The Congressional Research Service: ABD'nin Türkiye'den beklentileri ve Türkiye için F-16'ların alternatifi

Şubat 2023'te ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Biden Yönetiminin Türkiye'ye olası bir F-16 savaş uçağı satışını desteklediğini kamuoyuna açıkladı ve bu konuda Kongre ile görüştü.

ABD basınında; Kongre yetkililerine atıfta bulunulan haberlere göre, Biden yönetimi Kongre'ye gayri resmi olarak 40 yeni F-16 ve 79 adet mevcut savaş uçağı için yükseltme paketi satma niyetini bildirdi. Paketin tahmini toplam değeri ise 20 milyar dolar olarak tahmin ediliyor.

Türkiye'nin 1952'de Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'ne (NATO) katılmasından bu yana, ABD ve Türkiye arasındaki işbirliğini, bazı konulardaki farklılıklar şekillendirdi. Türkiye'ye önerilen olası bir F-16 satışına olumlu bakan bazı kongre üyeleri bu nedenle, süreci desteklemeyi düşünmeden önce Türkiye'den bazı adımlar atmasını istiyor.

Türkiye, neredeyse tarihi boyunca uçak ve helikopter gibi karmaşık platformlar için sürekli olarak ABD'den yapılan ithalata bel bağladı. Son dönemlerde ise, Rusya ve Suriye başlıklarında yaşanan gerilimlerden kaynaklı olarak Türkiye ile ABD arasındaki silah transferi, çeşitli zamanlarda ya kısıtlamalarla karşı karşıya kaldı ya da tamamen durdu.

S-400 tartışması sonrası Türk hava kabiliyetleri

Türkiye'ye yapılacak olan olası bir F-16 satışı, Türkiye'nin filosunun çoğunun hizmet ömrünü uzatacak ve NATO içinde birlikte çalışabilirliğin devam etmesini sağlayacaktır.

ABD, Türkiye 2019 yılında bir Rus S-400 karadan havaya savunma sistemi satın alana kadar, Türkiye'ye 100 adede kadar F-35 satmayı planlıyordu. Ancak Türkiye'nin, Rusya'dan S-400 Hava Savunma Sistemi almasının ardından ABD, Türkiye'ye F-35 transferlerini iptal etti. Türkiye şu anda kendi gizli savaş uçağını üretmek için adımlar atıyor.

F-16V Savaş uçakları şu anda Türkiye için geçici bir çözüm olabilir.

Rusya'nın 2022'de Ukrayna'yı işgalinden sonra İsveç ve Finlandiya'nın NATO'ya katılım süreci Türkiye'yi de bir Avrupa güvenlik krizinin ortasında bıraktı.

Türkiye'nin ittifakın güneydoğu kanadındaki coğrafi konumu, ona bölgesel güvenlikte kritik bir rol veriyor. NATO'nun en büyük ikinci ordusuna ve dünyanın üçüncü en büyük F-16 filosuna sahip olan Türkiye, Baltık ve Akdeniz güvenliğine katkıda bulunmak da dahil olmak üzere, ittifak içinde büyük öneme sahip olan bir müttefiktir.

Birkaç ABD Kongre üyesi, Türkiye'nin İsveç ve Finlandiya'nın NATO'ya katılımını onaylamadaki gecikmeli kararının, Rusya'ya karşı ittifakın birliğini tehdit ettiğini ileri sürdüler. Pek çok ABD Kongre üyesinin bir F-16 satışını desteklemeyi düşünmesi için Türkiye'nin her iki ülkenin katılımına onay vermesi gerekebilir.

Türkiye, Mart 2023'te Finlandiya'nın NATO üyeliğini onaylamış olsa da, Mayıs ayında yapılması planlanan çekişmeli Türkiye cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimleri öncesinde İsveç'in üyeliği konusunda herhangi bir adım atmayabilir.

Kongre inceleme süreci ve önemli başlıklar

Biden yönetimi, muhtemelen devam eden endişeler karşısında, Türkiye'ye olası bir F-16 satışına ilişkin resmi bir bildirimi erteleyebilir. Diğer yandan Biden yönetimi bu adımı atmasa dahi, resmi bildirimden sonraki 15 gün içinde ABD Kongre'si, Silah İhracatı Kontrol Yasası uyarınca ortak bir ret kararı alarak satışı engelleyebilir.

Kongre ayrıca; normal yasama süreci işlese bile, nihai teslimat yapılana kadar herhangi bir zamanda harekete geçebilir. Olası bir F-16 satışına ilişkin kongre incelemesini etkileyebilecek bazı faktörler, Türkiye'nin NATO müttefiki Yunanistan ile rekabeti, Türkiye'nin Suriye'deki rolü ve Türkiye'nin NATO kararlarını baltalama potansiyelidir.

ABD güvenlik kaynaklarına göre; Türkiye'ye olası F-16 satışının gayri resmi bildirimiyle aynı anda Yunanistan'a da 40 adede kadar F-35 olası satışı resmi olarak bildirilebilir.

Türkiye için F-16'ların alternatifleri ne?

Türk yetkililer, ABD'den yeni satışlar için onay alamaz ve F-16 filolarını yükseltemezlerse, Eurofighter Typhoons gibi Batı'daki diğer savaş uçağı alternatiflerini değerlendirebilir.

Bununla birlikte Türkiye, olası bir Typhoon satışında da zorluklarla karşılaşabilir. Typhoon konsorsiyum ortağı Almanya'nın böyle bir satış için tereddüt etmesi ve birim başına daha yüksek maliyetler Türkiye'nin bu anlamda adım atmasını zorlaştırabilir.

Yani özetle; hem ABD hem de Avrupa'da olan seçenekleri önündeki engeller, Türkiye'yi savaş uçaklarında bir yetenek açığıyla karşı karşıya bırakabilir.

2022 ABD Dışişleri Bakanlığı strateji belgesi, ulusal savunmadaki bu tür yetenek boşluklarını doldurmak için "Türkiye'nin Rusya veya Çin'e yönelmek zorunda kalabileceğini" belirtiyor.