New York Times: Çin küresel üretimde bir süper güç
New York Times yazarı Paul Krugman, Küresel güç rekabeti özelinde ABD ile Çin'i karşılaştırarak, Çin'in 30 yıl içinde ekonomik bir süper güce evrilmesi ihtimalini değerlendirdi.
Çin 30 yılda ekonomide yarattığı mucize sayesinde gerçek bir ekonomik süper güç haline geldi ve şu anki sorunlar bu gerçeği değiştirmeyecek. Peki Çin’in gücü gerçekte ne kadar süper? Şu anda dünyanın en büyük ekonomisi mi, yoksa hala ABD’nin gerisinde mi?
2001 yılında Çin'in Dünya Ticaret Örgütü’ne katıldığından itibaren dünyanın fabrikasına dönüştüğünü ele alan Krugman,
"ABD ve Çin ekonomilerinin nispi büyüklüğünü ölçmenin en basit yolu, ülkelerin GSYİH’sine bakıp kendi para birimleri üzerinden hesaplanan bu miktarı güncel kur üzerinden aynı paraya çevirmek. Bu işlem için genellikle yuan dolara çevriliyor ama tersi de aynı sonucu verecektir. 2022 verilerine göre Çin 18.1 trilyon dolar GSYİH ile ikinci sırada. En tepede ise 25.5 trilyon dolar ile ABD var. Ancak bu kıyaslama iki ülkedeki fiyatlara göre düzeltme içermiyor. Geçim giderlerindeki farklara göre düzeltildiğinde Çin halihazırda ABD’nin çok önünde."
dedi.
ABD’nin kur avantajı
Dolar üzerinden yapılan ulusal GSYİH kıyaslamalara değinen Krugman döviz kurunun oynaklığından ciddi ölçüde etkilendiğini lanse etti.
"Birkaç hafta önce The Wall Street Journal, ABD ile euro bölgesi arasında dolar üzerinden yapılan karşılaştırmada iki ekonominin 2008’de aynı büyüklükteyken şimdi ABD’nin Avrupa’yı neredeyse ikiye katladığı yazmıştı. Amerikan ekonomisi gerçekten de Avrupa’dan hızlı büyüdü ama WSJ’de belirtilen değişimin ana sebebi Avrupa’da büyümenin zayıf kalması değil euro kurundaki düşüştü.
Fiyatlara göre düzeltme yapmak için bir sebep daha var. İki ekonominin reel büyüklüklerini, yani toplam üretim miktarlarını veya yaşam standartlarını kıyaslamak istiyorsanız ürün ve hizmetlerin birinde diğerinden daha ucuz olup olmadığını bilmek ve bu bilgiyi de hesaba katmak gerekir." dedi.
Çin ABD’den çok üretiyor
Çin İstatistik Kurumu’nun yayınladığı yıllık verilere göre 2001’den 2020’ye Çin’in dış ticaret hacmi %766’lık bir artışla 600 milyar dolardan 4,6 trilyon dolara yükseldi. Aktif yabancı sermaye kullanımı %582’lik bir artışla 395 milyar dolardan 2,3 trilyon dolara çıktı.
Çin’in GSYİH’inin ABD’den yüksek olmasının sistemsel sebeplerini inceleyen Krugman,
"Çin gerçekte bizden daha fazlasını üretiyor. Ülkelerin ekonomik büyüklükleri geçim giderlerindeki farklara göre düzeltildiğinde Çin halihazırda ABD’nin çok önünde. Ama saç kesiminin ABD’den daha ucuz olması dünyanın geri kalanını ilgilendirmiyor.
Neticede hangi soruya cevap arıyoruz? Jeopolitik nüfuzları kıyaslıyorsak o bir ülkenin piyasalarına erişimin değeri ve yapabileceği yardım miktarı gibi etkenlerle belirleniyor. Bunlar esasen dolar cinsinden GSYİH’e bağlı. O halde Çin’de saç kesiminin ABD’den daha ucuz olması dünyanın geri kalanını ilgilendirmiyor." yanıtını verdi.
Tek jeopolitik kriter savaş
"Çin’de saç kesiminin ucuz olmasının doların uluslararası para olma niteliği üzerinde hiçbir etkisi yok.
GSYİH’nin satın alma gücünün jeopolitik nüfuz için anlamlı olabileceği tek alan ülkenin savaş kabiliyetindeki etkisi olabilir. Birkaç yıl önce işin bu boyutunu gündeme bile getirmezdim. 21. yüzyılda kim eski usul fetih savaşları açardı ki? Ama eski kötü günler geri dönünce GSYİH ile askeri güç arasındaki ilişki yine anlamlı hale geldi.
Askeri potansiyeli ölçmek için hangi gösterge daha iyi? Bu önemli bir konu. Somut bir örnek: Rusya dolar cinsinden bakınca oldukça küçük bir ekonomi. 2019’da çılgınlık başlamadan önce Rus ekonomisinin dolar cinsinden büyüklüğü İtalya’dan düşüktü. Ancak satın alma gücü bakımından ciddi ölçüde ilerideydi. Batı’nın tamamı düşünüldüğünde ise bu konuda da küçük kalıyordu. Bu yüzden başlangıçtaki soruya net bir cevabım yok. Modern savaşlar, hatta Ukrayna’da devam eden zorlu çatışma bile ileri teknoloji içeriyor.
Bu yüzden bunları sürdürmek genel üretimden ziyade ticareti yapılabilir ürünler imal etmeye benziyor. Ama belki de yanılıyorumdur. ABD ile Çin, Tayvan yüzünden birbirine girerse işin aslını görebiliriz ama umarım hiçbir zaman görmeyiz.
Her halükarda ABD ile Çin kimin ekonomisinin büyük olduğuna dair övünme yarışına girmek istiyorsa iki taraf da kendine uygun bir kriter bulup galibiyetini ilan edebilir." ifadelerini kullandı.