Türkiye'nin silah ihracatı arttı, ithalatı ise düştü

Avrupa'daki devletler 2014-2018 ve 2019-2023 yılları arasında büyük silah ithalatlarını neredeyse iki katına çıkarttı (+%94).

En büyük 10 silah ithalatçısından dokuzunun yer aldığı Asya ve Okyanusya ile Orta Doğu'ya 2019-23 döneminde çok daha büyük miktarlarda silah akışı olmuştur.

Amerika Birleşik Devletleri 2014-18 ve 2019-23 yılları arasında silah ihracatını yüzde 17 artırırken, Rusya'nın silah ihracatı yarı yarıya azalmıştır.

Rusya ilk kez Fransa'nın hemen arkasına düşerek en büyük üçüncü silah ihracatçısı oldu.

Türkiye ise 2019-2023 döneminde dünyada en fazla silah ihraç eden 11. ülke oldu.

Türkiye’nin dünya silah pazarındaki ihracat payı 2014-2018’deki %0.7’den %1.6’ya yükseldi. Değişim oranı ise %106 oldu.

Türkiye’nin 2019-2023 döneminde en fazla silah ihraç ettiği ülke ise %15’lik payla BAE oldu. BAE’yi %13’lük payla Katar ve %11 ile Pakistan izledi.

Türkiye’nin silah ithalatında ise düşüş gözlemlendi.

Türkiye, 2019-2023 döneminde dünyada en fazla silah ithal eden 17. ülke oldu. Türkiye’nin dünya silah pazarından ithal payı 2014-2018’deki %2.2’den %1.6’ya düştü. Değişim oranı ise -%29 oldu.

Avrupa devletlerinin 2019-23 döneminde gerçekleştirdiği silah ithalatının yaklaşık yüzde 55'i ABD tarafından sağlanmıştır.

2014-18 döneminde bu oran yüzde 35'ti.

SIPRI Direktörü Dan Smith, "Avrupa devletlerinin silah ithalatının yarısından fazlası ABD'den gelirken, Avrupa aynı zamanda, Avrupa'nın güçlü askeri-endüstriyel kapasitesini yansıtan bölge dışına giden büyük hacimler de dahil olmak üzere, küresel silah ihracatının yaklaşık üçte birinden sorumludur" dedi.

Avrupalı NATO devletlerinin ABD'den ithalat yapma kararlarını, daha teknik, askeri ve maliyetle ilgili konuların yanı sıra trans-Atlantik ilişkilerini sürdürme hedefi de dahil olmak üzere pek çok faktör şekillendirmektedir.

Eğer Atlantik ötesi ilişkiler önümüzdeki yıllarda değişirse, Avrupa devletlerinin silah tedarik politikaları da değişebilir.

ABD'nin silah ihracatı 2014-18 ve 2019-23 yılları arasında %17 oranında artmış ve toplam küresel silah ihracatındaki payı %34'ten %42'ye yükselmiştir.

ABD, 2019-23 döneminde 107 devlete, önceki beş yıllık dönemlerin hepsinden ve diğer tüm silah ihracatçılarından çok daha fazla sayıda önemli silah teslimatı yapmıştır.

ABD ve Batı Avrupa'daki devletler birlikte, 2014-18 döneminde yüzde 62 olan tüm silah ihracatının 2019-23 döneminde yüzde 72'sini gerçekleştirmiştir.

SIPRI Silah Transferleri Programı Direktörü Mathew George, "ABD, dış politikasının önemli bir yönü olan silah tedarikçisi olarak küresel rolünü artırdı ve geçmişte hiç olmadığı kadar çok ülkeye daha fazla silah ihraç etti" dedi.

Bu durum, ABD'nin ekonomik ve jeopolitik hakimiyetinin yükselen güçler tarafından sorgulanmaya başladığı bir döneme denk gelmektedir.

Fransa'nın silah ihracatı 2014-18 ve 2019-23 yılları arasında yüzde 47 oranında arttı ve ilk kez Rusya'nın hemen önünde ikinci en büyük silah ihracatçısı oldu.

Fransa'nın silah ihracatının en büyük payı (%42) Asya ve Okyanusya'daki ülkelere, %34'ü ise Orta Doğu ülkelerine yapılmıştır.

Fransız silah ihracatının tek başına en büyük alıcısı, yaklaşık yüzde 30'luk payla Hindistan olmuştur.

Fransız silah ihracatındaki artış büyük ölçüde Hindistan, Katar ve Mısır'a yapılan savaş uçağı teslimatlarından kaynaklandı.

