Al Jazeera: İran seçim sonuçları İran'ı ve bölgeyi nasıl etkileyecek?

Katar merkezli dünyanın önde gelen yayın organlarından Al Jazeera'de, İran seçimlerindeki iç ve dış dengelerin değerlendirildiği bir analiz yayınlandı.

İran'da seçimleri kazanan Mesud Pezeşkiyan'ın kariyeri ve politika yaklaşımı hakkında bilgiler verilen analizde ayrıca, Pezeşkiyan'ın liderliğindeki İran'ın bundan sonraki olası iç ve dış politikaları değerlendirildi.

İşte Al Jazeera'da yayınlanan analiz:

Geçtiğimiz birkaç gün Washington'dan Tahran'a, Londra ve Paris üzerinden mesajlarla doluydu. Kapıların ardına kadar açık olduğu bir dünyada seçimler artık yerel bir mesele olmaktan çıktı.

Zira; sonuçlar ekonomilerin, politikaların ve cephaneliklerin geleceğini etkilediğinde önem daha da artıyor.

Ali Hamaney; Ekber Haşimi Rafsancani, Muhammed Hatemi, Hasan Ruhani ve İbrahim Raisi gibi selefleri gibi dini bir kurumdan gelmiyor.

Örnek olarak; Mesud Pezeşkiyan'ın Devrim Muhafızları üniformasını sadece bir kez giydiği görüldü. O da grubun terör örgütü olarak tanımlanmasını protesto etmek için milletvekili arkadaşlarıyla birlikte giydiğinde görüldü.

Mesud Pezeşkiyan, 1946'da Mahabad kentinde doğdu. Babası bir Azerbaycan Türkü, annesi ise İran'da yaşayan bir Kürt olarak biliniyor.

Mesud Pezeşkiyan kariyeri için tıp yolunu seçti ve kalp cerrahı olarak eğitim alarak mezun oldu.

Hatta Pezeşkiyan; Hatemi'nin cumhurbaşkanlığı döneminde sağlık bakanı olarak hükümete girdi ve Tebriz'i beş dönem parlamentoda temsil etti.

İran'da ve genel olarak dünya kamuoyunda, ruhani lider Hamaney'in aşırı muhafazakar bir figür olan Said Celili'yi cumhurbaşkanlığına aday göstereceği ve Kasım Süleymani'nin öldürülmesi emrini veren Donald Trump'ın Amerikan başkanlığına ulaşabileceği bir dönemde İran'ın aşırıcılığı ön plana çıkaracağı izlenimi hakimdi.

Ancak bu gerçekleşmedi.

Hamaney neden Pezeşkiyan'ın seçimlere katılmasına ve kazanmasına izin verdi?

Adayların uygunluğunu değerlendiren İran'ın “Muhafız Konseyi” 2021'de Pezeşkiyan'ın yarışa katılmasını engelledi.

Bu seçimlerde de yine Konsey, Pezeşkiyan'ı 2022 protestolarındaki tutumuna atıfta bulunarak "devrimin ilkelerine bağlılık eksikliği" nedeniyle parlamento seçimlerine katılma hakkını reddetmekle tehdit etti.

Ancak Dini Lider Hamaney'in müdahalesi sayesinde Mesud Pezeşkiyan aday olabildi.

Aslında Pezeşkiyan, Mahsa Amini'nin tutuklanmasının ardından öldürülmesi başta olmak üzere protestolara verilen tepkinin sertliğini eleştirmiş ancak gösterilerin de ülke için zararlı olduğunu dile getirmişti.

Tüm bu gelişmelerin ardından Pezeşkiyan son yıllarda kendisini "reformist eğilimleri olan bir muhafazakâr" olarak tanımladı.

İran'daki reformist kesimlere göre; bilime inanan ve kelime dağarcığının sınırlarını kontrol eden bir doktor olan Pezeşkiyan, pragmatist ve İran'a bağlı bir lider olarak ortaya çıktı.

Hamaney, Pezeşkiyan'ın cumhurbaşkanlığı yarışına katılmasının Hatemi, Mehdi Kerrubi, Hasan Humeyni ve Ali Ekber Nuri'yi onu desteklemeye iteceğini kesinlikle biliyordu.

Diğer yandan; Pezeşkiyan'ın zaferi, dış ve iç meselelerde önemli ve nihai kararın Hamaney'in makamında olmasına rağmen, farklı şekillerde okunmaktadır.

Zira; dini lider Hamaney'in Celili gibi sertlik yanlısı birinin gelişinin İran'ın zaten gergin olan dış ilişkilerini daha da kötüleştireceğini düşünmüş olabileceğine inananlar var.

Şüphesiz bu düşünceyi tetikleyen şey; Tahran'ın fırtınalı uluslararası sahneyi okumak için hem dışarıda hem de içeride bir dereceye kadar sükunete ihtiyacı olduğu ancak özellikle de Trump'ın ABD başkanı unvanını geri kazanması durumunda oluşacak ortamda kendisini koruması gerektiğidir.

Ayrıca bu çevreler; İran'ın, Süleymani'nin bölgenin bazı haritaları üzerindeki etkisiyle elde ettiği başarıları pekiştirmek ve sindirmek için biraz zamana ihtiyacı olduğuna inanıyorlar.

Dini lider Hamaney, yoksulluk, işsizlik ve kalkınma oranları göz önünde bulundurulduğunda, İran rejiminin dışarıda içeride olduğundan daha başarılı olduğu yönündeki bazı görüşlere katılıyor olabilir.

Buna ek olarak, İran Gazze savaşına ve destekleyici çatışmalara müdahil ve bu karmaşık sahneyi yönetmek içeride duyguları soğutmayı gerektiriyor. Öte yandan Hamaney'in, reformistlerin rolünü ya da imajını canlandırsa bile gelecekte yeni bir ruhani rehberin seçiminde etkili olamayacak bir cumhurbaşkanının gelmesini tercih ettiğini düşünenler de var.

İran'ın hedeflerinin sınırları ne?

İran; şu ana kadar Lübnan, Suriye, Irak, Yemen ve Filistin'de elde ettiklerinden memnun görünüyor.

Öte yandan, AP ve Fransa'daki seçimler, Avrupa'daki bölünmelerin derinliğini gözler önüne sererek yıllar sürecek bir kargaşanın habercisi oldu.

Buna paralel olarak Amerika'da yaşanacak olan kaosu andıran seçim süreci de İran'ı memnun ediyor.

Batı'da gerçekleşen tüm bu gelişmeler, İran'ın ve yeni lider Pezeşkiyan'ın istediklerini daha rahat yapacağı bir sürece işaret ediyor.