Türk Devletleri Teşkilatı'nın Avrasya'da artan rolü

12 Kasım 2021'de Türk Konseyi'nin İstanbul'daki sekizinci zirvesinde grubun adı Türk Devletleri Teşkilatı olarak değiştirildi ve Türkmenistan gözlemci devlet olarak kabul edildi. Ayrıca eş zamanlı olarak “Türk Dünyasına Bakış – 2040” belgesi de onaylandı.

Mevcut durum, Türk Devletleri Örgütü'nün özellikle ekonomik, eğitim ve kültürel hususlar başta olmak üzere tüm alanlarda çok taraflı işbirliğine ve ayrıca bölgesel işbirliği konularında güven inşa etmeye ilgi duyduğunu göstermektedir.

Türk Devletleri Örgütü; özellikle ekonomik entegrasyonu teşvik etmek ve küresel şoklara yanıt vermek için ticaret, enerji, ulaşım ve lojistik konularında büyük bir işbirliği üzerinde çalışıyor.

Birincisi, Türk Devletleri Örgütü'nün iç ekonomik entegrasyon ve işbirliğine ilişkin bazı çalışmaları ve projeleri, Avrupa ve Asya arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi ve güçlendirilmesi için büyük önem taşımaktadır.

Türk Devletleri Örgütü, Gümrük Hizmetleri başkanlarının Kırgızistan'ın Bişkek kentinde düzenlenen sekizinci toplantısında, ulaşım verimliliğini artırmayı, malların sınır kontrolünden geçişini optimize etmeyi, nakliye ve lojistik sistemini geliştirmeyi amaçlayan basitleştirilmiş bir gümrük koridorunun oluşturulmasına odaklandı.

İkinci olarak örgüt, Azerbaycan'ın Bakü kentinde örgüte üye ülkelerden sorumlu bilgi teknolojisi bakanlarının özel amaçlı toplantısında, siber güvenlik konusunda bölgesel işbirliğini artırmaya yönelik öneriler üzerine uzlaştı.

Üçüncü olarak, Türk Devletleri Örgütü'nün Taşkent, Özbekistan'daki tarım ticareti forumunda, özellikle tarımsal eğitim, teknoloji transferi ve ayrıca bitki ve hayvan sağlığı alanlarında ortak projelerin uygulanması yoluyla üye ülkeler arasındaki işbirliğini genişletme olasılığı tartışıldı.

Türk Devletleri Örgütü'nün 28-29 Temmuz tarihlerinde İstanbul'da toplanan İnsan Kaynakları ilk toplantısında ise üye ülkeler, tematik çalışma gruplarının oluşturulması, deneyim paylaşım programları ve ortaklaşa yürütülecek çeşitli önlemler üzerinde anlaştılar.

Bölgesel etkinin ötesinde örgüt, uluslararası ölçekte ilişkileri genişletmeyi sürdürmekte ve Dünya Sağlık Örgütü, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı gibi küresel kuruluşlarla işbirliği yapmaktadır.

Macaristan'ın örgütte temsil edilmesinin bu konuda Avrupa ülkeleri ve kıtasal örgütlerle ilişkilerin geliştirilmesinde özel bir rol oynaması bekleniyor. Geçen yıl Macaristan'ın, Budapeşte'nin dönüşümlü V4 başkanlığı sırasında Türk Devletleri Örgütü ve Visegrad Grubu (V4) devlet başkanlarının ortak bir zirvesinin toplanmasını önermesi tesadüf değil.

Şu anda, Türk Devletleri Örgütü giderek daha etkili hale geliyor ve çeşitli ülkeler ya ona katılmaya ya da faaliyetlerine gözlemci olarak katılmaya hevesli.

Temmuz 2022 sonu itibariyle 15 ülke örgüte gözlemci olarak katılmakla ilgilendiklerini açıkladı. Birkaç neden bu gerçeğin altını çiziyor. Türk Devletleri Örgütü üyesi ülkeler, zengin doğal kaynaklara, modern altyapıya, enerji kaynaklarına ve Avrupa Birliği ve Çin'e yönelik lojistik arterlere sahiptir. Ayrıca örgüt, siyasi açıdan rekabetçi üçüncü şahıslarla karşı karşıya kalmamıştır.

Türk Devletleri Örgütü üyeleri arasındaki ilişkiler açısından ikili ilişkiler kritik öneme sahiptir. Bu çerçevede Orta Asya'dan Hazar Denizi'nden geçen ulaşım yollarının ve enerji koridorlarının geliştirilmesine özel önem verilmektedir. Bu açıdan bakıldığında bu ülkelerde büyük altyapı yatırımları yapıldı ve bu tür yatırım projeleri yaygınlaşıyor.

Böylece, Hazar Denizi'nden geçen Trans-Hazar Doğu-Batı-Orta Koridoru da dahil olmak üzere tüm yolları, Orta Asya'nın enerji kaynaklarının küresel ihracat rotalarının yansıttığı bölgenin ana arterlerine çevirme fırsatı ortaya çıkmıştır. Bu politikanın devamı olarak, 27 Haziran'da Azerbaycan, Kazakistan ve Türkiye'den dışişleri ve ulaştırma bakanlarının ilk üçlü toplantısı Bakü'de yapıldı. Bu formatın hem bölgesel hem de daha geniş anlamda güvenlik, istikrar ve işbirliğini güçlendirmede etkili bir mekanizma olması planlanıyor.

Bu nedenle Türk Devletleri Örgütü, bölgesel ticari ilişkiler ve yatırımlar için uygun koşulların yaratılması, kapsamlı ve dengeli ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınma, ilim, teknoloji, eğitim ve kültür alanlarında karşılıklı ilişkilerin genişletilmesi ve bölgenin barış ve güvenliğine önemli ölçüde katkıda bulunmaktır.

Ancak örgüt, kendisini sadece üye devletler çerçevesinde çalışmakla sınırlamaz. Türk Devletleri Örgütü düzenli olarak komşu devletler ve kuruluşlarla işbirliği yapmaktadır.

Şu anda tüm dünyada küresel güvenliğe, istikrara ve ekonomik kalkınmaya yönelik tehditler artarken, Avrasya bölgesinin risklerini ve zorluklarını önlemek ve azaltmak için ulaştırma, enerji ve ekonomik sektörlerde işbirliğinin güçlendirilmesi çok önemli olacaktır.

Bu nedenle, Türk Devletleri Örgütü'nün Avrasya alanında “yeni bir jeopolitik gerçeklik” olarak değerlendirmesi tesadüf değildir.

Jamestown Foundation'da yayımlanan analiz gdh.digital tarafından çevrilmiştir.