National Security Journal: Gazze Barış Anlaşmasını bozacak üç 'spoiler'

ABD merkezli düşünce kuruluşlarından National Security Journal'da Trump'ın Gazze Barış Planı'nın olası zorluklarına dair detayların incelendiği bir analiz yayınlandı.

Trump tarafından “tarihi” olarak nitelendirilen Gazze Barış Anlaşması'nın ilk aşamasının başarılı olduğuna dikakt çekilen analizde, sonraki aşamalar olan silahsızlandırma ve yönetişim aşamalarının ise başarısız olma ihtimalinin yüksek olduğu iddia edildi.

Analizde ayrıca; sonraki aşamalarda gerek sahada gerekse de diplomatik olarak yak sıkıntılara dair değerlendirmelere yer verildi.

İşte National Security Journal'da yayınlanan analiz:

Çok sayıda uzmana göre; ilk aşama olan rehine takası başarılı olsa da, sonraki aşamalar olan silahsızlandırma ve yönetişim aşamalarının başarısız olma ihtimali çok yüksek.

Zira plan; üç önemli başlığa karşı çok savunmasız. Bunlardan ilki, Hamas'ın Gazze'de nasıl bir rol alacağı, ikincisi bir Filistin devletini engellemek için çalışan İsrail aşırı sağı ve bölgedeki vekillerini yeniden silahlandırmak isteyen İran.

Gazze'de barış mı?: Zor kısım başlıyor

Mevcut İsrail-Hamas ateşkes planı bir yol haritasıdır ve oldukça basit. Plan üç aşama ve 20 adımdan oluşuyor. İlk olarak rehine-tutuklu takası ve düşmanlıkların sona erdirilmesi, ardından Hamas'ın silahsızlandırılması, sonra da Gazze'nin yönetim kurumlarının ve fiziksel altyapısının yeniden inşası.

Birinci aşama, büyük ölçüde geçmişteki rehine-tutuklu takaslarının bir tekrarı olduğu için nispeten sorunsuz ilerliyor.

Ancak sonraki iki aşama o kadar sorunsuz olmayacak. Nitekim, geçmiş gerçekten bir önsöz ise, barış süreci 2. aşama tamamlanmadan çok önce çökebilir.

Birinci aşama neden işe yaradı?

Açılış aşaması, hem önceki deneyimlere dayandığı hem de her iki tarafın çıkarlarına hizmet ettiği için işe yaradı.

Kısacası, bu aşama bir tür takas niteliğindeydi ve bir yandan 20 İsrailli rehine, diğer yandan yaklaşık 2.000 Filistinli mahkum ve yardımların yeniden başlaması karşılığında karşılıklı olarak serbest bırakıldı.

Bu aşama, taahhütlerin sonuçlara dönüştürülme sürecinin hem taraflar hem de arabulucular, ABD gibi garantörler ve OCHA gibi kolaylaştırıcı kurumların şeffaf olması nedeniyle de başarılı oldu.

İsrail, rehinelerin geri dönmesini ve barış sürecini ilerletmeye yardımcı olduğu izlenimini yaratarak diplomatik prestij kazanmak istiyordu.

Hamas ise, zayıf veya mağlup görünmeden mahkumlarının serbest bırakılmasını ve yardımların yeniden başlamasını istiyordu.

Her iki taraf da geçmişte rehine-mahkum takası konusunda deneyim sahibi olduğundan, bu sürecin işleyişi nispeten kolay oldu ve her iki taraf da istekdiklerini aldı.

Zor kısım: Silah bırakma ve yönetişim

İkinci aşama, Hamas'ın silah bırakmasını, silahların imhasını, tünellerin etkisiz hale getirilmesini ve İran gibi aktörlerin bölgedeki etkisini tamamen ortadan kaldırdıktan sonra Gazze'nin yeniden inşaasını içeriyor.

Gazze'nin BM'nin arabuluculuğunda oluşturulan Gazze Yeniden İnşa Mekanizması, bu tür süreçlerin ne kadar karmaşık olabileceği konusunda büyük bir farkındalık ile hareket etmeli. Zira; Hamas liderleri, silahsızlanmayı “söz konusu olamaz” diyerek açıkça reddetti ve bu da yeniden inşa aşamasına geçmeden önce sürecin sonlanabileceğini gösteriyor.

Üçüncü aşama ise yönetişimle ilgilidir. Gazze, yeniden inşa aşamasında uluslararası bir “Barış Kurulu” altında faaliyet gösteren “teknokratik bir komite” tarafından yönetilecek ve Filistin devleti gelecekteki bir vaat olarak kalacak.

Ancak planın temel meşruiyet ve kapasite sorunları var.

AB'nin planlama belgelerine göre, Brüksel kurulda bir koltuk kazanmak için harekete geçerken, geçici otorite ve Filistin Yönetimi'nin rolü gibi konuların henüz çözülmediğini belirtiyor. Hamas silah bırakmayı reddettiği sürece, zorlayıcı kontrol de bölünmüş kalacak ve tek bir komuta zinciri fikri sorgulanacak.

Üç kritik unsur, bu süreci yavaşlatmak veya tersine çevirmek için gerekli araçlara ve motivasyona sahip.

Hamas, hayatta kalma ve “anlatı zaferi” elde etme motivasyonuna sahip ve ortadan kaldırılmasının Gazze'yi tamamen savunmasız bırakacağını düşünüyor.

İsrail'in aşırı sağı ise, Filistin devletinin kurulmasına giden her yolu kapatma ve maksimum toprak kontrolü elde etme konusunda fırsat kollayacak.

İran ve Husiler gibi diğer bölgesel uzantıları ise, caydırıcılığını korumak ve İsrail ile ortaklarını kabul edilebilir bir maliyetle stratejik olarak oyalama niyetinden geri adım atacağa benzemiyor.

Bu üç mesele eğer çözülemezse ki zor olduğu açık bir şekilde görülüyor. O zaman üçüncü aşama yönetişim modelini uygulanamaz hale gelebilir ve çatışmalar yeniden başlayabilir.

Sonuç

Kısacası, beklentiler ve planın gerçekten uygulanabilirliği arasında büyük boşuklar ve zorluklar var.

Birinci aşama garantörlerin arabuluculuğu ve tarafların tecrübesi ile başarılı oldu. İkinci ve üçüncü aşamalar ise, birinci aşamayı hayata geçiren ve şimdi denetimi sağlamakla görevli olan aynı koalisyonun etkisiyle, şüphesiz sürdürülmeye çalışılacaktır.

Ancak tüm bu dengeler başarı konusunda büyük umutlar beslememek gerektiğini ortaya koyuyor.