ABD tarihinde ilk: Eski başkan ceza davasında yargılanıyor

Eski ABD Başkanı Donald Trump, 2016 kampanyası sırasında hakkındaki olumsuz haberleri örtbas etmesine yardımcı olan eski avukatı Michael Cohen'e yapılan ödemelerin niteliğini gizlemek için şirketinin kayıtlarında tahrifat yapmakla suçlanıyor. Cohen'in faaliyetleri arasında porno oyuncusu Stormy Daniels'a yıllar önce Trump ile evlilik dışı cinsel ilişkiye girdiği iddialarını bastırmak için 130 bin dolar ödemek de yer alıyor.

Trump geçen yıl iş kayıtlarında tahrifat yapmakla suçlandığı 34 suçu kabul etmemişti. Daniels ile cinsel ilişkiye girdiğini inkar etmiş avukatları ise Cohen'e yapılan ödemelerin meşru yasal harcamalar olduğunu savunmuştu.

Trump bu hafta iki kez temyiz mahkemesine davanın ertelenmesi için başvurmuş fakat her defasında ret yanıtı almıştı.

Trump'ın avukatları eski başkanın görevde bulunduğu süre zarfında resmi eylemleri içerdiği iddia edilen kararlar için kovuşturmadan muaf olduğunu iddia ediyor. Avukatları 'sus payı' davasında bunu bir savunma olarak gündeme getirmedi, ancak Cohen hakkındaki sosyal medya paylaşımları da dahil olmak üzere bazı kanıtların Trump'ın başkan olduğu döneme ait olduğunu ve dokunulmazlık hakkı nedeniyle davadan çıkarılması gerektiğini savundu.

Bugün başlayacak yargı sürecinde, ABD tarihinde ilk kez bir eski başkan ceza davasında yargılanıyor olacak. Trump'ın karşı karşıya olduğu üç ceza davası daha var. Biri 2020'de Georgia eyaletinde seçim mağlubiyetini tersine çevirme girişimi, biri 2020'de 'bilerek seçimlere hile karıştırıldığı yalanını yaymak', biri de seçimleri kaybedip 2021'de Beyaz Saray'dan ayrılırken hükümete ait bazı hassas gizli belgeleri yanına almak suçlamalarına dayanıyor. Duruşmanın altı ila sekiz hafta sürmesi bekleniyor. Suçlu bulunması halinde Cumhuriyetçi başkan adayı hapis cezası alabilir.

Trump hüküm giyerse seçimlere katılabilecek mi?

Bu sorunun yanıtı 'Evet'. Bu davalar nasıl sonuçlanırsa sonuçlansın yasal olarak Trump'ın Başkanlık seçimlerine katılmasının önünde bir engel bulunmuyor. Amerikan Anayasası'nda başkanlık için sadece üç koşul bulunuyor: 35 yaşını doldurmuş olmak, ABD'de doğmuş ve en az 14 yıl yaşamış olmak.

Indianapolis Üniversitesi'nden siyasi bilimler profesörü Laura Merrifield, bir başkan adayının hüküm giymiş olması ya da hakkında açılmış bir dava bulunması durumunda seçimlere katılmasıyla ilgili çeşitli tezler bulunduğunu belirtiyor ve ekliyor: "Ancak bunlar ahlâk, takdir ve tercihlerle ilgili bir durum. Yasalar ya da usullerin getirdiği engeller değil.

Trump'ın seçilme yeterliliği Anayasa değişikliği ile iptal edilebilir mi?

Amerikan Anayasası'nın 14'üncü Ek'inin 3'üncü bölümünde, Anayasa üzerine ant içtikten sonra 'ayaklanma ya da isyana karışan' kişilerin ABD'de sivil ya da askerî hiçbir makamda bulunamayacağı belirtiliyor. Trump'ın seçilme yeterliliğinin iptal edilmesi için çalışan aktivistler, 6 Ocak 2021'de ABD Kongresi'ne yapılan baskından Trump'ın 'seçimlere hile karıştırıldığı' söylemini sorumlu tutarak Trump'ın sağcı kitleyi kışkırttığını savunuyor.

Ancak çeşitli eyaletlerde Trump'ın seçilme yeterliliğinin iptali için yapılan girişimler Yüksek Mahkeme'den döndü. Yüksek Mahkeme, eyaletlerin bu konuda karar almaya yetkili olmadığına, bu tür bir kararı sadece Kongre'nin verebileceğine hükmetti. Kongre'de ise kıl payı bir güç dengesi mevcut. Temsilciler Meclisinde çoğunluk Cumhuriyetçilerin elinde. Senato'da ise Demokratlar sadece bir sandalye farkla çoğunluğu elinde bulunduruyor.

Trump hapse girerse ne olacak?

Bu sorunun yanıtını kimse bilmiyor. Kalifornia Üniversitesi'nden anayasa hukuku uzmanı Erwin Chemerinsky, böyle bir olaya şimdiye kadar hiç şahit olunmadığını ve konuşulanların sadece tahminlere dayanabileceğini belirtiyor. Hukuken hapse girmesi durumunda Trump'ın seçimlere Başkan adayı olarak katılması demir parmaklıklar arkasından olsa da halen mümkün.

New York Times'dan gazeteci Maggie Astor, Trump'ın "Başkan olarak Anayasa'dan kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmesine engel olduğu için hapisten salıverilmek için başvurabileceğini" belirtiyor. Ancak ABD tarihinde böyle bir durumla şimdiye kadar karşılaşılmadığı için kimse bu soruya net bir yanıt veremiyor.

