Manohar Institute for Defence Studies: Rusya'nın Ukrayna İşgali ve Orta Asya'ya etkileri

21 Ekim 2022'de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rus silahlı kuvvetlerinde yaşları 18 ila 50 arasında değişen 3.00.000 kadar yedek askerin Ukrayna cephesinde savaşmak üzere çağrılacağı bir "kısmi seferberlik" ilan edeceğini duyurdu. Bu durum aynı zamanda, İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana bu tür ilk seferberlik olma özelliği taşıyordu.

Özellikle, bu gelişmeden önce Ukrayna'nın Rusya kontrolündeki Donetsk, Luhansk, Zaporizhzhia ve Herson bölgelerinde referandum duyurusu yapılmış ve böylece Rus silahlı kuvvetlerinin yetki alanı genişletilmişti.

14 Ekim 2022'ye kadar Rusya genelinde yaklaşık 2.00.000 kişi, Ukrayna'da savaşan Rus birliklerine katılma emri aldı. Ancak bu benzeri görülmemiş seferberlik, Kuzey Kafkasya'nın yanı sıra özellikle kırsal bölgelerde yaygın protestolara da yol açtı. Kuzey Kafkasya'nın ağırlıklı olarak Müslüman vatandaşlardan oluşması, azınlıkların savaş sırasında “yem” olarak kullanıldığına dair endişelerini daha da artırdı.

Rus vatandaşlarına vizesiz erişim sağlamayan Türkmenistan hariç, Orta Asya Cumhuriyetlerine zorunlu askerlikten kaçmak isteyen Rus vatandaşları tarafından büyük bir göç yaşandı. Özellikle Kazakistan ve bir ölçüde Kırgızistan Rus akınını memnuniyetle karşıladı. Tacikistan ve Özbekistan ise metanetli bir sessizliğe büründü. Bu gelişme aynı zamanda Rusya'da yerleşik Orta Asyalı göçmen işgücünü de etkiledi.

Rusya'daki Orta Asyalı göçmenler

Rusya'da yaklaşık dört milyon Orta Asyalı göçmen bulunuyor. Bunlar arasında iki milyon Özbek, bir milyon Tacik, ikiyüzbin kadar Kazak ve biraz daha az sayıda Kırgız bulunmaktadır. Bu göçmenler, öncelikle Rusya'nın inşaat ve tarım sektörlerinde çalışmaktadır.

Rusya'daki ekonomik krizin ortasında, bu Orta Asyalı göçmenler göz korkutucu bir gelecekle karşı karşıya. Bu arada, Sakharova Göç Merkezi tarafından Orta Asyalı göçmenlerin Rus silahlı kuvvetlerine alınması önerisi bu kitleler üzerinde büyük bir endişe yarattı.

Ancak Rusya'nın bu göçmenlere savaşmaları için yapacağı mali yardımın cazibesi ve Rus vatandaşlığını almaları için yaptığı teklifler, göçmenler için cazibeli hale gelebilir. Bu ikilem, Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan'ın vatandaşlarını cezai işlem konusunda uyarması gerçeğiyle daha da artıyor.

Yurtiçi dinamikler

Bazı raporlara göre, zorunlu askerlikten kaçmak isteyen en az yediyüz bin Rus, komşu ülkelere sığındı.

Bu Rus vatandaşlarının tercih ettikleri ilk destinasyon ise, Rusya'ya coğrafi yakınlığı nedeniyle Kazakistan oldu. Bunu Kırgızistan, Özbekistan ve Tacikistan izliyor.

Bu Rus akını, bölgesel ekonomik yavaşlamayı daha da kötüleştirdi. Yükselen enflasyon ve gıda kıtlığı, işleri daha da kötüleştirerek büyük çaplı bir hoşnutsuzluğa yol açtı. Bu ülkeler, ülkeye gelen Rusları bir ekonomik fırsat olarak görüyor. Özellikle şehir merkezlerindeki ev sahipleri kirayı üç katına çıkarırken, yerel düşük gelirli aileleri ve öğrencileri tahliye ettiler.

Bütün bu gelişmeler, daha önce Orta Asya kültürünün altını oyan baskıcı Çarlık ve Sovyet yönetiminin tarihsel hafızasını potansiyel olarak yeniden canlandırabilir.

Dahası, kutuplaşma ve Rus düşmanlığına dayanan “bize karşı onlar” kampının oluşumu, Orta Asya yerli mimarisini baltalayabilir. Özellikle Kırgızistan ve Kazakistan'da milliyetçi gruplar ve bireyler gelişmeleri bir Rus düşmanlığını alevlendirmek için bir fırsat olarak kullanabilirler.

Rusya-Kazakistan ilişkilerinin çalkantılarla karşı karşıya kaldığı bir dönemde Kazak milliyetçiliğine artan bir vurgu yapılıyor. Zira, Kazak liderliğinin Ukrayna'daki Savaş ve yürütülen referandumlar ile ilgili olarak muhtemelen benzer bir Rus askeri saldırıyla karşı karşıya kalma korkusundan kaynaklanan yorum ve tepkileri Kremlin'i rahatsız etti.

Özellikle Kuzey Kazakistan'da etnik Rusların büyük varlığı, Ukrayna'da devam eden irredantizm ortamında Kazak liderliğinin gerginliğini artırabilir.

Çözüm

Rusya'nın Ukrayna'yı işgali ve kısmi seferberliği, özellikle Orta Asya bölgesel iç dinamikleri etkiledi. Uzun vadede bu, Orta Asya'da ikamet eden Rus azınlık nüfusu da dahil olmak üzere daha güçlü Rus düşmanlığını besleyebilir.

Aynı zamanda, Orta Asya uluslarının çok vektörlü bir dış politikaya ihtiyacı doğrultusunda Avrasya'da yeni ittifaklar gerçekleşebilir.