Ukrayna misket bombalarını neden ısrarla istiyor?

Bu silahları sağlama kararı her an alınabilir.

Oldukça tartışmalı olmalarına rağmen Ukraynalılar, özellikle geniş siper ağları oluşturmuş Rus birliklerinin kökünü kazımak ve açık arazide bazı zırhlı kuvvetler de dahil olmak üzere büyük düşman oluşumlarıyla mücadele etmek için yararlı olabilecek bu tür silahları giderek daha fazla istiyor.

Pentagon Basın Sözcüsü Hava Kuvvetleri Tuğgeneral Pat Ryder dün erken saatlerde düzenlediği basın toplantısında Ukrayna'ya DPICM gönderilmesine ilişkin devam eden tartışmalara değindi.

Bu açıklama, Başkan Joe Biden'ın bu misket bombalarının ABD askeri stoklarından Ukrayna'ya transferini onaylamaya yakın olduğuna dair son günlerde medyada yer alan haberlerin ardından geldi.

Ryder, "DPICM açısından bugün açıklayacağım bir şey yok," dedi.

"Bildiğiniz gibi, bu üzerinde düşünülen bir konu."

DPICM, hepsi aşağı yukarı aynı şekilde çalışmak üzere tasarlanmış çok sayıda alt mühimmatla yüklü çeşitli topçu mermisi ve roket türlerini içeren genel bir kategori.

DPICM yüklü mermilerin üretiminin büyük kısmı 1970'ler ile 1990'lar arasında gerçekleşmiştir.

Bunlar arasında 105mm, 155mm ve 203mm obüsler için mermilerin yanı sıra M270 Çoklu Fırlatma Roket Sistemi (MLRS) ve M142 Yüksek Hareket Kabiliyetli Topçu Roket Sistemi (HIMARS) lançerlerinden ateşlenebilen 227mm topçu roketleri de bulunmaktadır.

Ordu Taktik Füze Sisteminin (ATACMS) kısa menzilli balistik füzelerinin bazı versiyonlarında da DPICM dolu harp başlıkları bulunmaktadır.

Geçen yıldan bu yana Ukrayna, misket bombalarıyla ilgili tartışmalardan ayrı olarak, versiyonlarında yüksek patlayıcılı büyük başlıklar da bulunan ATACMS'leri alenen talep etmektedir.

Bugüne kadar ABD hükümeti, genellikle bunların kullanımının Rusya'da yeni tırmanışlara yol açacağı yönündeki endişelerini gerekçe göstererek bu taleplere karşı çıkmıştır; ancak ayrı raporlar bu tutumun artık yumuşamakta olduğunu göstermektedir.

DPICM daha önceki Geliştirilmiş Konvansiyonel Mühimmat (ICM) serisi misket bombalarından geliştirilmiştir.

"Çift amaçlı" ifadesi, ABD ordusunun "el bombası" olarak adlandırdığı DPICM alt mühimmatlarının zırhlı araçların yanı sıra zırhsız araçlar ve birlikler gibi daha yumuşak hedeflere karşı da en azından bir ölçüde etkili olacak şekilde tasarlanmış olmasından kaynaklanmaktadır.

Birden fazla DPICM mühimmat türü olmasına rağmen, hepsi aynı temel şekilde tasarlanmıştır; zırhı alt etmeye yönelik şekillendirilmiş bir mühimmat, her yöne uçan ölümcül parçalar göndermek için özel olarak yapılandırılmış bir muhafaza ile çevrelenmiştir.

Boyut ve ağırlık olarak tipik bir el bombasına benzeyen bu mühimmatlar güdümsüzdür, ancak her birinin tepesinde düşerken sabitlenmesine yardımcı olan püskül benzeri bir bez parçası vardır.

DPICM dolu topçu mermileri ve diğer mühimmatlar genellikle yörüngesinde belirli bir noktaya ulaştıktan sonra alt mühimmatları merminin veya harp başlığının arkasından fırlatır.

DPICM mühimmatının tam türüne ve nasıl kullanıldığına bağlı olarak, her biri binlerce metre karelik bir alanı kaplayan bir hedef alanı vurabilir.

Örneğin, 644 adet M77 DPICM alt mühimmatı ile yüklü tek bir M26 227mm topçu roketi, alt mühimmatları yaklaşık 200 metre çapında dairesel şekilli bir alana yayabilir. Etkilenen alan dağılma yüksekliğine ve diğer dinamiklere bağlı olarak da değişebilir.

Ukrayna kuvvetleri için DPICM yüklü mühimmatların çok faydalı olabileceği bir dizi açık potansiyel kullanım durumu vardır.