SIPRI araştırmacısı Katarina Djokic 'Fransa güçlü küresel talep fırsatını ihracat yoluyla silah sanayisini güçlendirmek için kullanıyor' dedi. Fransa özellikle savaş uçaklarını Avrupa dışına satmakta başarılı oldu.

Rusya'nın silah ihracatı 2014-18 ve 2019-23 yılları arasında yüzde 53 oranında düştü.

Bu düşüş son beş yılda hızlı bir şekilde gerçekleşti ve Rusya 2019'da 31 ülkeye büyük çaplı silah ihraç ederken, 2023'te sadece 12 ülkeye ihracat yaptı.

Asya ve Okyanusya'daki devletler 2019-23 döneminde Rusya'nın toplam silah ihracatının yüzde 68'ini alırken, Hindistan yüzde 34'ünü, Çin ise yüzde 21'ini gerçekleştirmiştir.

ABD, Fransa ve Rusya'dan sonra en çok silah ihraç eden diğer 10 ülkeye bakıldığında, iki ülkenin ihracatında artış olduğu görülmektedir: İtalya (yüzde +86) ve Güney Kore (yüzde +12).

Beşinde ise düşüş görülmüştür: Çin (yüzde -5.3), Almanya (yüzde -14), Birleşik Krallık (yüzde -14), İspanya (yüzde -3.3) ve İsrail (yüzde -25).

Avrupa devletlerinin silah ithalatı 2019-23 döneminde 2014-18 dönemine kıyasla yüzde 94 daha yüksek.

En az 30 devletin Şubat 2022'den itibaren Ukrayna'ya askeri yardım olarak büyük miktarda silah tedarik etmesinin ardından Ukrayna 2019-23'te Avrupa'nın en büyük, dünyanın ise dördüncü büyük silah ithalatçısı oldu.

2019-23 döneminde Avrupa devletlerinin silah ithalatının yüzde 55'inin ABD tarafından karşılanması, 2014-18 döneminde yüzde 35 olan orana kıyasla önemli bir artış anlamına geliyor.

Bölgenin bir sonraki en büyük tedarikçileri, sırasıyla ithalatın yüzde 6,4'ünü ve yüzde 4,6'sını oluşturan Almanya ve Fransa oldu.

SIPRI Silah Transferleri Programı Kıdemli Araştırmacısı Pieter Wezeman, "800'e yakın savaş uçağı ve savaş helikopteri de dahil olmak üzere sipariş edilen birçok yüksek değerli silahla birlikte Avrupa'nın silah ithalatının yüksek bir seviyede kalması muhtemeldir" dedi.

Son iki yılda Avrupa'da hava savunma sistemlerine yönelik talebin de arttığını gördük, bu talep Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik füze harekatından kaynaklandı.

2019-23 döneminde büyük silah transferlerinin yaklaşık yüzde 37'si Asya ve Okyanusya'daki devletlere yapılmıştır; bu oran tüm bölgeler arasında en büyük paydır ancak 2014-18 dönemindeki yüzde 41'lik orana göre hafif bir düşüş göstermiştir.

Bölgenin silah ithalatında genel olarak yüzde 12'lik bir düşüş olmasına rağmen, bazı devletlerin ithalatı belirgin bir şekilde artmıştır.

ABD, 25 yıl sonra ilk kez Asya ve Okyanusya'nın en büyük silah tedarikçisi olmuştur.

Bölgedeki devletlerin silah ithalatının yüzde 34'ünü ABD gerçekleştirirken, bu oran Rusya'da yüzde 19, Çin'de ise yüzde 13 oldu.

Hindistan dünyanın en büyük silah ithalatçısı oldu.

Silah ithalatı 2014-18 ve 2019-23 yılları arasında yüzde 4,7 oranında artmıştır.

Rusya Hindistan'ın ana silah tedarikçisi olmaya devam etse de (silah ithalatının yüzde 36'sını oluşturuyor), 1960-64 döneminden bu yana Rusya'dan (veya 1991 öncesi Sovyetler Birliği'nden) yapılan teslimatların Hindistan'ın silah ithalatının yarısından azını oluşturduğu ilk beş yıllık dönem oldu.

Pakistan da silah ithalatını önemli ölçüde arttırmıştır (+%43). Pakistan 2019-23 döneminde en büyük beşinci silah ithalatçısı olurken, Çin silah ithalatının yüzde 82'sini sağlayarak ana tedarikçi olarak daha da baskın hale geldi.

Çin'in Doğu Asya'daki iki komşusunun silah ithalatı artmıştır: Japonya'nınki yüzde 155, Güney Kore'ninki ise yüzde 6,5 oranında artmıştır.