Peki Trump oy kullanabilir mi?

Trump'ın seçilme yeterliliği önünde engel görülmezken seçme hakkının elinden alınması teorik olarak mümkün. Trump'ın seçmen kaydının bulunduğu Florida'da hüküm giymiş suçlular vatandaşlık haklarından mahrum edilebiliyor. Seçme haklarını ancak cezalarını tamamen çektikten, tüm para cezaları ve masrafları ödedikten sonra geri kazanabiliyorlar. Trump'ın hüküm giymesi durumunda kasım ayına kadar cezasını tamamlaması olası görünmediğinden Başkan adayı olarak seçimlere katılsa da oy kullanması mümkün olmayacak.

Trump seçilirse kendini affedebilir mi?

Trump 5 Kasım seçimlerinde Başkan seçilirse hapis cezasını para cezasına çevirerek hafifletebilir, hatta kendisini affedebilir. Ancak kendi için af çıkarması Başkanlık yetkilerini aşırı bir şekilde kullanması anlamına geleceği için konu büyük ihtimalle Yüksek Mahkeme'ye taşınacaktır. Yüksek Mahkeme'de ise Cumhuriyetçi yargıçlar 3 Demokrat'a karşı 6 kişiyle çoğunluğu oluşturuyor. Alternatif olarak Başkan Joe Biden'ın görevden ayrılmadan önce, halkın seçtiği halefini affetmesi de söz konusu olabilir. Ancak af konusundaki bu olasılıklar Trump'a karşı açılan federal davalar için geçerli. New York'ta pazartesi günü başlayacak sus payı davası ya da Georgia eyaletinde seçim sonuçlarını değiştirme girişimi suçlaması gibi eyaletlerin açtığı davalarda Başkan'ın af yetkisi bulunmuyor.

Ne olmuştu?

Donald Trump, 2016 başkanlık seçimleri öncesinde eski porno yıldızı Stormy Daniels'a yapılan gizli para ödemesini örtbas etmek için iş kayıtlarında tahrifat yapmaktan kaynaklanan 34 suçlamayla karşı karşıya.

Suçlu bulunması halinde Cumhuriyetçi başkan adayı hapis cezası alabilir.

Birçok hukuk uzmanı gerçekçi bir cezanın denetimli serbestlikten dört yıla kadar demir parmaklıkların arkasında kalmasına kadar değişebileceğini söylüyor.

Trump, hem Manhattan Bölge Savcısı Alvin Bragg'ı hem de duruşma hakimi Juan Merchan'ı kendisine karşı önyargılı olmakla suçluyor.

Siyasi danışman Hank Sheinkopf, USA Today gazetesine yaptığı açıklamada, "Bunu siyasi bir dava olarak görecek bazı insanlar var, New York'ta Trump'ın kesinlikle pek sevilmediği bir dava daha var" ifadelerini kullandı.

12 jüri üyesinden, Trump’ın şirketindeki iş kayıtlarını tahrif edip etmediğine dair karar vermesi istenecek.

Savcılar, Trump'ın eski avukatı Michael Cohen'e Daniels’a ödemesi için yaptığı 130.000 dolarlık “sus payı” parasını bir dizi çek yoluyla geri ödediğini ve bunları hukuk hizmetleri ödemesi olarak gösterdiğini iddia ediyor.

İddia makamına göre bu, federal seçim yasası ihlalini gizledi çünkü 130.000 dolarlık ödeme Trump'ın 2016 seçimlerine yardımcı olmayı amaçlıyordu ve kampanya katkı limitlerini aşıyordu.

Ayrıca kayıtların eyalet vergi ve seçim yasalarını ihlal etme planlarını gizleme amaçlı olduğu da belirtiliyor.

Trump suçlamaları kabul etmiyor ve yakın zamanda davayı ertelemek için çok sayıda yasal başvuruda bulundu ancak şu ana kadar sonuç alınamadı.

Aralık ayında WNYC radyo röportajında Bragg, "Bunun bir başkanlık seçimini bozmak için komplo kurmak ve ardından bunu örtbas etmek için New York'un ticari kayıtlarına yalan söylemekle ilgili olduğunu söyleyebiliriz" demişti.

Cohen, Trump’la cinsel ilşkiye girdiğini belirten Daniels'a 8 Kasım’daki seçim gününe iki haftadan az bir süre kala ödeme yapmıştı.

Savcılara göre Trump, kadın seçmenler nezdindeki konumunu zedeleyebilecek yeni bir skandaldan korkuyordu.

Duruşma, jüri seçimiyle başlıyor

Jüri seçiminin ardından iki tarafın açış konuşması yapması bekleniyor. İddia makamı daha sonra tanıkları çağıracak ve delilleri sunacak, bu sırada Trump'ın ekibi iddia makamının açıklarını bulmaya çalışacak.

Bundan sonra Trump tarafı, Trump'ın ifade vermesi de dahil olmak üzere kendi savunmasını yapma seçeneğine sahip olacak.

Eğer teorik olarak duruşma bir noktada durdurulmazsa, iki taraf kapanış konuşmalarını yapacak ve ardından Trump'ın kaderi jürinin elinde olacak.

Cuma günü Trump, Palm Beach'te düzenlediği basın toplantısında New York davasında ifade vermeyi planladığını söylemişti.

Trump, "Tanıklık ediyorum. Doğruyu söylüyorum. Yani yapabileceğim tek şey gerçeği söylemek. Ve gerçek şu ki ortada bir dava yok, onların davası yok" demişti.