Ukrayna'da halihazırda M142 HIMARS ve M270 türevlerinin yanı sıra farklı DIPCM tiplerini ateşleyebilen NATO standardı 155mm ve 105mm obüsler bulunmaktadır. Ukrayna'da ABD yapımı 203mm yüksek patlayıcı top mermilerinin ülkenin Sovyet döneminden kalma 2S7 Pion obüsleri için mühimmat olarak kullanıldığına dair kanıtlar da var.

Ukrayna'nın karşı saldırısı, mayın tarlaları ve özellikle geniş siper hatları da dahil olmak üzere önemli Rus savunması nedeniyle şimdiye kadar yavaş ilerledi.

Siperler, tek harp başlıklı geleneksel topçu atışları gibi dolaylı ateşlere karşı çok dirençli olabilir. Toplar ve tank silahları gibi doğrudan ateş ise daha da az etkilidir.

Yukarıdan baskılamak için dolaylı olarak ateşlenen yüksek patlayıcılı topçu mermilerinin önemli miktarlarda olması gerekebilir.

O zaman bile, yerleşik birliklere karşı etkinlikleri sınırlı olabilir. Misket mühimmatlı top mermileri ve roketler çok daha fazla alanı kapsayabilir ve bunu daha az sayıda toplam mermi ile daha hızlı yapabilir. Bunu bir de bunlardan atılan alt mühimmatların doğrudan siperlere düşerek yıkıcı etkiler yaratabileceği gerçeğiyle birleştirin.

Buna ek olarak, Rusya'nın geçen yıl topyekûn işgalini başlatmasından bu yana, Ukrayna güçlerine rutin olarak araç grupları da dâhil olmak üzere büyük düşman konsantrasyonlarını topçu ile vurma fırsatı sunulduğuna dair açık kanıtlar var.

Yine, aynı toplam alanı vurmak için daha fazla sayıda tekil mermi ve daha fazla zaman gerekecektir; bu da bu durumlarda Rus kuvvetlerine ilerlemeye devam etme fırsatı ya da yeniden konumlanmak ve/veya siper aramak için daha fazla zaman verebilir.

Bir hedef bölgeyi yeterince vurmak için gereken toplam mermi sayısıyla ilgili hususlar, Ukrayna güçlerinin ve Rus rakiplerinin çatışmalar sırasında harcadıkları topçu mermileri ve roketlerin hacmi göz önüne alındığında kendi başlarına önemlidir.

Her iki tarafta da mermi kıtlığı ve istihkak sıkıntısı yaşandığı bildiriliyor. Ek mermi tedarik etmek her iki taraf için de umutsuz bir küresel operasyon haline geldi. Hatta savaşın sonucunun büyük ölçüde kimin uzun vadede daha fazla topçu mermisi tedarik edebileceğine bağlı olduğu bile iddia edilebilir. Dolayısıyla Ukrayna'ya DPICM yüklü mermi ve roketler göndermenin, ülkeye daha kullanışlı mühimmat sağlamak gibi ek bir faydası olacaktır.

Cumhuriyetçi Kongre üyeleri Mart ayında Başkan Biden'a gönderdikleri ve DPICM'in Ukrayna'ya yapılacak yardımlara dahil edilmesini talep eden ortak bir mektupta, DPICM dolu mühimmatın Ukrayna'ya gönderilmesinin "ABD ve müttefiklerinin mühimmat tedariki üzerindeki baskının hafifletilmesine" yardımcı olacağını özellikle belirtmişlerdir.

"ABD'nin envanterinde bu mermilerden yaklaşık üç milyon adet bulunmaktadır ve bunların çoğu Avrupa'daki ABD ve müttefik üslerinde bulunmaktadır."

Mektupta ayrıca "Tek bir [DPICM] mermisi, GMLRS-U [227mm Güdümlü Çoklu Fırlatma Sistemi tek harp başlıklı topçu roketleri] ya da diğer yüksek patlayıcı harp başlıkları ile donatılmış beş ya da daha fazla mermi ile benzer ya da daha büyük bir operasyonel etki yaratabilir" denilmişti.

DPICM de dahil olmak üzere misket bombaları, patlamamış alt mühimmatların herhangi bir çatışmanın sona ermesinin çok ötesinde, özellikle siviller için ciddi tehlikeler arz etme potansiyeli nedeniyle tartışmalıdır.

DPICM'ler ve benzer mühimmatlar bir kişiyi öldürebilir veya sakat bırakabilir ve oyuncak sanılabilecekleri için özellikle çocuklar için tehlikeli oldukları sıklıkla dile getirilmiştir.

