Arab News: Türkiye'nin Suriye'de artan rolü ve İsrail

Suudi Arabistan merkezli yayın organlarından Arab News'de, Suriye'nin geleceğinin ve Suriye üzerinden yaşanan gerilimin Türkiye-İsrail ilişkilerine etkilerinin değerlendirildiği bir analiz yayınlandı.

İsrail'in askeri tehdidinin hem Suriye'nin hem de bölgenin istikrarını riske attığı belirtilen analizde, ülkedeki gelişmelerin, her iki ülkenin bölgesel stratejilerini yeniden şekillendirmede belirleyici bir rol oynayabileceği tespiti yapıldı.

Analizde ayrıca; Türkiye'nin Beşar Esed'in devrilmesinden bu yana Suriye'deki en önemli aktör olarak ortaya çıktığı ve İsrail'in askeri varlığına karşı olduğunu açıkca ifade ettiğine dikkat çekildi.

İşte Arab News'de yayınlanan analiz:

Filistin meselesi uzun zamandır Türkiye-İsrail ilişkilerinde belirleyici bir faktör olmakla birlikte Suriye de önemli bir rol oynamıştır ve oynamaya devam etmektedir.

İsrail ve Türkiye'nin, Suriye'deki bir gerilim çıkmasını önlemek için bir çatışmasızlık mekanizması üzerinde anlaşmaya vardıkları bildiriliyor ve sürecin, ortak bir müttefik olan Azerbaycan aracılığı ile gerçekleştiği görülüyor.

Ankara, Beşar Esed'in devrilmesinden bu yana Suriye'deki en önemli aktör olarak ortaya çıktı ve İsrail'in askeri varlığına karşı olduğunu açıkca ifade etti.

İsrail güçleri güneyde, Türk birlikleri ise ülkenin kuzeyinde faaliyet gösteriyor ve her iki ülke de bir çatışmadan kaçınmak istediklerini söylüyor. Suriye'de benzer askeri çatışmasızlık mekanizmaları daha önce de işletilmişti: Moskova 2015'te iç savaşa müdahale ettiğinde İsrail ve Rusya çatışmaları önlemek için bir telefon hattı kurmuştu.

Rus ya da İran güçlerinin aksine Türk birlikleri ne Suriye'de ne de başka bir yerde İsrail güçleriyle ciddi bir çatışma yaşamadı. Her ne kadar ilişkiler son on yılda en düşük noktasına ulaşmış olsa da bu durum istihbarat görüşmeleri ile sağlanmış görünüyor.

Buna karşılık Türk güçlerinin 2015 yılında bir Rus askeri jetini düşürmesi ilişkilerde keskin bir bozulmaya yol açtı. Sadece Suriye'de değil Irak'ta da Türkiye ile İran arasındaki gerilim yüksekti. Suriye'de doğrudan askeri çatışma riskini azaltmak için 2017 yılında Rusya, İran ve Türkiye arasında Astana barış süreci başlatıldı ve bir miktar başarı elde edildi.

Türkiye de dahil olmak üzere bölge devletleri bölgesel güvenlik ve ekonomik büyüme istiyor ancak İsrail Gazze ve ötesindeki askeri eylemlerini durdurmadığı sürece istikrara ulaşılamayacak.

İsrail, Suriye'deki savaş gibi bölgesel krizleri, Filistin meselesini bir kenara bırakarak diğer bölgesel aktörleri devreye sokmak için sıklıkla kullandı. Ancak herhangi bir bölgesel devletin Gazze'deki katliamı görmezden gelmesini ve aynı zamanda İsrail hükümetine Suriye'de bölgesel işbirliği için bir ortak olarak güvenmesini beklemek gerçekçi değil.

İsrail mevcut yaklaşımını sürdürdüğü müddetçe Türkiye ile işbirliği pek mümkün görünmüyor.

Son olarak Ankara Şam'da bir dost görüyor ve angajmanını derinleştirmeye çalışıyor. Ancak geçici hükümet istikrarlı bir ortam yaratmaya çalışırken İsrail'in Suriye'deki askeri operasyonlarını yoğunlaştırması zaten kırılgan olan durumu daha da karmaşık hale getiriyor.

Esad rejiminin düşmesinin ardından İsrail'in Suriye ile ilgili endişeleri olabilir ancak Türkiye'nin endişeleri iki yönlü. Bunlar; Suriye'deki gelişmeler ve İsrail'in bölgedeki eylemleri.

Suriye'nin geçici hükümeti halihazırda zorluklarla karşı karşıya ve İsrail'in askeri tehdidi hem Şam'ın hem de bölge ülkelerinin bu zorlukları aşma çabalarını engelliyor.

Şam için bölgesel ve uluslararası işbirliği kalıcı istikrarın sağlanması için elzemdir. Suriye'nin yeniden inşasına yönelik işbirlikçi bir bölgesel yaklaşım, Esed sonrası karmaşık zorlukların üstesinden gelebilir. Bunun bilincinde olan bölge devletleri güvenlik ve ekonomik yeniden yapılanmada rol oynamak istiyorlar.

Diğer yandan geçtiğimiz hafta Türkiye ve Ürdün yeniden yapılanma, enerji, sağlık ve ulaşım konularında Irak ve Suriye'deki yeni liderlerle birlikte çalışma planlarını açıkladılar.

İsrail de Şam'daki yeni yönetimle ilişki kurmaya çalışıyor. Bakü'de Suriye ile aralarındaki farklılıkları gidermek amacıyla görüşmeler yaptığı, bu görüşmelerin Türkiye ve Azerbaycan tarafından da desteklendiği bildiriliyor.

Cumhurbaşkanı Ahmad eş Şaraa, İsrail'e Suriye'nin kendilerine karşı bir güvenlik tehdidi oluşturmadığı konusunda güvence vermeye çalışıyor. Bu mesajı iletmek için bölgesel destek aradı ve hatta uluslararası yasal çerçevelere başvurarak İsrail'i 1974 tarihli ayrılma anlaşmasında belirtildiği üzere Suriye'nin egemenliğine saygı göstermeye çağırdı.

Washington ise, Başkan Donald Trump'ın Benjamin Netanyahu ile Beyaz Saray'da yaptığı görüşmede gündeme getirdiği Suriye konusunda Türkiye ve İsrail'in aralarındaki anlaşmazlıkları çözmesini görmek istediğini açıkça ifade etti.

Trump bu görüşme ve sonrasında arabuluculuk yapmaya hazır olduğunu defalarca dile getirdi.

Ayrıca ABD'nin Suriye'ye uyguladığı yaptırımları kaldırdı ve Riyad ziyareti sırasında Şaraa ile şahsen görüştü. Tüm bunlar umut verici ancak ABD'nin yeni Suriye yönetimine ilişkin net bir politikası hala yok, bu nedenle Türkiye ve diğer bölge ülkeleri için net bir değerlendirme yapmak zor.

Türkiye ve İsrail'in politikaları ve çoğu zaman gergin olan ilişkileri her zaman aynı çizgide olmadı ve şüphesiz bu bu yeni bir şey değil.

Ancak şimdi Suriye, her iki ülkenin bölgesel stratejilerini yeniden şekillendirmede belirleyici bir rol oynayabilir.