Küresel çevre hareketi "Sıfır Atık" 8 yaşında

Sıfır Atık Hareketi, 27 Eylül 2017'de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın eşi Emine Erdoğan'ın himayesinde başladı.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı koordinesinde yürütülen ve küresel bir çevre hareketine dönüşen proje "8. Yılında 8 Milyar İnsan İçin" sloganı ile devam ediyor.

Bu kapsamda sosyal medyada "#SıfırAtıkla8Yıl" etiketiyle bilinçlendirme kampanyaları yürütülecek.

Türkiye, Sıfır Atık Hareketi ile 8 yılda çevreden enerjiye, sera gazı salımından depolama alanına kadar pek çok alanda tasarruf sağlayıp hem ekonomiye hem de geleceğe yatırım yaptı.

74,5 milyon ton atık geri kazandırıldı

Proje kapsamında, bugüne kadar 205 bin binada Sıfır Atık Yönetim Sistemi'ne geçildi. 2017'de yüzde 13 olan geri kazanım oranı 2024'te yüzde 36,08'e çıkarıldı. Türkiye 2035 yılında geri kazanım oranını yüzde 60'a çıkarmayı hedefliyor.

25 milyon kişiye eğitim verilen projeyle 32,5 milyon ton kağıt-karton, 9,1 milyon ton plastik, 3,1 milyon ton cam, 6,4 milyon ton metal, 23,4 milyon ton organik ve diğer geri dönüştürülebilir atık olmak üzere toplamda 74,5 milyon ton atık geri kazandırıldı.

Geri dönüşümle ekonomiye 256 milyar TL'lik katkı sağlandı. Bu rakam, 10 milyon hanenin yıllık elektrik faturası kadar tasarrufa, 10 şehir hastanesi veya 500'den fazla okul inşa edilebilecek büyüklükte kaynağa, yüz binlerce kişiye istihdam sağlayacak iş gücüne karşılık geliyor.

Sudan 1,71 trilyon litre tasarrufla İstanbul'un 7 yıllık su tüketimine eş değer, 10 milyar insanın 1 yıl boyunca her gün duş almasına yetecek kadar kazanım elde edildi.

Petrolden 54,6 milyar litre tasarrufla Türkiye'deki tüm araçların yıllık yakıt tüketimi kadar kazanım sağlandı.

Geri dönüşüm sayesinde 227,3 milyar kilowatt saat enerji tasarrufuyla 40 milyon hanenin 1 yıllık elektrik ihtiyacına eş değer kazanım elde edildi.

Projeyle 552,7 milyon ağacın kesilmesi önlenerek, Amazon Ormanları'nda yaklaşık 10 bin kilometre karelik bir alana eş değer, Türkiye'deki tüm ormanların yüzde 6'sına denk gelecek kazanım sağlandı.

Yine 150 milyon ton karbondioksit salımı önlenerek yaklaşık 30 milyon aracın yıllık karbon salımına eş değer kazanım elde edildi. 284 milyon metreküp atık depolama alanı tasarrufuyla ise yaklaşık 40 bin futbol sahası büyüklüğünde bir alan kazanıldı.

Sıfır Atık Mavi

Sıfır Atık Projesi kapsamında yine Emine Erdoğan'ın himayelerinde Sıfır Atık Mavi Hareketi, 10 Haziran 2019'da başlatıldı. Bu kapsamda yayımlanan Deniz Çöpleri İl Eylem Planlarının Hazırlanması ve Uygulanması Genelgesi ile 28 kıyı ilinde deniz çöpleri toplanırken, ulusal düzeyde eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleri yaygınlaştırıldı.

2020-2024 yılları arasında "1,5 Yıllık Eylem Planları" uygulandı. 2025-2029 yıllarını kapsayan "2,5 Yıllık Deniz Çöpleri İl Eylem Planları" ise 1 Ocak 2025 itibarıyla uygulamaya alındı.

Sıfır Atık Mavi kapsamında bugüne kadar yaklaşık 585 bin ton deniz çöpü, deniz çevresinden uzaklaştırılarak bertarafa gönderildi.

Depozito iade makineleri ile günde 50 bin içecek ambalajı toplanıyor

Sıfır Atık Projesi, Depozito Yönetim Sistemi ile güçlenerek yoluna devam ediyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına bağlı Türkiye Çevre Ajansının (TÜÇA) uygulayıcısı olduğu Depozito Yönetim Sistemi, 2019'da pilot ilçe olarak Ankara Kızılcahamam'da, il olarak ise Şubat 2025 itibarıyla Sakarya'da uygulamaya alındı.

Ardından proje Sakarya, Samsun, Erzurum, Konya, Gaziantep, Mersin ve İzmir'de de hayata geçirilerek 7 bölgeye yayıldı. Ankara'da Bakanlık ana hizmet binası, Türkiye Çevre Ajansı Binası ve Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde DOA iade makineleri kullanılıyor.

Bugüne kadar 5,8 milyon tek kullanımlık içecek ambalajı toplanarak geri kazanımı sağlandı. Günde ortalama 50 bin ambalajın toplandığı sisteme vatandaşlar yoğun ilgi gösterirken, gelecek yıl içinde projenin 81 ilin tamamına yayılması hedefleniyor.

Projenin Türkiye genelinde uygulanması ile yıllık 120 milyon avro geri kazanım geliri, ikincil ham madde kullanımından 250 milyon avro kazanç sağlanması bekleniyor.