Uzmanlar ayrıca yüksek arıza oranlarının, bu mühimmatların kullanıldığı bölgelerden geçmek zorunda kalan dost kuvvetler için nasıl ciddi riskler oluşturabileceğinin de altını çizmiştir.

100'den fazla ülke Misket Bombaları Sözleşmesi kapsamında çoğu misket bombası türünü kullanmayı bırakmayı kabul etmiştir. Yaygın olarak bildirilenin aksine, Sözleşme tüm misket bombası türlerinin kullanımını yasaklamamaktadır ancak DPICM kullanımını yasaklamaktadır.

Amerika Birleşik Devletleri ve Ukrayna'nın yanı sıra Rusya'nın da Misket Bombaları Sözleşmesi'ni imzalamadığı göz önüne alındığında bu konu biraz tartışmalıdır.

Ancak, NATO'nun pek çok üyesi de dahil olmak üzere Ukrayna'nın diğer yabancı ortaklarının bir kısmı bu anlaşmaya taraftır. ABD ile müttefikleri ve ortakları arasında bu konuda yaşanabilecek olası anlaşmazlıklara ilişkin endişelerin, bugüne kadar DPICM teslimatlarının yapılmamasının başlıca nedeni olduğu bildiriliyor.

2008 yılında, Başkan George W. Bush'un görev süresinin sonlarına doğru, dönemin Savunma Bakanı Robert Gates, ABD envanterinde bulunan ve başarısızlık oranı yüzde birin üzerinde olan misket bombalarının ortadan kaldırılmasını öngören bir politika uygulamaya koydu.

Bundan sonraki yaklaşık on yıl boyunca, ABD ordusu alternatif seçenekler lehine misket bombalarından genel olarak uzaklaşmaya devam etti.

Bu politika 2017 yılında Başkan Donald Trump döneminde askıya alındı. Washington Post'un haberine göre, Kongre o zamandan beri yüzde bir standardını karşılamayan misket bombalarının üretimini, kullanımını ya da transferini engelliyor, ancak Biden yönetimi yetkilileri, hayati ulusal güvenlik çıkarları gerekçe gösterilerek bundan feragat edilebileceği görüşünde.

Farklı DPICM mühimmat türlerinin başarısızlık oranları önemli bir tartışma konusudur. ABD Ordusu tarafından 2000 yılında yapılan bir çalışmada, bu mühimmatların en azından bazı partilerinin ortalama yüzde 14'üne kadarının arızalanabileceği tespit edilmiştir. Geçmişteki çatışmalarda yüzde 20'ye varan arıza oranları belgelenmiştir.

Belirli DPICM alt mühimmatlarının yanı sıra eski ICM alt mühimmatlarının, özellikle de belirli çevresel faktörlerle karşı karşıya kaldıklarında, fünyelerinin hassasiyeti ve güvenilirliği ile ilgili sorunlar iyi bilinmektedir.

Örneğin, 1982 tarihli bir ABD Ordusu orman savaşı el kitabında "geliştirilmiş konvansiyonel mühimmatlar (lCM) sık yeşilliklerde ve su dolu pirinç tarlalarında kullanılmamalıdır" denmektedir.

"ICM alt mühimmatları yoğun bitki örtüsüne takılabilir ya da patlamadan yere düşerek tehlikeli bir alan yaratabilir ya da suya batarak etkisiz hale gelebilir."

ABD ordusu daha yeni üretim partilerinden çıkan yeni DPICM tiplerinin çok daha güvenilir olduğunda ısrar etmektedir. Belirli mühimmat tipleri ya kendi kendini imha edecek ya da belirli bir süre sonra etkisiz hale gelecek şekilde tasarlanmış tapalarla üretilmiş ya da bu tür tapalarla güçlendirilmiştir. Bu güvenlik özellikleri ABD ordusunun kendi itirafına göre karışık sonuçlar vermiştir.

Pentagon Basın Sözcüsü Ryder bugün erken saatlerde düzenlenen basın toplantısında şunları söyledi:

"Stoklarımızda birden fazla DPICM çeşidi olduğunu ve [Ukrayna'ya] sağlamayı düşündüklerimizin... yüzde 2,35'ten daha yüksek tutukluk oranına sahip çeşitler olmadığını söyleyeceğim."

"Onlarca yıl öncesine ait bazı 155mm DIPCM'lerin daha yüksek tutukluk oranlarına sahip olduğunu gösteren raporların farkındayız. Bu nedenle, test ettiğimiz daha düşük tutukluk oranına sahip mermileri dikkatle seçeceğiz."

