Türk edebiyatının çınarı: Ahmet Hamdi Tanpınar
Ahmet Hamdi Tanpınar vefatının 60. yılında eserleriyle anılıyor.
"Bana öyle geliyor ki, gördüklerimi ve işittiklerimi yazmak, gelecek nesillere karşı en büyük vazifemdir."
Yazar ve şair Ahmet Hamdi Tanpınar, 'Huzur', 'Saatleri Ayarlama Enstitüsü', ve 'Beş Şehir' gibi eserleriyle edebiyat dünyasında yer buldu.
Kadı Hüseyin Fikri Efendi ile Nesime Bahriye Hanım'ın çocuğu olarak 23 Haziran 1901'de İstanbul'da dünyaya geldi. Farklı şehirlerde ilkokul, ortaokul ve lise eğitimi aldıktan sonra baytar mektebinde öğrenim gördü. Lisedeyken Yahya Kemal Beyatlı'dan etkilenen ve 1919'da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'ne başlayan Tanpınar, 1920'de 'Altın Kitap' dergisinde yayınlanan 'Musul Akşamları' şiiriyle adını duyurdu.
Hocalarının arasında Beyatlı'nın yanı sıra Cenap Şahabettin, Necip Asım, Rıza Tevfik, Fuad Köprülü, Ferit Kam, Yusuf Şerif Kılıçel, Ali Ekrem Bolayır, Hüseyin Daniş gibi isimlerin de yer aldığı usta yazar, "Şeyhi'nin Hüsrev ve Şirin'i" teziyle 1923'te fakülteden mezun oldu. Daha sonra Erzurum, Konya, Ankara ve İstanbul'da farklı okullarda estetik, mitoloji ve edebiyat öğretmenliği yaptı. Bu sırada eserleri, 'Dergah', 'Milli Mecmua', 'Hayat', 'Görüş', 'Ülkü', 'Varlık', 'Oluş', 'Kültür Haftası' ve 'Aile' dergilerinde okuyucuyla buluştu.
İlk düz yazısı 20 Aralık 1928'de 'Hayat' dergisinde yayınlandı. Tanpınar, farklı bir çalışma alanı olarak çeviri yapmaya başladı ve 1929'da E.T.A Hoffmann'ın 'Kremon Kemanı' ile Anatole France'tan 'Kaz Ayaklı Kraliçe Kebapçısı' kitaplarını tercüme etti.
1930 yılında Ankara'da Ahmet Kutsi Tecer ile birlikte 'Görüş' dergisini çıkarmaya başladı ve 1932'de Kadıköy Lisesi'ne, 1933'te ise estetik mitoloji dersi vermek için Sanayi-i Nefise Mektebi'ne atandı.
Kendi söylemiyle 1932 yılına kadar 'radikalist bir Batıcı' olup Doğuyu tamamıyla reddetti. Daha sonra ise yenileşmenin gereğine inanmasına rağmen Osmanlı medeniyetinin ve büyük değerlerin giderek kaybolmasından gelen bir hüzün yaşadı.
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde yeni kurulan "19. Asır Türk Edebiyatı Kürsüsü"nde 1939'da profesör olarak görev aldı. Tanzimat'tan sonraki Türk edebiyatının tarihini yazmakla görevlendirildi. İslam Ansiklopedisi için maddeler kaleme alan usta yazar, 1940'ta Kırklareli'nde topçu teğmeni olarak vatani görevini yaptı. 1942'de CHP Kahramanmaraş Milletvekili oldu ancak siyasete girmekten hiç hoşnut olmadı.
Şiirlerinden çok romanları ve edebiyat tarihi araştırmalarıyla tanındı, edebiyatçılığının yanı sıra kişiliğiyle de dikkat çekti. Eserlerinde zaman duygusunu, mazi düşüncesi ve rüya estetiğini sıkça işleyen Tanpınar, psikolojik tahlillere geniş yer verdiği hikaye ve romanlarında batılılaşma ve gelenekler arasında kalan kişilere odaklandı.
Tanpınar, Türk insanının Doğu ile Batı arasında bocalamasını irdeleyen 'Saatleri Ayarlama Enstitüsü' eseri 1961'de yayınlandı. 'Beş Şehir' isimli eseri de kaleme alan Tanpınar, romanlarında gerçekçi ve sosyal sorunlara eğilen tarzıyla dikkati çekti.
İstanbul'da 23 Ocak 1962'de hayatını kaybetti. Aşiyan Mezarlığı'nda Yahya Kemal'in mezarının yanına defnedildi.
Usta yazarın tamamlayamadığı ve öldükten sonra notları içerisinden toparlanarak yayına hazırlanan romanı 'Aydaki Kadın' 1987'de basıldı.
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın eserlerinden bazıları şöyle:
"Huzur", "Mahur Beste", "Sahnenin Dışındakiler", "Saatleri Ayarlama Enstitüsü", "Ay'daki Kadın", "Şiirler", "Bütün Şiirleri", "Seçmeler", "Abdullah Efendi’nin Rüyaları", "Yaz Yağmuru", "Hikayeler", "Tevfik Fikret Hayatı Şahsiyeti Şiir ve Eserlerinden Parçalar", "Namık Kemal Antolojisi", "19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi", "Yahya Kemal", "Edebiyat Üzerine Makaleler", "Mücevherlerin Sırrı", "Edebiyat Dersleri", "Beş Şehir", "Yaşadığım Gibi", "Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Mektupları", "Tanpınar’dan Hasan Ali Yücel'e Mektuplar"
