SKA teleskobu astronomide veri çağını başlatacak

• SKA teleskobu yılda yaklaşık 600 petabayt veri üretecek.
• Avustralya’daki SKA-Low ve Güney Afrika’daki SKA-Mid tesisleri birlikte çalışacak.
• İlk testlerde yüzlerce anten ve çanak başarıyla devreye girdi.
• SKA, CERN’den yüzlerce kat daha fazla veri oluşturacak.

SKA gözlemevi iki kıtaya yayılıyor

Square Kilometer Array, adını yaklaşık bir kilometrekarelik alanı kaplayan anten dizilerinden alıyor. Avustralya’daki SKA-Low, düşük frekanslı sinyaller için 131 binden fazla antenle donatılacak. Güney Afrika’daki SKA-Mid ise yüzlerce parabolik çanakla yüksek frekanslı gözlemler yapacak.

Her iki tesis de Avrupa, Asya, Kuzey Amerika ve Afrika’dan onlarca ülkenin katkısıyla inşa ediliyor. SKA Observatory (SKAO) adlı uluslararası organizasyon, bu dev bilimsel işbirliğinin yürütücüsü konumunda.

Evrenin en eski ışıkları gözlemlenecek

SKA’nın temel amacı evrenin kökenine dair soruları yanıtlamak. Büyük Patlama’dan sonra oluşan ilk yıldızları ve galaksileri gözlemlemek, kara deliklerin evrimini incelemek, hızlı radyo patlamalarının (FRB) gizemini çözmek ve nötron yıldızlarıyla yerçekimi dalgalarını tespit etmek bu hedefler arasında.

Günümüz radyo teleskoplarından onlarca kat daha güçlü olan SKA’nın, gökyüzünün her noktasında milyonlarca yeni gök cismi keşfetmesi bekleniyor.

İlk testler başarıyla tamamlandı

Avustralya’daki SKA-Low teleskopunun dört istasyonu Ağustos ayında devreye girdi. Bu istasyonlardaki toplam 1.024 anten, sistemin çalışmaya hazır olduğunu gösterdi.

Güney Afrika’nın Karoo bölgesinde inşa edilen SKA-Mid’in ilk çanağı ise Temmuz 2025’te gökyüzünden gelen nötr hidrojen sinyalini başarıyla yakaladı. Bu test, teleskop alıcılarının evrenin yapı taşlarını gözlemlemeye hazır olduğunu doğruladı.

İlk gözlemler astronomide çığır açtı

SKA-Low’un kaydettiği ilk geniş alan görüntüsünde sadece 25 derecelik gökyüzü alanında 85 galaksi belirlendi. Sistem tam kapasiteye ulaştığında aynı alanda 600 binden fazla galaksinin gözlemlenebileceği tahmin ediliyor.

Bu, astronomi tarihinde şimdiye kadar yapılmış en kapsamlı gözlemlerden biri olarak kabul ediliyor.

SKA, CERN’i veri üretiminde geride bırakacak

SKA teleskobunun yıllık veri üretimi, günümüzdeki hiçbir bilimsel altyapıyla kıyaslanamayacak. CERN’deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı yılda yaklaşık 1 petabayt veri üretirken, SKA bu miktarı 600 kat aşacak.

Sadece SKA-Low’un saniyede üreteceği ham veri miktarı 2 petabit olacak. Bu veri, saniyede ortalama 8 terabit hızlarla dünyanın en hızlı süper bilgisayarlarına aktarılacak. Science Data Processor (SDP) adı verilen özel işlemciler, bu dev akışı kalibre ederek bilimsel analize hazır hâle getirecek.

Astronomiden bilgi işlem teknolojilerine yeni bir dönem

Elde edilen veriler, dünya çapında kurulmuş özel veri merkezlerine dağıtılacak. Bu merkezlerin en önemli ayaklarından biri Kanada’da yer alacak.

SKA teleskobu tamamlandığında yalnızca astronomide değil, veri bilimi ve bilgi işlem teknolojilerinde de yeni bir çağ başlatacak. Evrenin en eski ışıklarının yakalanması, hızlı radyo patlamalarının çözülmesi ve kara deliklerin evriminin anlaşılması gibi kritik keşifler SKA sayesinde mümkün olacak.

Ayrıca proje, insanlığın bugüne kadar kurduğu en büyük uluslararası bilimsel işbirliklerinden biri olarak tarihe geçecek.