Yılda 25 milyar atık şişenin toplanmasıyla atık ithalatında 50 milyon avro azalma, yerel yönetimlerin atık bertarafı ve elektrik kullanımından 100 milyon avro tasarruf sağlaması öngörülüyor. Buna göre, yılda 520 milyon avro kazanç sağlanacak.

BM'de 30 Mart "Uluslararası Sıfır Atık Günü" olarak ilan edildi

Türkiye'nin kararlılıkla uyguladığı proje, Emine Erdoğan'ın çalışmalarıyla Birleşmiş Milletler (BM) nezdinde kabul gören küresel bir çevre hareketine dönüştü.

BM Genel Kurulu'nda, 14 Aralık 2022'de Türkiye'nin ana sunuculuğunda, 105 ülkenin de ortak sunucu olduğu oylamada 30 Mart, "Uluslararası Sıfır Atık Günü" olarak ilan edildi. Uluslararası Sıfır Atık Günü, her yıl BM tarafından tüm dünyada coşkuyla kutlanmaya devam ediliyor.

Bu yıl ise 30 Mart Birleşmiş Milletler Genel Merkezi'nde "Uluslararası Sıfır Atık Günü"nde "Yeterince Var" sloganıyla farkındalık oluşturuldu. 81 ilde ve yurt dışı temsilciliklerde "Moda ve Tekstilde Sıfır Atığa Doğru" teması kapsamında geri dönüşüm ve sürdürülebilir moda uygulamalarıyla ilgili etkinlikler düzenlendi.

Emine Erdoğan BM Genel Kurulu'nda "Sıfır Atık" konulu özel oturumda konuşan ilk Türk lider eşi oldu

Emine Erdoğan, BM 77. Genel Kurulu marjında düzenlenen "Sıfır Atık" konulu özel oturumda konuşma yaparak kurula hitap eden ilk Türk lider eşi oldu.

Aynı toplantıda BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, "BM Sıfır Atık Yüksek Düzeyli Şahsiyetler Danışma Kurulu" kurulacağını duyurdu. 12 Nisan 2023'te ise "BM Sıfır Atık Yüksek Düzeyli Şahsiyetler Danışma Kurulu" resmen kuruldu.

Başkanlığını Emine Erdoğan'ın yaptığı Danışma Kurulu'nda, BM Genel Sekreter Yardımcısı Guy Bernard Ryder'in yanı sıra ABD, Sierra Leone, Şili, Bangladeş, Brezilya, Kolombiya, Hollanda, Fas, Belçika ve Hindistan'dan 13 üye yer aldı.

Küresel Sıfır Atık İyi Niyet Beyanı'na 114 ülkeden 15 binin üzerinde imza

BM 78. Genel Kurul toplantıları kapsamında Türkevi'nde düzenlenen "Küresel Sıfır Atık Hareketine Doğru" etkinliğinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Emine Erdoğan'ın önderlik ettiği "Küresel Sıfır Atık İyi Niyet Beyanı"na ilk imzayı attı.

Online imzaya sunulan site hali hazırda bugün, 114 ülkeden 15 binin üzerinde Sıfır Atık gönüllüsünün de iyi niyet beyanını imzaladığı bir mecra haline geldi.

Ayrıca, 50'den fazla lider eşi, uluslararası kuruluşların üst düzey temsilcileri ve yabancı bakanlar da Küresel Sıfır Atık İyi Niyet Beyanı'nı imzaladı.

G20'de Sıfır Atık

Hindistan'ın dönem başkanlığını yaptığı G20 toplantıları kapsamında Sıfır Atık girişimlerinin teşvik edilmesi konulu karar, G20 Çevre ve İklim Bakanları Toplantısı'nda tüm ülkelerin oy birliğiyle kabul edildi.

Eylül 2023'te Hindistan'ın başkenti Yeni Delhi'de düzenlenen G20 Liderler Zirvesi sonrası açıklama yapan Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Dünya Ortak Evimiz" sloganıyla yürütülen projenin önemine dikkati çekti.

Sıfır Atık Projesi'nden ilham

Emine Erdoğan'ın, BM 80. Genel Kurulu dolayısıyla gittiği New York'taki Türkevi'nde görüşme yaptığı Gabon Cumhurbaşkanı Brice Clotaire Oligui Nguema'nın eşi Zita Oligui Nguema, "Sıfır Atık" projesinden ilham almak ve bu konuda Türkiye ile işbirliği yapmak istediklerini söyledi.

Nguema'nın talebi üzerine Emine Erdoğan, Sıfır Atık Vakfı aracılığıyla teknik konularda eğitim verebileceklerini ifade etti.

Emine Erdoğan, ayrıca yine Genel Kurul marjında "Sıfır Atık Mavi-Damla Damla" sergisinin açılışını yaptı.

Sıfır Atık Projesi'nin aldığı ödüller

Emine Erdoğan öncülüğündeki Sıfır Atık Projesi'ne, 2018'de BM Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) "Sıfır Atık, Sıfır Açlık" ödülü, 2021'de BM Kalkınma Programı tarafından "UNDP Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Ödülü" ve BM İnsan Yerleşimleri Programı (UN-Habitat) tarafından "Waste Wise Cities Global Champion Ödülü verildi.

Proje 2022'de "Akdeniz Parlamenter Asamblesi Ödülü (PAW Awards)" ve Dünya Bankası "İklim ve Kalkınma Liderliği Ödülü"ne de layık görüldü.