Ekonomik kriz İran'ı sokağa döktü

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, 10 Mayıs'ta ekonomik krizle mücadele kapsamında buğdaya yönelik sübvansiyonlara son verileceğini açıkladı. Reisi ayrıca temel gıda maddelerinin fiyatlarında artışı da içeren bir dizi önlem uygulanacağını duyurdu,

Reisi'nin açıklamalarından hemen ardından piyasalarda çalkalanma yaşandı, sıvı yağ, yumurta ve tavuk etinin fiyatı yaklaşık dört kat zamlandı.

Reisi'nin açıklamalarının ardından İran'ın Huzuristan eyaletinde 12 Mayıs Perşembe günü başlayan protestolar artarak devam ediyor.

Polisin sert müdahalesi nedeniyle gösterilerin diğer eyaletlere sıçraması ve hükümetin istifasının istenmesi protestoların başka bir zemine evrilmesine neden oldu. 22 kişinin yaralandığı gösterilerde en az 3 kişi öldü.

Huzistan, Luristan, Çaharmahal, Bahtiyari, Kohgiluye ve Buyer Ahmed eyaletlerindeki protestolarda göstericiler, emniyet güçleriyle çatıştı.

İran'ın resmi devlet kanalı IRNA'nın olaylarda göstericilerin cami kundakladığını, market yağmaladığını iddia etmesi sonrası artan öfke nedeniyle "hükümet istifa" sloganları atıldı.

İran devriminin baş sloganı olan "ABD'ye ölüm" (Merg ber Amrika) sloganının "Hamaney'e ölüm" (Merg ber Hamaney) olarak değiştirilmesi sonrası hükümet itidal çağrısı yaptı.

İran polisi şuana kadar 20 göstericinin tutuklandığını açıkladı, yerel kaynaklardan edinilen bilgiye göre bu sayı çok daha fazla.

İran'ın su ve gıda protestoları

İran'ın en kalabalık eyaletlerinden olan ülkenin güneybatısındaki petrol zengini Huzuristan'da genel olarak su ve gıda ürünlerine yapılan zamlar nedeniyle halk sık sık protesto gösterileri düzenliyor.

İran'da 2009 yılındaki tartışmalı seçimler sonrası başlayan gösterilerle kendi adından söz ettiren Huzuristan gösterilerin fitilinin ateşlendiği yer olarak akıllarda kaldı.

2009'daki protestolarda İran'ın eski Cumhurbaşkanı Ruhani'nin istifasını isteyen kalabalık üzerine gerçek mermi sıkılması olayların büyümesine neden oldu.

İlk günlerde sessiz kalan İran devlet televizyonu, Cumartesi günü yayınladığı bir haberde, güvenlik yetkililerinden gelen talimatlar üzerinde protestoları duyurmadığını kabul etti.

2016 yılında İsfahan'daki Zayende Nehri'nin hükümetin yanlış politikaları nedeniyle kuruması halk tarafından protesto edildi.

Polisin sivillere sert müdahalede bulunması sonrası protestolar Belucistan, Huzuristan ve Tahran'a sıçradı.

Belucistan'da hükümetin kötü su yönetimi sonrası timsahların insanlara saldırması ve bir kaç çocuğu öldürmesi sonrası protestolarda "hükümet istifa" sloganları atıldı.

2018'in Haziran ayında Huzuristan evlerini ve tarlalarını besleyen su kaynakları, barajlarla başka bölgelere aktarıldı.

16 Temmuz 2018'de eyalette başlayan su kıtlığı nedeniyle ürünlerin veriminin düşmesi sonrası protestolar başladı.

Su sıkıntısı ile başlayan protesto dalgası, hükümet karşıtı bir atmosfere dönüştü.

Huzistan eyaletindeki kentlerde ülkenin dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'e karşı sloganlar atıldı.

Polisin gerçek mermi kullanarak protestocuları dağıtma yöntemi işe yaramadı, gösteriler daha da şiddetlendi.

15 Kasım 2019'da benzine yapılan zam sonrası İran'ın farklı şehirlerinde daha önce benzeri görülmemiş protestolar başladı.

Ülkenin en muhafazakar şehri olan ve Hamaney'in kalesi olarak bilinen Meşhed'de başlayan gösteriler hükümeti korkuttu.

İran'da en az 100 şehir ve kasaba yapılan toplu protestoar sonrası Hamaney yaptığı açıklamada göstericilere hak verdiğini ve sert müdahale yapılmaması gerektiğini vurguladı.

Uluslararası Af Örgütü'ne göre eylemlerin başladığı Cuma gününden Pazartesi'ye kadar, 21 şehirde en az 106 kişi öldü.

30 Mart 2021'de Elburz, İsfahan ve Tahran'da toplanan göstericiler "İran satılık değildir", "Vatanı satanlara ölüm", "Savaşacağız, öleceğiz ve İran'ı geri alacağız" sloganları ile Çin ile imzalanan iş birliği anlaşması protesto etti.

İran'ın ünlü isimlerininde katıldığı gösterilerde hükümet aleyhine sloganlar atıldı.

19 Kasım 2021'de İran'ın İsfehan şehrinde kuraklık nedeniyle başlayan gösterilere polis gerçek mermi ve göz yaşartıcı gazla müdahaele etti.

Zayende Nehri'nin kurumasını protesto eden çiftçilerin eylemine İsfahan halkı da kuruyan ırmak üzerinde binlerce kişi bir araya gelerek destek verdi.

21 Temmuz 2021 yılında Huzistan eyaletinin önemli su kaynaklarından "Hur'ul-Azim" göletlerinin ile Kerhe Nehri'nin kuruması ve Karun Nehri'nden başka bölgelere su transferi için hazırlanan projeye izin verilmesinin ardından ortaya çıkan içme suyuna erişim sorunu nedeniyle Hamidiye, Bostan, Şadigan, Şuş, Danyal ve Mahşehr kentlerinde 14 Temmuz Çarşamba günü akşam saatlerinde gösteriler başladı.

Polisin sert müdahalesi sonraso göstericiler ile polis arasında çatışma çıktı.

İze şehrinde yüzlerce gösterici, Ali Hamaney'i hedef alarak, "Kahrolsun Hamaney" sloganları attı.

Susengerd şehrinde eylemciler tarafından bir tank ateşe verildi.

İran hükümetine karşı protestolar genellikle farklı ırktan vatandaşların yaşadığı yerlerdeki suyu Farsi kökenli halkların yaşadığı yere aktarması nedeniyle başlıyor.

Arapların yoğunlukta bulunduğu Huzuristan ve Kürtlerin fazla olduğu Belucistan'daki şehirlerde su kaynaklarını çevre eyaletlere dağıtan hükümet yetkilileri bu konuda bir açıklama yapmıyor.

Yaklaşık 10 ay önce göreve gelen Reisi, özellikle yoksul kesimi olumsuz etkileyen ekonomik krizi ivedi şekilde sona erdireceğine ilişkin seçim vaadini yerine getirmediği için haftalardır eleştirilerin hedefinde yer alıyor.