Tahıl isteyenler mi, savaş isteyenler mi kazanacak?

29 Ekim sabahı Ukrayna-Rusya Savaşı’nda sabotaja maruz kalan hedeflere, savaşan iki ülkeyi biraraya getiren tek platform olan “Tahıl Koridoru Anlaşması” da eklendi. Enerji tesisleri, enerji boru hatları, Kerç Köprüsü gibi sembolik ve stratejik önemi yüksek unsurlardan sonra küresel gıda krizinin önlenmesinde pamuk ipliğine bağlı olarak işleyen anlaşma dolaylı yoldan vuruldu, Rusya anlaşmayı askıya aldı.

Anlaşmanın askıya alınmasına yol açan saldırı 29 Ekim Cumartesi günü sabah 04.20 sıralarında 7 otonom deniz aracı ve 9 insansız hava aracı ile düzenlendi. Sivastopol limanı içerisi ve dışındaki Rus filosu hedef alındı. Sivastopol ve Kırım Yarımadası’nın geneli Ağustos ayından bu yana Ukrayna’nın ateş hattı içine girmişti. Bu defaki saldırıda Rusya tarafı yalnızca İvan Golubets mayın tarama gemisinin hasar gördüğünü duyurdu. Ancak Ukrayna kaynaklarına göre Amiral Makarov ve Essen fırkateynleri de saldırıda yara aldı. Her iki fırkateyn Ukrayna’ya yönelik füze saldırılarına Karadeniz’den katılan platformlar olarak görev yapıyordu.

Rusya’nın yeterli hava savunma sistemine sahip olmadığı savaşın başından bu yana gündeme getirilen bir konuydu. Kerç Köprüsü’nün vurulması ve Sivastopol’daki son saldırı artık denizden gelen saldırılara karşı da Rus ordusunun savunma olanaklarının kısıtlı olduğuna işaret ediyor. Çünkü 29 Ekim’de yaşanana sürpriz bir saldırı demek zor. 21 Eylül’de Sivastopol kıyılarında kayalara oturmuş halde muhtemelen son saldırıda kullanılan tipte bir otonom deniz aracı bulunmuştu. Yani saldırının işareti 1 ay öncesinden ortadaydı.

Rusya tarafı saldırıdan doğrudan İngiliz donanmasını sorumlu tuttu. Rus askeri kaynaklarına göre daha önce Kuzey Akım boru hatlarına yönelik saldırıyı da organize eden İngiliz donanmasından bir grup Sivastopol saldırısının da arkasında. Sözkonusu ekip Sivastopol’a kuş uçuşu 300 kilometre kadar uzaktaki, Odessa limanının doğusundaki Ochakiv kentinden bu operasyonu yürüttü. Ochakiv, bize aşina olduğu ismiyle Özi 1502 yılında Osmanlı hakimiyetine girmiş bir kıyı kenti.

Savaşta inisiyatifin Ukrayna’ya geçtiği Haziran ayından bu yana yaşananlara baktığımızda Sivastopol’a düzenlenen son saldırı, sürece yön verenlerin kurduğu “matematiğe” gayet uygun. Temmuz ayında HIMARS ( uydudan yönlendirilen ) güdümlü silah sistemlerinin devreye girmesi, Ağustos’ta Kırım’daki Rus hava üslerine saldırıların başlaması, Eylül’de Kuzey Akım hatlarının imhası ve Ekim’de Kerç Köprüsü’nün vurulması… Cephede temponun düştüğü her dönemde ya da Rusya ile Ukrayna arasında uzlaşma ihtimalinin belirmesi halinde sıradışı taktiklerle, yüksek teknolojinin kullanıldığı saldırılar düzenlenerek, Moskova daha fazla şiddet uygulama noktasına çekiliyor. 

Peki "Tahıl Koridoru Anlaşması" maksadına ulaştı mı? 

22 Temmuz’da Türkiye’nin arabuluculuğu ve Birleşmiş Milletler’in gözetiminde imzalanan anlaşma 1 Ağustos’ta yürürlüğe girmişti. 120 gün sürecek anlaşmanın Kasım ayında uzatılması bekleniyordu. Hatta Birleşmiş Milletler İnsani İşlerden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı ve Acil Yardım Koordinatörü Martin Griffiths, 27 Ekim’de Rusya tarafı ile yaptığı görüşmeler neticesinde anlaşmasının süresinin yenilenmesine dair iyimser olduğunu açıklamıştı.

Peki anlaşma hakkıyla yerine getirebiliyor muydu? Anlaşma çerçevesinde 9 milyon tondan fazla tahıl uluslararası pazarlara ulaştı. Ama bunlar hangi pazarlardı? 

9 milyon ton tahılın yüzde 62’si Avrupa’nın ambarlarına giderken, Asya ülkelerinin yüzde 19,5 oldu payı. Kıtlık ve kuraklıkla mücadelesi bitmeyen Afrika ülkeleri ise bu anlaşmadan ancak yüzde 13 düzeyinde pay alabildi. Hatta 13 Ekim’de Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı arasında Kazakistan’da gerçekleşen görüşmede, gemilerin daha fazla ihtiyaç duyan ülkelere yönlendirilmesi için mutabakata varıldı. Çünkü ancak 455 bin ton buğday 3 ayda en az gelişmiş ülkelere ulaştırılabildi. Tarımda girdi maliyetlerindeki artışı frenleyecek Rusya üretimi gübrenin bu anlaşma kapsamında uluslararası piyasalara temin edilmesi de yine anlaşmanın yerine getirilemeyen unsurlarından biriydi. 

Top yeniden Türkiye'de: Barış koalisyonu lazım

Birleşmiş Milletler ve gıda enflasyonu ile mücadele eden ülkelerin gözü şimdi yeniden Türkiye’de. Beklenti Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kişisel ilişkilerini kullanarak Tahıl Koridoru Anlaşması’nı canlandırması. 

Bunun gerçekleşmesi için Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın  çabası kadar uluslararası toplumun inisiyatifi de önemli. Nasıl savaşın uzaması için çaba gösteren ülkeler varsa, gıda enflasyonunun toplumsal barışlarını tehdit etmesini istemeyen Avrupa ülkeleri başta olmak üzere, buğdaya ihtiyaç duyan tüm toplumların Türkiye’nin yanında toplanarak bir “Barış Koalisyonu” kurmaları ve baskı grubu oluşturmaları sonuç verebilir. Böyle bir koalisyon, kısa vadede barışın sağlanmasını mümkün kılmasa bile Rusya ile ABD’nin diyalog masasına oturmalarında önemli bir rol oynayabilir.