Türk savunma sanayisinin öncüsü Nuri Killigil kimdir?
Kafkas İslam Ordusu komutanı olarak Bakü'yü kurtaran ve "Bakü Fatihi" olarak anılan Nuri Killigil (Paşa), Cumhuriyet döneminde ise Türk savunma sanayisinin öncü girişimcilerinden biri oldu.
Son Güncelleme: 28.08.2025 - 23:01
- Enver Paşa'nın kardeşi olan Nuri Paşa, 1918'de Kafkas İslam Ordusu'nun başında Bakü'yü Bolşevik ve Ermeni çetelerinden kurtardı.
- Cumhuriyet döneminde Sütlüce'de kurduğu fabrikada silah ve mühimmat üreterek özel sektördeki ilk savunma sanayii girişimcilerinden biri oldu.
- Arap-İsrail Savaşı'nda Filistin halkını destekleyerek onlar için silah ve cephane üretti.
- 2 Mart 1949'da fabrikasında meydana gelen büyük bir patlamada hayatını kaybetti; ölümünün kaza mı suikast mı olduğu hala aydınlatılamadı.
Enver Paşa'nın talimatıyla Kafkas İslam Ordusu'nun başına geçti
1890'da Manastır'da doğan Nuri Paşa, Manastır Harbiyesinden mezun olduktan sonra Trablusgarp Savaşı'na katıldı ve Birinci Dünya Savaşı'nda çeşitli cephelerde görev yaptı. Ağabeyi Harbiye Nazırı Enver Paşa, Azerbaycan ve Dağıstan'ın yardım talebi üzerine kurduğu Kafkas İslam Ordusu'nun komutanlığına Nuri Paşa'yı atadı.
Henüz 28 yaşındayken 12 bin kişilik ordunun başına geçen Nuri Paşa, 15 Eylül 1918'de Bakü'yü Bolşevik birlikleri ve Ermeni çetelerinden kurtararak "Bakü Fatihi" unvanını aldı. Azerbaycan'da büyük bir kahraman olarak karşılanan Paşa'nın hatırası, Gence'de konakladığı evin müze yapılması ve Bakü'deki Tezepir Camisi'nde halka hitap ettiği minberin "Nuri Paşa minberi" olarak korunmasıyla yaşatılmaktadır.
Cumhuriyet döneminde savunma sanayisinin öncüsü oldu
Mondros Mütarekesi sonrası İngilizler tarafından tutuklanan ancak Kafkasyalıların yardımıyla kaçmayı başaran Nuri Paşa, Cumhuriyet'in ilanından sonra sivil hayata atıldı. Önce çinicilikle ilgilense de kısa süre sonra uzmanlık alanı olan savaş sanayisine yöneldi.
Sütlüce'de satın aldığı bir fabrikada Türk ordusu için silah ve cephane üretmeye başladı. Türkiye'nin ilk 9 milimetrelik silahı olan "Nuri tabancası"nı tasarlayıp seri üretimini gerçekleştirdi. Fabrikasında top, havan, uçaksavar mermileri ve uçak bombaları imal ederek yerli harp sanayisinin gelişmesine öncülük eden ilk girişimcilerden biri oldu.
Fabrikasındaki şüpheli patlamada hayatını kaybetti
Nuri Paşa, 1948'deki Arap-İsrail Savaşı'nda Filistin halkını aktif olarak destekledi. İsrail'in kuruluşundan sonra da Arap direnişçiler için fabrikasında silah ve cephane üretmeye devam etti.
Bu faaliyetlerini sürdürdüğü sırada, 2 Mart 1949'da Sütlüce'deki fabrikasında büyük bir patlama meydana geldi ve Nuri Paşa bu patlamada hayatını kaybetti. Olayın bir kaza mı, yoksa Filistin'e verdiği destek nedeniyle İsrail istihbaratı tarafından düzenlenen bir suikast mı olduğu konusu günümüze kadar aydınlatılamamıştır.
Kaynak:
GDH Haber
GDH Digital Telegram kanalına abone olabilirsiniz.


