç oranını 2023'te gayrisafi yurt içi hasılanın yüzde 98,7'sine kadar çekmeyi başardı.

Mevcut sol iktidarının 2024 yılı bütçesini Meclis'ten rahat bir şekilde geçirmesinden dolayı bu yıl için istikrarını koruması beklenen Portekiz ekonomisi, aynı zamanda uzun vadeli borçlanma maliyetlerinin yüzde 3 civarında olmasından İspanya, İtalya ve Yunanistan'a göre daha avantajlı konumda bulunuyor.

İstatistiklere göre 2023'te yüzde 2,3'lük ekonomik büyüme kaydeden Portekiz'de, kişi başına düşen milli gelir 25 bin 760 avro, işsizlik oranı ise yüzde 6,5 seviyesinde.

Ülke nüfusunun yüzde 10'una yakını göçmen

Diğer yandan özellikle aşırı sağın söylemlerinde alet ettiği göçmenler konusu da Portekiz'de yavaş yavaş siyasi sorunlar arasında yer almaya başladı.

Son istatistiklere göre Portekiz'de kayıtlı göçmen sayısı, ülke nüfusunun yüzde 10'una yaklaşarak 1 milyonun üzerine çıkarken, 10 yıl öncesine göre iki kata varan artış olması dikkati çekiyor.

Portekiz'de yaşayan Türk nüfusu da benzer şekilde son yıllarda 3 kata yakın bir artışla 1900'ler civarında bulunuyor.

Portekiz-Türkiye ilişkileri

Türkiye ile Portekiz arasında 1843 yılına kadar uzanan siyasi ilişkiler, 1957'den itibaren karşılıklı atamalarla büyükelçilik seviyesine çıkarıldı.

İki ülke arasında şimdiye kadar bir kez, o da 2015 yılında hükümetlerarası zirve yapıldı.

THY, 2012'den bu yana Lizbon-İstanbul arasında günlük seferlere başlarken, mevcut durumda Lizbon’a günde iki olmak üzere haftada 14 ve Porto’ya günde 1 olmak üzere haftada 7 uçuş düzenleniyor.

Meclis'in mevcut dağılımı

Portekiz'de 230 sandalyeli Meclis'in mevcut dağılımı ise şöyle:

PS 120, PSD 77, Chega 12, Liberal Girişim (IL) 8, Sol Blok (BE) 5, Portekiz Komünist Partisi (PCP) 6, Portekiz Doğa ve Hayvan Korumacı Parti (PAN) 1, Özgür 1.

Ipespe adlı şirketin 6 Mart'ta yayınladığı anket sonuçları:

PSD'nin en büyük ortağı olduğu sağ ittifak AD 98, PS 74, Chega 35, IL 9, BE 6, Özgür 4, Üniter Demokratik Koalisyon (CDU) 4.