Çin'in kendi silah ithalatı ise, büyük çoğunluğu Rusya'dan gelen ithal silahların yerel üretim sistemlerle ikame edilmesinin bir sonucu olarak yüzde 44 oranında azalmıştır.

SIPRI Silah Transferleri Programı Kıdemli Araştırmacısı Siemon Wezeman, "Japonya ve ABD'nin Asya ve Okyanusya'daki diğer müttefik ve ortakları tarafından sürdürülen yüksek seviyedeki silah ithalatının büyük ölçüde tek bir temel faktörden kaynaklandığına dair çok az şüphe var: Çin'in hırslarından duyulan endişe" dedi.

Çin tehdidi algısını paylaşan ABD, bölgenin büyüyen tedarikçisi konumundadır.

2019-23 döneminde uluslararası silah transferlerinin yüzde 30'u Orta Doğu'ya yapılmıştır. Üç Orta Doğu ülkesi 2019-23 döneminde ilk 10 ithalatçı arasında yer almıştır: Suudi Arabistan, Katar ve Mısır.

Suudi Arabistan 2019-23 döneminde küresel silah ithalatının yüzde 8,4'ünü gerçekleştirerek dünyanın en büyük ikinci silah ithalatçısı olmuştur.

Suudi Arabistan'ın silah ithalatı 2019-23 döneminde yüzde 28 oranında azaldı ancak bu düşüş 2014-18 dönemindeki rekor seviyeden gerçekleşti.

Katar 2014-18 ve 2019-23 yılları arasında silah ithalatını neredeyse dört kat artırarak (+yüzde 396) 2019-23 döneminde dünyanın en büyük üçüncü silah ithalatçısı olmuştur.

Orta Doğu ülkelerinin silah ithalatının büyük çoğunluğu ABD (%52) tarafından gerçekleştirilirken, bu ülkeyi Fransa (%12), İtalya (%10) ve Almanya (%7,1) takip etmiştir.

SIPRI araştırmacısı Zain Hussain 'Ortadoğu'ya yapılan silah ithalatında genel bir düşüş olmasına rağmen, büyük ölçüde bölgesel çatışmalar ve gerilimler nedeniyle bazı devletlerde bu oran yüksek kalmaya devam ediyor' dedi.

Son 10 yılda ithal edilen büyük silahlar Gazze, Lübnan ve Yemen de dahil olmak üzere bölgedeki çatışmalarda yaygın olarak kullanıldı. Körfez bölgesindeki bazı devletler Yemen'deki Husilere karşı kullanmak ve İran'ın etkisine karşı koymak için büyük miktarlarda silah ithal etti.

Afrika'daki devletlerin başlıca silah ithalatı 2014-18 ve 2019-23 yılları arasında yüzde 52 oranında düşmüştür. Bunun başlıca nedeni iki Kuzey Afrikalı ithalatçının büyük düşüşler yaşamasıdır: Cezayir (yüzde -77) ve Fas (yüzde -46).

Sahra altı Afrika'daki devletlerin silah ithalatı yüzde 9,0 oranında azalmıştır. Sahra-altı Afrika'ya yapılan teslimatların yüzde 19'unu oluşturan Çin, bölgenin ana silah tedarikçisi olarak Rusya'yı geride bıraktı.

Mısır 2019-23 döneminde dünyanın en büyük yedinci silah ithalatçısı oldu. İthalatları arasında 20'den fazla savaş uçağı ve askeri erişimini artırmayı amaçlayan toplam 10 büyük savaş gemisi yer aldı.

Avustralya dünyanın en büyük sekizinci silah ithalatçısı oldu. Silah ithalatı yüzde 21 oranında azaldı. Ancak 2023 yılında İngiltere ve ABD ile en az altı adet nükleer güçle çalışan denizaltı ithal etme konusunda anlaşmaya vardı.

İsrail'in silah ithalatının yüzde 69'unu ABD, yüzde 30'unu ise Almanya gerçekleştirdi.

Savaş uçakları ana uzun menzilli saldırı silahıdır ancak uzun menzilli füzelere olan ilgi de artmaktadır. 2019-23 döneminde altı devlet, tamamı ABD'den olmak üzere 1000 kilometrenin üzerinde menzile sahip füzeler sipariş etmiş veya önceden seçmiştir.

Amerika kıtasındaki devletlerin silah ithalatı yüzde 7,2 oranında azalmıştır. ABD bölgedeki en büyük ithalatçı olurken onu Brezilya ve Kanada takip etmiştir.