Uzmanlar, ABD ordusunun bu başarısızlık oranlarını belirlemek için kullanmış olabileceği test metodolojisini sorguladı.

Rusya'nın sınırsız misket bombası ve saçılabilir mayın kullanımı ile birlikte Ukrayna'nın karşı karşıya olduğu koşullar göz önüne alındığında risklerin ne olursa olsun kabul edilebilir olduğu yönünde argümanlar da ileri sürüldü.

Ukrayna kuvvetleri aylardır diğer misket bombası türlerini de kullanmaktadır. Mevcut çatışma sona erdikten sonra da Ukrayna'nın geniş bölgelerinde mayın temizleme ve diğer patlamamış mühimmatın temizlenmesi için önemli çalışmalar yapılması gerekecektir. Bu çalışma muhtemelen uzun yıllar sürecektir.

Cumhuriyetçi Kongre üyeleri Mart ayında Biden'a yazdıkları mektupta "Ukraynalı liderler, Rusya'nın işgali ve günlük barbarlık eylemlerinin yarattığı varoluşsal tehditle kıyaslandığında sönük kalan bu mühimmatların savaşçı olmayanlara yönelik risklerinin farkındalar" dedi.

"Dahası, DPICM sağlama konusundaki suskunluğumuz, Rus mermilerinin aksine, mühimmatlarımızın muharip olmayanlara yönelik riski sınırlayan teknolojik olarak gelişmiş önlemler içerdiği gerçeğini hesaba katmamaktadır."

Söz konusu mektupta ayrıca, Rus birliklerinin Ukrayna güçleri için daha elverişli bölgelere yönlendirilmesine yardımcı olmak ya da onları daha kolay hedef alınabilecekleri yerlerde yoğunlaşmaya zorlamak gibi ikinci dereceden potansiyel etkilere de dikkat çekiliyordu.

Bu silahların Ukrayna'ya verilmesine ilişkin bir diğer argüman da, Ukrayna'nın bu silahları kendi topraklarında kullanmayı aktif olarak seçecek olmasıdır. Bunu yapmanın risklerini kabul ediyorlar ve uzun vadeli etkilerini başka bir devlet üzerinde zorlamıyorlar.

ABD ordusunun Ukrayna'ya yönelik önceki yardım paketlerinde (diğer araç türleri için de tehdit oluşturan) saçılabilir tanksavar mayınlarıyla yüklü misket bombası top mermilerinin yer aldığını zaten kamuoyu önünde kabul ettiğini de belirtmek gerekir.

Neden 155mm Uzaktan Zırh Önleyici Mayın (RAAM) mermilerinin aynı türden bir politika tartışmasına yol açmadığı açık değildir.

Ukrayna'nın geçmişte de ABD'den Mk 20 Rockeye II misket bombaları istediği bildirilmişti, ancak bu bombaların alt mühimmatlarını küçük insansız hava araçlarını silahlandırmak için kullanmak gibi yeni bir amaçla.

Durum ne olursa olsun, Ukrayna'nın karşı saldırısının şu ana kadar yavaş ilerlemesi, misket bombalarının yanı sıra ATACMS'ler ve diğer silahların gönderilmesi yönündeki çağrıları yeniden canlandırdı.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelensky yakın zamanda CNN'den Erin Burnett'e verdiği bir röportajda bir çevirmenin yardımıyla "Bize destek veren liderler olarak ABD'ye minnettarım" dedi.

"Ancak hem onlara hem de Avrupalı liderlere karşı saldırıya daha erken başlamak istediğimizi ve bunun için tüm silah ve malzemeye ihtiyacımız olduğunu söyledim. Neden mi? Çünkü daha geç başlarsak daha yavaş ilerleyecektir."

Elbette tek bir silah sisteminin Ukrayna'nın ilerleyişini hızlandırmaktan ya da çatışmanın seyrini değiştirmekten tek başına sorumlu olamayacağını belirtmek önemlidir.

Daha önce de vurguladığımız gibi, Rus güçlerinin kapsamlı savunma hazırlamak için ayları vardı. Rus birlikleri şu anda hava ve topçu desteğini daha kolay alabilecekleri ve daha güçlü hava ve füze savunma sistemlerinin korumasından faydalanabilecekleri bölgelerde faaliyet gösteriyor.

Sonuç olarak, tartışmalı olmasına rağmen Ukrayna, DPICM'in çatışmanın mevcut aşamasında kuvvetlerine sağlayabileceği faydaların nihayetinde risklerden daha ağır bastığına inanıyor.

Şimdi bu sonuca katılıp katılmamak ABD'ye kalmış durumda.