East Asia Forum: Çin'in Rusya-Ukrayna savaşında arabuluculuk ihtimali, riskler ve avantajlar

Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin ardından AB liderleri ve Ukrayna Dışişleri Bakanı Pekin'in Moskova'ya yakın tarafsız bir güç olarak Rusya ile Ukrayna arasında arabuluculuk yapabileceğini öne sürdü.

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Mart ve Aralık 2022'de çatışmanın çözümünde Çin'in rolü hakkında muğlak bir şekilde konuşmuştu. Ancak şimdi buna istekli olduğunu ortaya koyan bir politika izliyor.

Bir Çin arabuluculuğu Pekin için de mantıklı görünüyor. Böyle bir durum, Pekin'in savaş konusundaki duruşunun bir sonucu olarak büyük ölçüde zarar gören Çin'in ABD ve Avrupa ile ilişkilerini iyileştirebilir. Bu durum; Çin'i barış arayan bir dünya gücü olarak yansıtacak ve dünya ekonomisini istikrarsızlaştıran ve Çin'in Kuşak ve Yol projesini baltalayan çatışmanın sona ermesine de yardımcı olacaktır.

Fakat bu konudaki başlıca sorun; ne Rusya ne de Ukrayna'nın bu aşamada çatışmayı sona erdirmekle ciddi şekilde ilgilenmiyor olmasıdır.

Pekin'in arabuluculuğu, dikkatleri derhal Çin'in "Rusya yanlısı tarafsızlığına" geri çekecektir. Çin, çatışma için sürekli olarak NATO'nun genişlemesini sebep gösterdi ve Batı'yı suçladı. Bu nedenle de Rusya yanlısı siyasi, retorik ve medyadik pozisyonlar aldı.

Çin'in Rusya yanlısı konumu, Pekin'in tarafsız arabulucu statüsü hakkında şüpheler uyandırabilir ve hatta özellikle Çin müzakereler sırasında tartışmalı uzlaşmalar önerirse, arabuluculuk çabalarını rayından çıkarabilir. Nihayetinde ise olumsuz bir sonuç, yerel ve uluslararası izleyiciler tarafından Batı baskısı tarafından zorlanan aşağılayıcı bir geri çekilme olarak görülecek ve Moskova bunu bir ihanet olarak görecektir.

Çin arabuluculuğun ayrıca, Pekin'i Rusya'ya yaptırım uygulamaya zorlamak için kolayca Batılı bir baskıya dönüşebileceğini de görüyor. Moskova, Pekin'in aracılık ettiği müzakerelerde savaşı sona erdirmeye veya önemli tavizler vermeye direnirse, Batı muhtemelen Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in uzlaşmazlığı ve savaşın devam etmesi için Çin'in ekonomik can damarı olan Moskova'yı suçlayacaktır.

Böyle bir senaryoda Çin bir 'kaybet-kaybet durumu' ile karşı karşıya kalacaktır. Çünkü Çin başarısız olur ve yaptırımlar uygulamak zorunda kalırsa, tek büyük güç olan ortağını kendisine yabancılaştırır.

Bu süreçte Çin, Rusya ile ilişkilerinde son zamanlarda elde ettiği yüksek maliyetli kazanımların çoğunu kaybeder ve Rusya'yı zayıflatmayı amaçlayan ABD'nin konumunu güçlendirir.

Batı ile ilişkilerde gelecekteki ilerleme, kısmen Pekin'in Moskova'ya yaptırım uygulamasına bağlı olabilir. Her iki seçenek de muhtemelen Çin'e siyasi ve ekonomik maliyetler getirecektir.

Diğer yandan savaşın ardındaki konularda uzlaşma sağlamak son derece zordur, bu nedenle arabuluculuğun başarı şansı çok düşüktür. Başarısız bir arabuluculuk çabasında Çin'in tek kazancı, Batı'daki imajını biraz iyileştirmek ve kısaca uluslararası barış arayan sorumlu bir küresel güç gibi görünmek olacaktır.

Başarısız bir arabuluculuk girişimi durumunda Çin'in kayıpları önemli olacaktır. Pekin zayıf, diplomatik olarak yetersiz görünecek ve Başkan Xi'nin aradığı uluslararası bir lider rolünü oynayamayacaktır. Çin ayrıca, çeşitli konularda üstünlük kurmuş olmasına rağmen Rusya'yı yönetemiyor gibi görünecek ve Moskova üzerindeki baskısını kullanmadığı için eleştirilecektir.

Bunların hiçbiri, Pekin'in hiçbir koşulda arabuluculuk yapmayı reddedeceği anlamına gelmiyor. Bunu, iki taraf düşmanlıkları sona erdirmeye daha istekli olduğunda ve savaşı çevreleyen uluslararası durum değiştiğinde daha sonraki bir aşamada yapabilir.

Pekin ayrıca savaşa arabuluculuk yapmak veya arabuluculuk olmaksızın iki taraf arasındaki diyaloğu kolaylaştırmak için çok taraflı bir diplomatik çabaya katılmaya istekli olabilir. Her iki durumda da çatışmayı sona erdirme risklerini azaltır. Çin'in arabuluculuk hesabı, Moskova'nın Pekin'den arabuluculuk yapmasını istemesi veya savaşın feci bir şekilde tırmanması durumunda da etkilenebilir.

Çin'in, en azından savaş alanındaki koşullar önemli ölçüde değişene kadar, Rusya-Ukrayna savaşında arabuluculuk yapması pek olası değil. Ancak bu arada Pekin, çatışmada arabuluculuk yapma ve Batı'yı yatıştırmak için Rusya'yı dizginleme konusunda sesler çıkarmaya devam edecektir.