Genç Osman neden tahttan indirildi?

• Yeniçeri Ocağı'nda reform yapma ve gerekirse ocağı kaldırma düşüncesi, padişah ile asker arasındaki gerilimi en üst seviyeye taşıdı.
• Padişahın hacca gitme bahanesiyle Anadolu'ya geçerek yeni bir ordu kuracağı söylentisi, isyanın fitilini ateşleyen son gelişme oldu.
• İsyancılar, ll. Osman'ı tahttan indirerek yerine akli dengesi bozuk olan amcası l. Mustafa'yı padişah ilan etti.
• Yeniçeri Ocağı'na sığınan Genç Osman, Veziriazam Davud Paşa'nın emriyle Yedikule Zindanları'na götürüldü ve hayatını kaybetti.

Sultan ll. Osman'ın, Lehistan seferinde istenilen zaferin kazanılamamasından Yeniçerileri sorumlu tutması, padişah ile ordu arasındaki ilişkileri geri dönülmez bir şekilde zedeledi. Bu durum, iki taraf arasında gün geçtikçe büyüyen bir soğukluğa neden oldu.

İstanbul'a döndükten sonra Yeniçeri Ocağı'nı ıslah etme veya tamamen kaldırıp yeni bir ordu kurma fikrine kapılan Genç Osman, bu düşüncesini uygulamaya koyuldu. Sık sık kılık değiştirerek tebdil-i kıyafet ile halkın arasına karıştı ve özellikle meyhanelerde yakaladığı disiplinsiz Yeniçerileri bizzat cezalandırdı.

Bu durum, padişahın hem asker hem de halk nezdindeki saygınlığını ve ulaşılmazlık algısını zayıflatarak onu sıradanlaştırdı.

Hac yolculuğu planı bardağı taşıran son damla oldu

Genç Osman, yakın çevresindeki Kızlarağası Süleyman Ağa ve Hocası Ömer Efendi'nin teşvikiyle hacca gitme kararı aldı. Bu planın arkasındaki asıl amacın, Anadolu'ya geçerek yeni ve sadık bir ordu toplamak olduğu iddiaları, özellikle asker arasında hızla yayıldı.

Dönemin Şeyhülislamı Esad Efendi, bu karara şiddetle karşı çıkarak, "Padişahlara hacdan ziyade adalet ile hükmetmek gerekir. Kaldı ki bir fitne çıkması ihtimal dahilindedir" sözleriyle padişahı uyardı.

Ancak tüm itirazlara kulak asmayan Sultan Osman'ın hac hazırlıkları için Üsküdar'a geçmesi, isyanın başlamasına neden oldu. 18 Mayıs 1622'de ayaklanan Yeniçeriler ve sipahiler, Atmeydanı'nda toplanarak padişahın bu kararından vazgeçmesini talep etti.

Kalabalık, hep bir ağızdan şu sözlerle tepkisini dile getirdi: "Padişahın bu şekilde Hicaz’a gitmesi sadece bizden yüz çevirmesi ve nefret etmesinden ötürü olup başka bir sebebi yoktur. Nizam-ı âlem işleri için padişahlar haccı terkedegelmişlerdir. Düşmanın ortaya çıkması ve kötülük yapması ihtimali varken Memâlik-i Mahrûse’yi bırakıp gitmek hatadır, bu işten vazgeçilmesi gerekir."

İsyancılar Sultan Mustafa'yı yeniden tahta çıkardı

Olayların kontrolden çıktığını gören Genç Osman, hacca gitmekten vazgeçtiğini bildirdi ancak isyancıların katlini istediği devlet adamlarını teslim etmeyi reddetti. İsyancıların temsilcileri, padişahı "Padişahım kul taifesi toplandıklarında istediklerini alırlar. Atalarınızdan dahi istediklerini almışlardır. Şimdi dahi onlar istediklerini alırlar. Şehir yağma olmadan istediklerini ver" diyerek tehdit etti.

Genç Osman'ın bu tehdide, "Evvel sizi, sonra onları kırarım. Onların tedariki görülmüştür" şeklindeki sert cevabı, kendi sonunu hazırladı. Saraydan bekledikleri cevabı alamayan isyancılar, Topkapı Sarayı'na hücum ederek Harem'e kadar girdi.

Bu kargaşa sırasında kalabalıktan birinin "Sultan Mustafa’yı isteriz" diye bağırmasıyla isyanın seyri değişti. İsyancılar, Harem'de tutulan 1. Mustafa'yı bularak onu yeni padişah ilan ettiler.

Tahttan indirilen padişah sokaklarda aşağılanarak Yedikule'ye götürüldü

Sarayda çaresiz kalan Genç Osman, kaçmak için bir kayık bile bulamayınca Yeniçeri Ocağı'na sığınmak zorunda kaldı. Ancak bu hamlesi de onu kurtaramadı ve isyancılar tarafından yakalandı.

Devrik padişah, bir ata bindirilerek hakaretler ve küfürler eşliğinde sokaklarda gezdirildi. Bir isyancının, "Canım Osman Çelebi meyhane basıp, yeniçeri ve sipahiyi taş gemisine komak ve denize atmak olur mu?" diye bağırdığı, bir diğerinin ise baldırlarını sıkarak küfrettiği, bunun üzerine genç padişahın ağlayarak, "Behey edepsiz mel’un! Padişahınız değil miyim? Nedir bu ettiğiniz cefa" dediği kaynaklarda yer almaktadır.

Orta Cami'ye götürülen Genç Osman, burada ağalara gözyaşları içinde şu dokunaklı konuşmayı yaptı: "Görün dünyanın halini! Dün sabah cihan padişahı idim. Şimdi üryan kaldım. Merhamet edip halimden ibret alın. Dünya size de kalmaz. Hangi padişahın kulları padişahlarına bu ihaneti ettiler."

Yeni Veziriazam Davud Paşa, Genç Osman'ı öldürtmek istese de Yeniçeri ağaları başlangıçta buna engel oldu. Ancak Davud Paşa, "Burası mabettir, hapishane değildir. Yedikule’ye gönderelim" diyerek ağaları kandırdı ve devrik padişahı bir pazar arabasıyla Yedikule Zindanları'na gönderdi.

Askerler dağıldıktan sonra kulede savunmasız kalan Genç Osman, Davud Paşa ve adamları tarafından öldürüldü.

Osmanlı tarihinde bir padişah ilk kez halkı tarafından katledildi

Genç Osman'ın cenazesi, küçük bir topluluğun katıldığı cenaze namazının ardından babası Sultan l. Ahmed'in türbesine defnedildi. Bu olay, bir Osmanlı padişahının yönettiği kulları tarafından öldürülmesiyle tarihe bir facia olarak geçti.

Onun ölümüyle imparatorluk, Sultan lV. Murad'ın 1632'de yönetimi tamamen eline almasına kadar sürecek bir kargaşa ve istikrarsızlık dönemine girdi. Sert ve mağrur bir kişiliğe sahip olan Genç Osman, iyi bir binici ve silahşördü, aynı zamanda "Farisî" mahlasıyla şiirler yazardı.