Hayvanlar güneş tutulmasından etkilenir mi?
Biyologlar ve astronomlar, tutulma sırasında hayvanların davranışlarının değiştiğini gözlemliyor. Kimi kuşlar yere çöküyor, kimi yarasalar gündüz ortaya çıkıyor.
Son Güncelleme: 07.08.2025 - 15:02
- Güneş tutulmaları, ayın Dünya ile Güneş arasına girmesiyle yılda iki kez meydana geliyor.
- Tam tutulmalarda gökyüzü kararıyor, sıcaklık düşüyor ve doğada olağandışı sessizlik oluşuyor.
- Tarih boyunca pek çok kişi, tutulma sırasında hayvanların tuhaf davrandığını bildirdi.
- Bilim insanları bu davranışları kayda geçirebilmek için vatandaş bilim projeleri başlattı.
Tutulma sırasında gökyüzü kararır, doğa sessizleşir
Ay, Dünya'dan en uzak noktasındaysa halkalı tutulma meydana gelir ve Ay, Güneş'ten daha küçük görünür. Kısmi tutulmalarda ise Güneş bir hilal şeklini alır.
Tam tutulmalarda ise gökyüzü adeta geceye bürünür. Sıcaklık düşer ve "elmas yüzük" olarak adlandırılan görsel bir etki oluşabilir. İnsanlar kadar hayvanlar da bu ani değişikliklere tepkisiz kalmaz.
Hayvanlar tutulma sırasında ne yapar?
Güneş tutulmalarının hayvanlar üzerindeki etkisi yüzyıllardır gözlemleniyor. 1239 yılında yaşamış keşiş Ristoro d'Arezzo, tutulma sırasında “tüm hayvanların dehşete kapıldığını” ve “vahşi hayvanların kolayca yakalandığını” yazmıştı.
1560'ta astronom Christoph Clavius, kuşların karanlıkta panikle gökten yere düştüğünü belirtmişti. Günümüzde ise bilim insanları ve tutulma kovalayıcıları, hayvanların bu olaylara karşı verdiği tepkileri kaydediyor.
Kuşlar birdenbire sessizleşiyor ya da aktifleşiyor, süt inekleri ahıra dönüyor, cırcır böcekleri ötmeye başlıyor. Hatta bazı deniz memelilerinin bile davranışlarında farklılıklar gözleniyor.
Gözlemlerle desteklenen güncel tutulma verileri
Kıdemli tutulma gözlemcisi Peter den Hartog, 1999 yılında Macaristan’da gerçekleşen tam tutulma sırasında aniden ortaya çıkan kuş ve yarasa türlerini gözlemlediğini aktardı. “Işık yoğunluğu mu yoksa sinekler nedeniyle mi bilmiyorum ama açıkça daha fazla aktivite vardı,” dedi.
Yazar ve tutulma takipçisi Dave Balch, 1991’de Hawaii’deki tutulmada, kısmi evrelerde bile kuşların hareketlerinde fark gözlemlediğini bildirdi. Tora Greve ise 2001’de Zambiya’da kurbağaların ses çıkardığını ve zürafaların tam tutulma sırasında koşmaya başladığını belirtti.
Kaliforniya Bilimler Akademisi’nden ekolojist Rebecca Johnson, “Bu davranışları gerçekten kapsamlı bir şekilde incelemek istiyorsanız, sahada gözlem yapmak ve titiz protokollere sahip olmak gerekir,” dedi.
Bilimsel veri toplamak neden zor?
Tam güneş tutulmalarının yolları dünyanın farklı bölgelerine yayılmış durumda. Bu, her tutulmadan yalnızca sınırlı sayıda veri toplanabilmesini zorlaştırıyor.
Johnson, bu ihtiyacı karşılamak üzere iNaturalist uygulamasında Life Responds projesini başlattı. 2017 ve 2024'teki tutulmalar sırasında milyonlarca kişinin hayvan davranışlarını kayıt altına alması sağlandı.
“İnsanlardan nerede olurlarsa olsunlar, tutulma sırasında hayvanlara dikkat etmelerini istedik,” diyor Johnson. NASA da 2024 tutulması için “Eclipse Soundscapes” adında bir vatandaş bilimi projesi başlattı. Katılımcılar ses kaydı yaparak veya gözlemlerini bildirerek katkı sunabiliyor.
Tutulmalar hayvan davranışları için bir laboratuvar olabilir
Bilim insanları, bu gözlemlerle anlamlı bir veri havuzu oluşturmayı umuyor. Johnson, 2017’de National Geographic’e verdiği röportajda, “Gözlemlerin toplanması ve kalıpların aranması, bilimin başladığı yerdir,” diyerek bu projelerin önemine dikkat çekti.
“Umarım tutulma sırasında daha önce kimsenin fark etmediği şeyleri belgeleyebiliriz,” ifadeleriyle de bilimsel keşiflerin kapısını aralıyor.
Kaynak:
National GeographicİLGİLİ HABERLER
Uzay çöpleri geleceğin uzay araçlarına dönüşebilir
Almanya, ilk uzay stratejisini açıkladı: 2030’a kadar 35 milyar avroluk askeri uzay yatırımı
Türkiye, 77. Uluslararası Uzay Kongresi'ne ev sahipliği yapacak
Çin, uzayda mahsur kalan ekibe araç gönderdi
Tarihi görev: Türkiye’nin ilk yörünge transfer aracı FGN-TUG-S01 uzayda göreve başladı
Evrenin dengesi beklenenden dört kat daha şaştı
DİĞER HABERLER
Uzay çöpleri geleceğin uzay araçlarına dönüşebilir
Türkiye, 77. Uluslararası Uzay Kongresi'ne ev sahipliği yapacak
Çin, uzayda mahsur kalan ekibe araç gönderdi
Evrenin dengesi beklenenden dört kat daha şaştı
NASA Mars'ta oraya ait olmayan kaya buldu
Dünya'ya çarpma riski olan cisimler en çok hangi bölgeyi tehdit ediyor?
Güneş dışında ilk kez yıldız fırtınası keşfedildi
Uzayda mahsur kalan astronotlar için kurtarma planı belli oldu
Türkiye'nin üçüncü astronotu Gökhan Erdem, uzay deneyimini anlattı
Uluslararası Uzay İstasyonu 25 yaşında



