Rusya'dan yeni tahıl hamlesi: İran ve Hindistan yeni rota

Rusya geçtiğimiz hafta daha önce 3 kez uzatılan Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması'nı askıya aldığını açıkladı.

Ukrayna ise tahılın dünya pazarlarına ulaşması için şimdiden 3 alternatif belirledi. Ukrayna'nın önceliği Tuna Nehri'ndeki taşımacılık hacmini artırmak ve mevcut limanlara yatırım çekmek.

Rusya Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada da ülkenin tahıl koridoru için “yeni bir rotamız olacak” ifadesine yer verildi.

Küresel gıda krizini tetiklemesine kesin gözüyle bakılan gerilimde ise şimdi akıllarda “Rusya’nın yeni rotası neresi?” sorusu var.

Rusya'nın rotasu: Fars hattı

Ukrayna’daki en büyük tarım danışmanlık firması olan ve ülkenin en önemli tahıl anlaşmalarını yürüten UkrAgroConsult firmasından yapılan açıklamada Rusya’nın tahıl koridoru’na alternatif olarak ‘Fars Hattı’ adlı rotayı kendisine alternatif plan olarak belirlediği iddiasına yer verildi. Yazıda Rusya Devlet Meclisi Duma’da planın geçtiğimiz yıldan bu yana konuşulduğu ve İran’ın da planla yakından ilgilendiği ifade edildi.

İlk ayak Volga- Enzali-Kazvin ticareti yolu

Paylaşılan bilgilere göre plan doğrultusunda 2022 Eylül ayında Rusya’nın Ulyanovks bölgesindeki Volga Nehri’ndeki limanlardan İran’ın Enzali limanına ve İran’ın enerji başkenti kabul edilen Kazvin bölgesi terminallerine ulaşan rotanın işlerlik kazanması sağlandı.

Böylece Rusya’nın hem kendi coğrafyasındaki hem de Ukrayna'da işgal altında tuttuğu bölgelerden elde ettiği tahılı dünyaya ulaştıracağı ilk rota oluşturuldu.

Elde edilen bilgilere göre 2022 Aralık ayında “Rusya’daki İş İklimi” Uluslararası formunda İran ve Rusya arasında Volga-Enzali-Kazvin nehir ticaret yolunun “doğrudan ticari ürün rotası” olarak belirlenmesine yönelik memorandum imzalandı.

Memorandum kapsamında rota boyunca tüm limanların ‘serbest ticaret limanı’ olarak tanımlanmasına da karar verildi.

Rusya ve İran planda resmen anlaştı

UkrAgroConsult’in paylaşımına göre hali hazırda Hindistan'ın batısındaki limanlardan İran’ın güneyindeki limanlara ve buradan demiryoluyla Hazar Denizi ve Rusya’ya uzanan ticaret rotası da Rusya’nın alternatif tahıl rotasına dahil edildi.

Yeni rotaya İran’ın tam destek verdiği ifade edilirken ülkenin yarı resmi haber ajansı Mehr’de geçtiğimiz ayın başında yayınlanan bir haberde de “Rus yetkili: İran tahıl geçiş hattı olacak” ifadesine yer verilmesi dikkat çekiyor. Yayın organının haberinde Rusya Devlet Meclisi Tarım Komitesi başkanı Vladimir Kaşin’in iki ülkenin tahıl da dahil tüm ihracat ürünlerinin ticaretinde hacmin büyütülmesi için gerekli planlarda ortaklık kurduğu ifadesine yer verilmekte.

Rus kaynaklardan edinilen bilgiler de yeni rotanın ticari hacminin ikiye katlanması için Mart ayından bu yana çalışmaların gerçekleştirildiği yönünde.

Rusya Tahıl Koridoru'nun iptali için hazılık mı yaptı?

Diğer yandan Rusya merkezli denizcilik haber sitesi Port News IAA’da 2023 Mart ayında yayınlanan haberler de bu bilgileri doğrular nitelikte. 30 Mart tarihli “Rusya’nın tahıl ihracatı için İran’da ulaşım hattı kurulacak” başlıklı haberde Rusya Devlet Meclisi Uluslararası İlişkileri Komitesi Başkanı Leonid Slutski’nin açıklamalarına yer verilerek Rusya’nın İran’da tahıl ihracatı için yeni bir hat kuracağı bilgisi paylaşılmakta.

Açıklamada bahsi geçen hattın “Süveyş Kanalı ya da Karadeniz’e yakın zamanda alternatif olacağı” ifadesi de geçmekte.

Bu ifade ise akıllara “Rusya tahıl koridorunun iptali için bu süre zarfında hazırlık mı yapıyordu” sorusunu getirmekte.

Rusya'nın Kuzeyinden Hindistan'ın batısına uzanan rota

Peki, sözü edilen tahıl koridoru nereden nereye kadar uzanıyor? Tam ismiyle Uluslararası Kuzey-Güney Taşımacılık Koridoru (INSTC) olarak bilinen ticari rota 7 bin 200 km uzunluğunda ve Rusya’nın Baltık kıyılarındaki St. Petersburg kentinden önce İran sonrasında da Hindistan’ın batısında yer alan ülkenin en büyük liman kenti Mumbai’ye kadar hem nehir hem de demiryolu ile uzanan bir ticari rota. Rotanın batı ve doğuda iki kolu bulunuyor.

Her iki kol da güneyde İran’ın Hazar Denizi’ndeki en büyük şehri ve ticaret başkenti Reşt’te birleşiyor. Buraya gelen ticari mallar ise İran’ın güneyinde, Basra Körfezi’ndeki büyük ticaret liman kenti Bender Abbas’a ulaştırılıp bu noktadan da deniz taşımacılığı yoluyla Hindistan’ın Mumbai kenti limanlarına ulaştırılıyor.

Başta tahıl olmak üzere ticari ürünler hem İran’ın Hazar Denizi’ndeki limanlardan hem de Hindistan’dan dünya pazarına gönderiliyor. Ana rota dahilinde batıdaki ticari yol Azerbaycan üzerinden geçerken doğudaki ticari yol ise Kazakistan ve Türkmenistan üzerinden geçiyor. Rus tahılı ise ağırlıkla Hazar Denizi üzerinden İran’a ulaştırılıyor.

2030 yılında 32 milyon tona ulaşması bekleniyor

Rusya Devlet Meclisi istatistiklerine göre INSTC’nin ticari ürün taşımacılık hacminin 2030 yılında ikiye katlanarak 32 milyon tona ulaşması bekleniyor.

Test amaçlı ilk kullanımı 2017 yılında gerçekleştirilen INSTC’de ilk büyük hacimli tahıl taşımacılığı ise 7 Temmuz 2022 tarihinde tamamlandı. Uluslararası ticari taşımacılık verilerine göre de bu rota ile tahılı dünyaya ulaştırmak Süveyş Kanalı’na kıyasla “yüzde 30 daha ucuza ve yüzde 40 daha hızlı zamanda” gerçekleştirilebiliyor.