Vergide yapay zekâ dönemi: GİB, doktorların kazançlarını mercek altına aldı

Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), bir süredir kayıt dışı ekonomiyle mücadelede yapay zekâyı kullanıyor. GİB’in veri seti, bankalar, noterlerdeki verilerle karşılaştırılıyor. Senaryo oluşturuluyor ve buna göre riskli gruplar çıkarılıyor. Doktorlarla ilgili çalışma kapsamında ilk senaryoda Gelir İdaresi Başkanlığı’nın veri seti kullanıldı. 

Hürriyet Gazetesi'nden Neşe Karanfil'in haberine göre; beyanname verilip verilmediği, ödeme alışkanlıkları, bildirimleri içeren bir kompozisyon hazırlandı. Bu ilk senaryoda yaklaşık 33 bin riskli doktor bulundu.

İkinci aşamada sekreter, eski eş

İlk senaryodan sonra ikinci aşamaya geçildi. Riskli görülen mükelleflerin bu sefer harici verilerine örneğin banka bilgilerine, hesaplardaki hareketliliğe bakıldığı ifade edildi. Bu aşamada birinci derecedeki anne, baba, kardeş, çocuk, eski eş, çalışanların da senaryoya dahil edildiği dile getirildi. İkinci aşamada yaklaşık 3 bin 500 riskli mükellefin tespit edildiği kaydedildi.

Sekreterlerin hesabı sürekli hareketli

Yapay zekâda senaryo oluştururken borsa, faiz ya da kira gelirlerinin temizlendiği belirtildi. Örneğin, 20 milyon liralık bir ev satışı olmuşsa bu satışın verisi noterlikte yer aldığı için taramadan çıkarıldığı anlatıldı. Bir doktorun muayenesinin 5 bin lira olduğu tahminiyle sürekli aynı miktarda para girişinin olması halinin riskli mükellefi ortaya çıkardığı vurgulandı.

Doktorların çalışanlarının da taramaya dahil edildiği, bu çerçevede sekreter hesaplarının incelendiği kaydedildi. Doktorun yanında çalışan sekreterin asgari ücret aldığı ancak hesapta 5 milyon liralık hareket tespit edildiğini anlatan yetkililer, yine eski eş hesabındaki hareketlilikten de hasılat tespiti yaptıklarını dile getirdiler.

Ev ya da taşıt satışının bile hasılat tespiti sırasında dışarda bırakıldığının görülmesi durumunda mükellefin çoğunlukla uzlaşmaya gittiği belirtildi. Hesaptaki hareketlilikten yola çıkarak bir hasılat belirlendiğini, mükellefin takdir komisyonuna gönderildiği dile getirildi.

'Gönüllü gelin' deniyor

Gelir İdaresi Başkanlığı’nın doktorlarla ilgili çalışmada yaklaşık 15 milyar liralık matrah farkı bulduğu öğrenildi. Şimdiye kadar riskli gruptaki doktorların büyük bir kısmı ile görüşüldüğü, yaklaşık yarıya yakınının gönüllü uyuma girdiği ifade edildi. Gönüllü uyumla mükellefin elde ettiği hasılat için beyanname verdiği, ödeme şartının yerine getirilip getirilmediğinin de kontrol edildiği anlatıldı. Gönüllü uyuma giren mükellefler için vergi zıyai cezasının da uygulanmadığı vurgulandı. Gönüllü uyum olmasaydı mükellefe vergi zıyai cezası de kesilecekti.

Gerçek kazanç beyanı şart

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, şahsi mesaiye dayanarak kişinin kendi nam ve hesabına verdiği fal ve astroloji gibi hizmetlerin serbest meslek faaliyeti kapsamında vergilendirilmesi gerektiğini belirterek, şunları kaydetti:

“Hedefimiz, vergide adaleti sağlamak, bunun için istisnasız tüm kazançlarda kayıt dışılıkla mücadelemiz sürecek. Çalışma, 2024 yılında elde edilen gelirlere yönelik de yapılacak. İzaha davete uyum göstererek yükümlülüklerini yerine getiren mükellefler ağır cezalarla karşılaşmayacak. Beyan dönemi geçmeden mükellefler gerçek kazançlarını beyan etmeli.”

Tespitlerin yapılmasının ardından önce sekretere (Para size mi ait) sorusunun yöneltildiği, kendine ait değilse ispatının istenildiği anlatıldı. Hesaptaki paranın doktora ait olması halinde, “Sizin şu kadar şüpheli işleminiz var” denildiği ve gönüllü uyuma davet edildiği öğrenildi. Hasılat çıkarılırken mükellefin sattığı ev ya da arabadan hesaba yatan kısmın ayıklandığı, hasılatın bu gelirler dışında oluşturulduğu da vurgulandı.